مقالات

معرفي كتاب «خاطرات محمدعلي مجتهدي»

معرفي كتاب «خاطرات محمدعلي مجتهدي» دفتر مطالعات و تدوين تاريخ ايران در بخش تلخيص و بررسي كتب تاريخي، گزيده‌اي از كتاب «خاطرات دكتر محمدعلي مجتهدي» به نقد كشيده است. دكتر مجتهدي در سال 1361 به منظور پاره‌اي معالجات به خارج كشور رفت و تا سال 1367 يعني زمان ضبط خاطرات، براي مداواي نارسايي قلب نوه‌اش در شهر نيس اقامت گزيد. در اين سال علي‌رغم اينكه عوارض ناشي از سه بار سكته وي را رنجور ساخته بود، به دعوت فارغ‌التحصيلان دبيرستان...

يادداشت‌هاي 5 آمريكايي درباره رضاشاه

يادداشت‌هاي 5 آمريكايي درباره رضاشاه «جان گونتر» نويسنده آمريكايي در كتابش با عنوان «در درون آسيا» كه در سال 1939 منتشر ساخت، فصلي را به رضاشاه اختصاص داده است. گونتر درباره زندانيان سياسي عصر رضاشاه مي‌نويسد: «نه محاكمه‌اي وجود دارد، و نه حكم دادگاهي. خصم بايد از ميان برداشته شود، و اگر مرگش بنا به مصلحت ضرورت يابد، نه با تبر ميرغضب و گلوله تفنگ جوخة اعدام كه با روش ملودرام‌تر خوراندن سم به سراغش مي‌آيد. آنهايي كه روش فوق را...

خاطرات آقابكف

خاطرات آقابكف يكي از حوادث مهمي كه تأثير فراواني در اوضاع سياسي ايران گذاشت و سبب شد دولت ايران از مناسبات خود با روسها بكاهد، انتشار خاطرات «ژرژ سرگئي يوويچ آقابكف» مأمور عالي‌رتبه «گ.پ.اُ» (سازمان امنيت شوروي» بود. آقابكف، از ارامنة تركستان پس از خدمت در ارتش سرخ، از 1920 به سازمان چكا پيوست. پس از تبديل سازمان چكا به گ.پ.اُ، آقابكف نيز همچنان به كار خود در اين سازمان ادامه داد. او در مأموريت‌هاي مختلفي، به افغانستان و ايران و...

موزه‌ها، آيينه‌هاي تاريخ و فرهنگ ملتها

موزه‌ها، آيينه‌هاي تاريخ و فرهنگ ملتها بسم‌الله الرحمن الرحيم خلف لكم عبر من آثار الما ضين قبلكم موزه، گنجينة آثار باستاني كلمة موزه از ريشه يوناني موزيون (Mouseion) گرفته شده است. در يونان قديم، معابد رب‌النوع‌هاي يوناني بدين نام خوانده مي‌شده‌اند؛ به همين جهت به مرور زمان براي هر مكاني كه در آن آثار مقدس و گرانبها نگهداري مي‌شد، به كار رفته است، خواه اين آثار ارزشمند مربوط به دوران گذشته و خواه مربوط به زمان حاضر...

نگاه لرد كرزن به خليج فارس

نگاه لرد كرزن به خليج فارس مقدمه از جمله شرق‌شناسان و سفرنامه‌نويساني كه در قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم دو بار به ايران سفر كرده، جرج ناتانيل كرزن بوده است. وي در سال 1889م براي اولين بار با عنوان خبرنگار به ايران سفر نمود. كرزن درباره علت اين سفر چنين مي‌نويسد: «هنگامي كه راجع به موضوع موردنظر خود [ايران] بررسي بيشتري نمودم به اين حقيقت پي بردم كه منابع اطلاعاتي ما در باب ايران بسيار ناقص است». غايت سفر وي به ايران تأليف سياسي...

حمايت والاحضرت از توليدات داخلي!

