مقالات

بدنامي خاندان سلطنتي در سوئيس

بدنامي خاندان سلطنتي در سوئيس در سالهاي اوليه دهه 1970 كه ثروت خانوادة شاه به چند برابر نسبت به گذشته افزايش يافته بود، سلسله پهلوي عصر طلائي خود را مي‌گذراند. در ژانويه 1972 بناي جديدي در محوطه پشت ويلاي «سوورتا» در سن موريتس به عنوان ورزشگاه اختصاصي شاه و ملكه ساخته شد، كه در آن بهترين و مدرن‌ترين وسايل ورزشي وجود داشت. ولي علي‌رغم آن همه مخارج سرسام‌آور شاه در سوئيس، هر سال كه مي‌گذشت ناخرسندي مردم سوئيس از سفرهاي شاه به...

درس‌هاي تاريخ

درس‌هاي تاريخ در زندگي انسان‌ها وقايع بسياري رخ مي‌دهد، اما همه آنها در تاريخ ثبت نمي‌شوند. اين از آن روست كه در تاريخ، فقط وقايع «مهم» مورد توجه قرار مي‌گيرند. اگر قيد «مهم بودن» را براي وقايع جهت ثبت در تاريخ مورد توجه و دقت كافي قرار دهيم، نيك درمي‌يابيم كه از ميان انبوه وقايع و شمار فراوان فعاليت‌هاي انساني، آنچه كه بزرگ، تأثيرگذار، سرنوشت‌ساز، تعيين‌كننده، نقطه عطف، دگرگون‌ساز و حيات‌بخش است، «مهم» به شمار...

اولين مصاحبه امام

اولين مصاحبه امام «لوسين ژرژ» خبرنگار روزنامه فرانسوي لوموند در چهارم ارديبهشت 1357 موفق به انجام مصاحبه جامعي با امام خميني گرديد. اين مصاحبه كه خبرنگار لوموند آن را اولين مصاحبه آيت‌الله خميني ناميده عليرغم اختناق سياسي حزب بعث صورت گرفت. لوسين ژرژ درباره اين مصاحبه كه متن آن در 16 ارديبهشت 1357 در لوموند به چاپ رسيد، چنين مي‌نويسد: از آغاز سال جاري مسيحي، قيامهاي بزرگي مرتباً در ايران، از قم گرفته تا تبريز، به وقوع پيوسته و...

ساواك و ارتش در آخرين روز

ساواك و ارتش در آخرين روز چرا شوراي عالي نيروهاي مسلح پس از دو ساعت ونيم بحث و بررسي به اتفاق آراء بي‌طرفي ارتش را تصويب كرد؟ جلسه شوراي فرماندهان ارتش در ساعت 30/10 روز 22 بهمن ماه 1357 با حضور 27 نفر فرماندهان، معاونين، رؤسا و مسئولين سازمان‌هاي نيروهاي مسلح شاهنشاهي به شرح زير تشكيل گرديد: ارتشبد عباس قره‌باغي رئيس ستاد بزرگ ارتشتاران. ارتشبد جعفر شفقت وزير جنگ ارتشبد حسين فردوست رئيس دفتر ويژه اطلاعات. سپهبد هوشنگ حاتم...

بازخواني پرونده كودتاي سياه

بازخواني پرونده كودتاي سياه سياست استعمار انگليس همواره بر ضعيف و زبون نگه داشتن كشور ما بوده است زيرا قدرت‌طلبي اين كشور، با تمام خصوصيات ويژه اهل آن اقتضا مي‌كند كه كشور هدف را در ضعف نگه دارد و به عنوان كشوري متوحش و به دور از تمدن قلمداد و معرفي نمايد. اين سياست تا چند سال قبل از كودتا جزء سياستهاي ثابت او بود. در همين رابطه سرگور اوزلي وزير مختار انگليس در سال 1294 شمسي به وزير امور خارجة دولت انگليس مي‌نويسد: «عقيده صريح و...