حمايت والاحضرت از توليدات داخلي! روزنامه اطلاعات در تاريخ چهارشنبه هفتم بهمن 1326 در صفحه آخر خود خبري را در قسمت بالا و وسط صفحه به چاپ رساند تحت اين عنوان كه «والاحضرت اشرف پهلوي از اين پس از پارچه‌هاي وطن براي خود لباس درست خواهند كرد.» اين خبر به بازديد اشرف پهلوي از كارخانه پارچه‌بافي «وطن كازروني» اختصاص دارد. در اين خبر آمده است: والاحضرت امروز، براي تشويق از صنايع داخلي به اين نمايشگاه تشريف آورده بودند و با حضور چند تن...

چرا مجلس اول به توپ بسته شد؟

چرا مجلس اول به توپ بسته شد؟ چكيده ماه رمضان 1322 ه‍ ق را مي‌توان آغاز حركت مردم براي تغيير رژيم استبدادي به مشروطه دانست. زيرا در اين زمان بود كه حوادث يكي پس از ديگري آزاديخواهان را به خيزش واداشت و براي سخنوران و واعظان نيز زمينه فراهم گرديد تا بتوانند سهم خود را در اين ميان ايفا نمايند. نهايتاً پس از مهاجرت اعتراض‌آميز علما به قم و پافشاري و حمايت مردم از آنها بود كه در سال 1324 ه‍ ق (1285ش) مظفرالدين‌شاه قاجار فرمان مشروطيت را...

گردهمايي مطبوعاتي!

گردهمايي مطبوعاتي! روز دوشنبه بيست و يكم مهر از طرف اداره تبليغات به وسيله راديو دعوتي از كليه ارباب جرايد به عمل آمد كه در سالن سخنراني موزه ايران باستان جهت ترتيب توزيع پانصد تن كاغذ اجتماع نمايند. وقتي كه وارد موزه شدم در حدود يكصد نفر پشت در سالن جمع شده بودند. صداي سوت و جيغ و فرياد از داخل سالن به گوش مي‌رسيد. قريب دو هزار نفر در سالن اجتماع كرده بودند. قبلاً آقاي بشير فرهمند طي سخنراني كوتاهي جريان اقدامات دولت را جهت...

عوامل مؤثر در روابط رژيم شاه با اسرائيل

عوامل مؤثر در روابط رژيم شاه با اسرائيل با تأسيس دولت اسرائيل در ارديبهشت 1327، در فاصله كوتاهي پنجاه كشور جهان آن را به رسميت شناختند و اين دولت به عضويت سازمان ملل متحد درآمد. دولت وقت ايران، براي حفظ منافع اتباع ايراني در فلسطين، كه در نتيجه جنگ اعراب عليه دولت تازه‌تأسيس اسرائيل خسارات بسيار متحمل شده بودند، نماينده‌اي به فلسطين اعزام كرد. محمد ساعد مراغه‌اي، نخست‌وزير وقت ايران با اين بهانه كه موفقيت نمايندة ايران بدون...

استخدام افراد موساد در ساواك

استخدام افراد موساد در ساواك سند زير متن گفت و گوي مقدم رئيس ساواك با هوفي (خوفي) رئيس موساد در تاريخ ششم آبان 1357 است. در اين گفت و گو، با اشاره به دوستي نزديك ايران پهلوي و رژيم صهيونيستي، مقدم رئيس ساواك به نقش بسيار مهم موساد در آموزش مأموران ساواك تصريح و طرح استخدام مأموران بازنشسته موساد از سوي ساواك را به ژنرال هوفي پيشنهاد مي‌كند. در اين مذاكرات،‌ رئيس ستاد موساد از همتاي ايراني خود درباره حوادث مربوط به انقلاب اسلامي...

نقد كتاب خاطرات ابوالحسن ابتهاج

نقد كتاب خاطرات ابوالحسن ابتهاج «خاطرات ابوالحسن ابتهاج» عنوان اثري است كه به كوشش عليرضا عروضي در دو جلد تنظيم شده در لندن توسط انتشارات پاكا پرينت (paka Print) در سال 1991م (1370خ) چاپ و عرضه گرديده و در سال 1371 در ايران توسط «انتشارات علمي» در شمارگان 5500 نسخه منتشر شده است. ناشر ايراني كتاب «خاطرات ابوالحسن ابتهاج»، در متن كوتاهي تحت عنوان «ديباچه ناشر» خلاصه‌اي از زندگينامه وي را عرضه داشته، اما مشخص نكرده كه چگونه امتياز نشر اين...

استحاله مشروطيت توسط انگليس از ديدگاه رهبري

استحاله مشروطيت توسط انگليس از ديدگاه رهبري اشاره: يكي از دغدغه‌هاي اساسي ملت ايران مداخلات بيگانان اعم از روس و انگليس در امور ايران ‏بود. تلاش اين دو قدرت بزرگ براي نابودي استقلال ايران بهترين فرصت‌هاي رشد و توسعه را از ‏كشور ما گرفت. سياست انگلستان عقب نگه داشتن ايران براي حفظ هندوستان و سپس تجزيه و يا ‏بلعيدن كامل ايران بود. روسيه نيز قصد بلعيدن ايران و رسيدن به آب‌هاي خليج‌ فارس را در سر ‏مي‌پروراند. قرباني رقابت و...

بررسي نقش انگلستان در تجزيه و تقسيم ايران

بررسي نقش انگلستان در تجزيه و تقسيم ايران ايران در تاريخ پر فراز و نشيب روابط خارجي خود با قدرت‌هاي بزرگ و استعمارگري چون انگلستان و ‏روسيه (و بعداً آمريكا) روبرو بوده است. در دوران ضعف ايران، كشورهاي مذكور در صدد تكه تكه كردن ‏سرزمين ايران و بلعيدن تكه‌ها برآمده‌اند. در اين مسابقة بريدن و خوردن! گاه منافع نامشروع آنها با هم تضاد ‏يافته و كار به جاهاي باريك كشيده است. در چنين مواقعي ابتدا قدرت‌هاي بزرگ بر سر بلعيدن تكه‌هاي...

چگونه ممنوع‌المنبر شدم

چگونه ممنوع‌المنبر شدم حجت‌الاسلام محمدتقي فلسفي در كتاب خاطرات خود مي‌نويسد: روز بعد از افتتاح مسجد ارك تهران، ‏مصادف با سوم خرداد 1331 شمسي اولين روز ماه مبارك رمضان بود. طبق روال چند سال گذشته كه پس ‏از اقامة نماز ظهر در مسجد شاه منبر مي‌رفتم و مستقيماً از راديو پخش مي‌شد، وارد صحن مسجد شدم. ‏وضعيت غيرعادي بود. عده‌اي كه نزديك درب شبستان بودند در محوطه بيرون ايستاده بودند، تا مرا ديدند ‏شروع به شعار دادن كردند. به داخل...

اولين ديدار وزير مختار آمريكا با رضاشاه

اولين ديدار وزير مختار آمريكا با رضاشاه در اواخر سال 1929، وزارت امورخارجه آمريكا اعلام كرد كه «چارلز كامرهارت» وزيرمختار سابق آمريكا در ‏آلباني، به سمت وزيرمختار جديد آمريكا در ايران منصوب شده است.‏ هارت و خانواده‌اش در اوايل ژانويه 1930 وارد تهران شدند. او طي چهار سالي كه در ايران اقامت داشت، ‏گزارش‌هاي بسيار مفيدي درباره اوضاع سياسي و مالي مملكت به وزارت امورخارجه ارسال كرد. هارت اولين ‏ملاقات خود را با رضاشاه به هنگام...