يهوديان بهائي

يهوديان بهائي تنها سران بهائيت و هيأتهاي مختلف محافل ملي و محلي بهائي نبودند كه متفقاً دولت اسرائيل و صهيونيسم جهاني را تأييد مي‌كردند و با آن همكاري مي‌نمودند، بلكه در بسياري از نقاط جهان، به ويژه ايران اكثر بهائيان متمايل به «جهودان» و دولت اسرائيل بوده‌اند و در راستاي سياست‌ها و برنامه‌هاي اين كشور پيش مي‌رفتند. در بسياري از كشورها خصوصاً ايران، بهائيان داخل تشكيلات جاسوسي «موساد» شده بودند و همه جا به نفع اسرائيليان...

آيا از تاريخ مي توان آموخت؟

آيا از تاريخ مي توان آموخت؟ تصور اينكه تاريخ بايد موعظه كند، سرگذشتى دراز دارد. به عقيده تاكيتوس(2)، مهمترين نقش تاريخ اين است كه نمىگذارد كارهاى شايسته فراموش شوند و آدميان را از ترس تقبيحآيندگان از كردار بد باز مىدارد. اين نظر بطبع نزد مصلحان اخلاقى سخت مقبول افتاده است.فىالمثل، لوتر مى گويد از تاريخ ياد مىگيريم كه پارسايان و فرزانگان در پى چه چيزها بودند واز چه دورى مىجستند و چگونه مىزيستند و روزگار بر آنان چه سان مىگذشت يا...

جلسات قمار

جلسات قمار يكي از مقامات ساواك در اجراي دستور مافوق خود گزارشي را در تاريخ پنجم مرداد 1350 از جلسات قمار مسئولان كشوري و لشكري تهيه كرده كه با هم مي‌خوانيم: در اجراي امر، جلال آهنچيان احضار و پس از مذاكراتي كه با وي شد و تذكراتي كه به وي داده شد قبول نمود كليه اطلاعات خود را درباره جلسات قماري كه برخي از وزرا و مقامات مسئول در آنها شركت دارند در اختيار گذارده و در آينده نيز مستمراً در اين زمينه همكاري لازم به عمل آورد. نامبرده...

تأسيس ساواك

تأسيس ساواك پس از كودتاي 28 مرداد 1332، آمريكا فضا و شرايط را به منظور حضور و حاكميت بلامانع خويش در ايران مساعد يافته و درصدد برآمد تا در تمام شئون ايران دخالت كرده و جايگزين انگليس شود. يكي از زمينه‌هاي موردنظر، بخش امنيتي و اطلاعاتي بود. تا پيش از اين مقطع، انگليس از حضوري پررنگ‌تر برخوردار بود و آمريكا نيز به منظور كسب جايگاه مناسب تلاش مي‌كرد؛ ولي نتايج جنگ جهاني دوم و توافقات جديد در تعيين حوزه‌هاي نفوذ و همچنين كمك مؤثر و...

«نقد كتاب» ايران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگليسي‌ها

«نقد كتاب» ايران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگليسي‌ها «ايران، برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگليسي‌ها» عنوان كتابي است كه با تلاش سيروس غني به رشته تحرير درآمده و توسط دكتر حسن كامشاد به فارسي ترجمه شده است. در نگارش اين كتاب كه از سوي انتشارات نيلوفر در سال 1377 براي اولين بار به چاپ رسيد، از پيامهاي تلگرافي موجود در «اداره اسناد عمومي لندن» و «آرشيو ايالات متحده در واشنگتن» نسخه‌برداري شده است. دفتر...

ما غافلگير شديم

ما غافلگير شديم انقلاب ايران يك واقعة‌ تاريخي است كه آن را از نظر عظمت مي‌توان با انقلاب فرانسه و انقلاب روسيه مقايسه كرد. اين واقعه، يك تغيير معمولي رژيم در يك كشور جهان سوم، و تغيير سلطان «ايكس» به ژنرال «ايگرگ» از طريق يك كودتاي نظامي، يا تغيير يك حكومت از طريق انتخابات و حتي سقوط يك ديكتاتوري با اعمال خشونت بدون تغييري اساسي در سازمان حكومت نبود. انقلاب ايران، توأماً فروريختن كامل اساس يك حكومت مقتدر و مستبد و مورد حمايت...