‏«مدرس» در نگاه كاردار آمريكا

‏«مدرس» در نگاه كاردار آمريكا ‏«والاس موري» چهاردهمين نماينده سياسي آمريكا در ايران بود. او در 1324 شمسي به مقام سفيري در ‏تهران منصوب شد و مدت مأموريتش مانند بسياري ديگر از همكارانش در ايران از نظر زماني محدود و ‏كوتاه بود. همتاي ايراني او در واشنگتن حسين علاء بوده است.‏ والاس موري در اوايل حكومت رضاخان كاردار كشورش در تهران بود. او پس از ملاقاتي كه در 18 مهر ‏‏1303 با مرحوم سيدحسن مدرس رهبر جناح اقليت مجلس شوراي ملي داشت،...

كودتاي 28 مرداد از زبان طراح آن‏

كودتاي 28 مرداد از زبان طراح آن‏ روزنامه كيهان در تاريخ 21 و 26 فروردين 1358 متن مصاحبه كرميت روزولت طراح كودتاي 28 مرداد با ‏روزنامه «لوس‌آنجلس تايمز» چاپ آمريكا را به چاپ رساند. وي در اين مصاحبه براي اولين بار پرده از ‏جزئياتي راجع به اين كودتا برداشته است. با هم اين گزارش را مي‌خوانيم:‏ در سال 1953 آيزنهاور، رئيس‌جمهوري آمريكا طرح رهبري و هزينه كودتايي كه منجر به سقوط دولت ‏دكتر مصدق گرديد فراهم كرد. اينك عامل و اجراكنندة طرح...

انتقال عتيقه‌جات سرقتي با بسته‌بندي ديپلماتيك به آمريكا

انتقال عتيقه‌جات سرقتي با بسته‌بندي ديپلماتيك به آمريكا نوشته حاضر گزارشي از فعاليت‌هاي غيرقانوني «آرتور پوپ» آمريكايي دلال اشياي عتيقه در ايران است. ‏وي كه روابط نزديكي با حكومت پهلوي و به ويژه شخص رضاشاه داشت در سالهاي حكومت او توانست ‏عتيقه‌جات فراواني را با روش‌هاي غيرقانوني از ايران خارج و به آمريكا انتقال دهد.‏ ‏«والاس موري» كاردار آمريكا در تهران در گزارشي به وزارت خارجه كشورش با تأكيد بر اينكه پس از ‏موضوع...

نقد كتاب«بر ما چه گذشت»‏

نقد كتاب«بر ما چه گذشت»‏ ‏«بر ما چه گذشت» عنوان كتابي است كه به نقل خاطرات يكي از اعضاي سازمان مجاهدين خلق به نام ‏محمدرضا اسكندري اختصاص دارد. اين كتاب در هلند در سال 1381 به نگارش درآمده و در سال 1383 ‏توسط انتشارات خاوران در شمارگان يك هزار نسخه در فرانسه به چاپ رسيده است.‏ در مقدمه ناشر كتاب آمده است: «بر ما چه گذشت» در ماه دسامبر براي انتشار آماده بود. ولي در آن روزها، ‏مجاهدين در شرايط دشواري بودند و رژيم جمهوري اسلامي با...

اندر مقوله فرهنگستان شاهنشاهي

اندر مقوله فرهنگستان شاهنشاهي از مؤسسات بي‌فايدة مملكت، كه اسمي بي مسمي، و وجودي بدتر از عدم صرف است، فرهنگستان ايران ‏است.‏ فرهنگستان ايران در حدود بيست سال پيش تشكيل شد و چون در آن موقع، وطن‌خواهان مصنوعي كه ‏هيچ‌گونه اطلاع و بصيرت در زبان و لغت نداشتند و بيشتر از سپاهيان مي‌بودند، در پيراستن زبان فارسي و ‏ساختن لغات و اصطلاحاتي بي‌مغز و بي‌معني اهتمامي جاهلانه داشتند، و به زور سرنيزه به مردم تحميل ‏مي‌كردند، مرحوم...

ده برگ از يك پرونده

ده برگ از يك پرونده ‏«ظهور و سقوط سلطنت پهلوي» نوشته ارتشبد بازنشسته،‌ حسين فردوست گنجينه‌اي از خاطرات دوران ‏پهلوي به ويژه 37 سال سلطنت محمدرضا شاه را شامل مي‌شود كه از بسياري از ناگفته‌ها و ناشنيده‌ها پرده ‏برمي‌دارد. او از كودكي نزديك‌ترين دوست محمدرضا و محرم اسرار وي بود. با او براي تحصيل به ‏سوئيس رفت و در بازگشت تا پايان به عنوان يكي از برجسته‌ترين چهره‌هاي سياسي اطلاعاتي رژيم در ‏مشاغل مهمي چون معاون ساواك...

رشوه‌اي كه باعث عقد قرارداد 1919 شد‏

رشوه‌اي كه باعث عقد قرارداد 1919 شد‏ از همان آغاز كار بسياري بر اين باور بودند كه طرف ايراني قرارداد انگليس – ايران، يعني وثوق‌الدوله، ‏نصرت‌الدوله فيروز و صارم‌الدوله، همگي رشوه گرفته‌اند. در گزارش 13 دسامبر 1924، والاس اسميت ‏موري، كاردار سفارت آمريكا، گزارش كرد كه در تاريخ 28 اكتبر 1924 يكي از نمايندگان مجلس به نام ‏شريعت‌زاده حمله سختي به فيروز كرد. موري در اين گزارش چنين مي‌نويسد:‏ وي (شريعت‌زاده) شاهزاده فيروز را به...

نقد كتاب ‏«كيست از شما، از تمامي قوم او»‏

نقد كتاب ‏«كيست از شما، از تمامي قوم او»‏ ‏«كيست از شما از تمامي قوم او – يادنامه» عنوان اثري است از «مئير عزري – سفير شانزده ساله رژيم ‏صهيونيستي در تهران – كه در اين نوشتار مورد نقد و بررسي قرار مي‌گيرد.‏ خاطرات عزري در دو جلد و در سال 2000م. در بيت‌المقدس (اورشليم) به زبان عبري به نگارش درآمده ‏است. وظيفه ترجمه به فارسي آن را آبراهام حاخامي به عهده داشته است. آقاي بزرگ اميد به عنوان ‏ويراستار سعي كرده به صورت افراطي از...

تحريف تاريخ

تحريف تاريخ تحريف تاريخ انقلاب اسلامي، يكي از اهداف اساسي دشمنان است و كساني كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم از ‏انقلاب ضربه خورده اند، از جمله عوامل اين تحريف هستند. اين‎گونه افراد با قرار گرفتن در جريان نقشه راهي ‏كه دشمنان انقلاب اسلامي براي مقابله با آن طراحي كرده اند، به خدمت بيگانگان در مي آيند تا با استفاده از ‏موقعيتي كه در آن قرار دارند و با بهره گرفتن از لحني كه مأنوس با قشرهاي متفاوتي از مردم است، پيمودن اين ‏مسير...

امام خميني (ره) – مديريت و رهبري‏

امام خميني (ره) – مديريت و رهبري‏ مقدمه :‏ يکي از مواردي که انقلاب ايران و به ثمر رسيدن جمهوري اسلامي ايران را از ساير ‏انقلابهاي دنيا متمايز ساخته است، نحوه رهبري و مديريت آن بود. در آن زمان با توجه ‏به امکانات ارتباطات جمعي و ساير وسائل ارتباطاتي و در تبعيد بودن رهبر اين انقلاب ‏در خارج از کشور، ارتباط بسيار قوي بين امام خميني (ره) و توده ملت ايران برقرار ‏شده بود و با سبک مديريت و رهبري خاص امام خميني (ره) که برخاسته از...