خارج‌كنندگان ميلياردها دلار ارز

خارج‌كنندگان ميلياردها دلار ارز در پاييز 1357 كاركنان بانك مركزي اسامي 175 نفر را اعلام داشتند كه ظرف 2 ماه شهريور و مهر 57 يعني در زمان دولت شريف امامي معادل 13 ميليارد تومان ارز خارج كرده‌اند. ازهاري آن را تكذيب كرد، اما بي‌اثر بود. ناچار موضوع را به رسيدگي دادسرا گذاشتند. نتيجه تحقيق مثبت بود، خروج خارج‌كنندگان ارز ممنوع شد اما در همان حال اكثر ممنوع‌الخروجها فرار كردند، در طي همان دو ماه 17 اعتبار با رمز سياسي به حسابهاي...

بهائيت در عصر پهلوي

بهائيت در عصر پهلوي تكاپوهاي بهائيان در عصر اول پهلوي اقدامات آشوبگرانه عده‌اي از سران بهايي در اواخردوره قاجاريه، به انقراض اين سلسله و تأسيس حكومت پهلوي كمك كرد. در اوايل شهريور 1295ش/ذيقعده 1334ق ابوالفتح‌زاده و منشي‌زاده، مشكات‌الممالك، سه بهايي پايه‌گذار گروه تروريستي كميته مجازات، عمليات خود را در قالب گروه جديدي آغاز كردند و به چند فقره قتل(1) همراه با انتشار اعلاميه‌هايي دست زدند كه بازتاب اجتماعي و سياسي فراوان...

«نزن سرباز!»

«نزن سرباز» را باید در شمار مهمترین و اثرگذارترین عکسهای انقلابی جهان به حساب آوریم که به اشکال مختلف بر تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تأثیر جدی و آشکار نهاد. این عکس از تظاهرات مردمی و درگیری‌های متعاقب آن با نیروهای نظامی در خیابان سی‌متری جی تهران، در روز دوشنبه 9 بهمن 1357 گرفته شد. مرحوم قربان خلیلی (1326 ـ 1377ش) عکاس روزنامة کیهان آن را به تصویر کشید و لحظه و صحنه شلیک نظامی ارتشی به سوی مردم را ثبت و جاودانه ساخت. این تصویر...

شناخت اسناد آرشيوي

شناخت اسناد آرشيوي فصل اول: سند و مدرك تعريف سند و مدرك از نظر لغوي: سند:‌ دليل،‌ رسيد،‌ قبض،‌ نوشته،‌ مدرك،‌ نوشته اي كه قابل استفاده است،‌ چيزي كه به آن اعتماد كنند،‌ جمع آن اسناد است. سند دو نوع است: 1) رسمي كه در مرجعي ذي صلاحيت تنظيم شده است. 2) عادي كه در مرجعي ذي صلاحيت تنظيم نشده باشد. مدرك: محل ادراك،‌ حس،‌ زمان ادراك،‌ مأخذ و دليل چيزي و جمع آن مدرك است. تعريف سند و مدرك از نظر اصطلاحي: اسناد تاريخي بخشي از...

دردسر نامه‌نگاري براي رضاشاه

دردسر نامه‌نگاري براي رضاشاه زماني كه حرف زدن و نوشتن در كشوري دچار محدوديت و سانسور شديد باشد چه اتفاقات عجيب و غريبي كه رخ نمي دهد. خصوصا كه شخصي مانند رضا شاه بر جامعه سلطنت كند و تصميم بگيرد، همه چيز همسو با خواسته هاي او پيش برود. در چنين شرايطي اتفاقات به گونه اي رخ مي دهد كه بعدها تاريخ آن را به عنوان «طنز»هاي خود به مردم نشان مي دهد. در دوره رضاشاه اصحاب فكر و انديشه و قلم براي آن كه بتوانند دو كلمه حرف بزنند، در برخي...