خليج فارس در اسناد تاريخي

خليج فارس در اسناد تاريخي مقدمه منطقه خليج فارس به لحاظ سياسي و اقتصادي و جغرافيايي از اهميت ويژه اي برخوردار است؛ چرا كه قسمت ‏اعظمي از ذخاير ارضي جهان را در خود نهفته و مركز مهم استراتژيك و سوق الجيشي خاصي به شمار مي‌آيد. ‏اين خليج از بدو وجود به نام «خليج فارس» بوده و امروزه تلاش‌هاي بسياري از جانب برخي دولت‌هاي بيگانه ‏و نيز كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس صورت مي‌گيرد تا اين نام را از نقشه جهان به نام جعلي «خليج ‏عربي»...

رژيم پهلوي معبر يهوديان به فلسطين اشغالي

رژيم پهلوي معبر يهوديان به فلسطين اشغالي از سياست‌هاي اوليه دولت اسرائيل از همان زمان تشكيل اين دولت، سياست واداشتن يهوديان سراسر ‏جهان به مهاجرت به سرزمين فلسطين بود. مقامات اسرائيلي دليل واقعي تمايل دولت به مهاجرت يهوديان ‏را اين مي‌دانستند كه «جمعيت اسرائيل كمتر از حد مناسب است و به وسيلة دشمنان واقعي و بالقوه ‏محاصره شده است. اسرائيل بايد هر چه زودتر از جمعيت يهودي پر شود.» «بن‌گوريون» عقيده داشت كه ‏هدف از مهاجرت،...

تاريخچه‎ ‎كتابخانه ملي ايران

تاريخچه‎ ‎كتابخانه ملي ايران تـاريخچـه تشكيـل مجمـوعـه كتابخانه بـه آغـاز دهـه 1240 ش. بـاز مي گردد. در 1231 ش مدرسه دارالفنون در ‏تهـران كار خود را آغاز كرد، و 12 سال بعد‏‎ ‎‏(1243ش.) كتابخانه كوچكي در آن مدرسه تأسيس شد و تقدير چنين ‏بود كه اين‎ ‎مجموعه كوچك در مدرسه اي كه به سبك اروپايي، ساخته شده بود، هسته اوليه مجموعه‎ ‎كتابخانه ‏ملّي ايـران شـود كـه 73 سـال بعـد، در سوم شهريور 1316ش. رسماً، در‎ ‎تهران، گشايش يافت؛ و يكي از...

درآمدهاي نفت در حساب شخصي رضاخان

درآمدهاي نفت در حساب شخصي رضاخان در سال 1931، «چارلز. سي. هارت»، وزيرمختار آمريكا در تهران، گزارش داد كه رضاشاه شخصاً بيش از ‏يك ميليون پوند در لندن به حساب خود واريز كرده است. بر اساس تعدادي از اسناد بانكي كه پهلوي‌ها ‏به هنگام فرار دسته‌جمعي‌شان از ايران در سال 1978 از خود باقي گذاشتند معلوم مي‌شود كه اظهارات ‏نيشدار «هارت» درباره حساب‌هاي بانكي رضاشاه در لندن از روي حدس و گمان نبوده است. آنچه هارت ‏نمي‌دانست اين بود كه...

اسرار يك ترور

اسرار يك ترور محمدرضا پهلوي كه در شهريور 1320 ه‍ ش، در محيطي توأم با نفرت عمومي نسبت به پدرش سلطنت را ‏شروع كرده بود تنها آرزوي بزرگ او حفظ سلطنت بود و براي آن به هر قدرت خارجي كه مفيد تشخيص ‏مي‌داد گردن مي‌گذاشت. از هر حزب و شخصيتي كه مستقل مي‌انديشيد مي‌هراسيد. بنابراين دربار محل ‏تمركز عوامل خارجي و يا چاپلوسان بي‌لياقت بود. به تصور او نظام شاهنشاهي مايه عظمت ايران و او ‏حافظ اين نظام است. در سالهاي 1324-1320 ه‍ ش دخالتي در امور...

...

97

...