گاو استالين

گاو استالين امام خميني در هشتم آبان 1357 در جمع دانشجويان مقيم فرانسه كه در روستاي نوفل لوشاتو به ديدارش آمده بودند، نكاتي را از تحولات تاريخ معاصر ايران بيان كردند. ايشان از جمله به ذكر روايتي راجع به استالين پرداختند كه مطالعه آن خالي از لطف نيست. امام خميني پس از اشاره به شعارهاي كمونيستها فرمودند: آنهايي كه اين مسائل را زمزمه مي‌كنند، اينها يا خودشان از عمال آنها هستند يا فريب آنها را خورده‌اند. اين شعارهاي كمونيستي و...

«نقد كتاب»انقلاب اسلامي ايران

«نقد كتاب»انقلاب اسلامي ايران «انقلاب اسلامي ايران» عنوان كتابي است كه از سوي مركز برنامه‌ريزي و تدوين متون درسي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها تهيه شده به عنوان منبع رسمي در واحد درس عمومي «ريشه‌هاي انقلاب اسلامي» در كليه رشته‌ها مورد تدريس قرار مي‌گيرد. در تأليف و تدوين كتاب مزبور پنج تن از استادان و پژوهشگران مشاركت داشته‌اند كه عبارتند از: دكتر مصطفي ملكوتيان، دكتر محمدعلي حسيني‌زاده، دكتر سيدصادق...

تاريخنگاري درباري

تاريخنگاري درباري تاريخ‌نگاري درباري يكي از انواع تاريخ‌نويسي محسوب مي‌شود و در كنار تاريخ‌‌نگاري سنتي، تاريخ‌نگاري استعماري و تاريخ‌نگاري اسلامي، جايگاه خاص خود را دارد. تاريخ‌نگاري درباري، همانگونه كه در شيوة نگارش، ادبيات و قالب خود، داراي ويژگيها و تمايزات جداگانه مي‌باشد؛ در بعد محتوايي نيز چنين است. محتواي اين نوع كتابهاي تاريخي، همچون صورت و قالب آن، بازتابي از فرهنگ درباري مي‌باشد. دانشمندان و مورخان...

اعتراض امام خميني به نماينده دولت فرانسه

اعتراض امام خميني به نماينده دولت فرانسه طي اقامت امام خميني در پاريس، نمايندگان دولت فرانسه، چند ديدار و گفتگوي رسمي با ايشان بهعمل آوردند. در اين ملاقاتها عموماً حجج اسلام احمد خميني و اشراقي حضور داشتند. ترجمه مذاكرات از فرانسه يا انگليسي به وسيله صادق قطب‌زاده و دكتر ابراهيم يزدي انجام مي‌گرفت. همچنين دكتر يزدي متن مذاكرات را يادداشت مي‌كرد. اولين ديدار نمايندگان رسمي دولت فرانسه با امام خميني روز 22 مهرماه 1357، در...

آغاز و انجام نهضت به روايت رهبر

آغاز و انجام نهضت به روايت رهبر من خودم جواني پرهيجاني داشتم، هم قبل از شروع انقلاب به خاطر فعاليت‌هاي ادبي و هنري و امثال اينها، هيجاني در زندگي من بود و هم بعد كه مبارزات در سال 1341 شروع شد كه من در آن سال، بيست و سه سالم بود. طبعاً ديگر ما در قلب هيجان‌هاي اساسي كشور قرار گرفتيم. من در سال 42 دو مرتبه به زندان افتادم؛ بازداشت، زندان، بازجويي. مي‌دانيد كه اينها به انسان هيجان مي‌دهد. بعد كه انسان بيرون مي‌آمد و خيل عظيم مردمي را...

چله‌هاي خونين

چله‌هاي خونين نقش چله‌ها در پيروزي انقلاب اسلامي برگزاري اولين چله، بيش از انتظار، مورد استقبال مردم قرار گرفت و اين نمونه‌اي درخشان از استفادة سياسي از سنت‌هاي شيعي بود كه شاه را در بن‌بست سختي قرار داد. «اگر دولت مي‌خواست جلوي برگزاري اين مراسم را كه به تبع حوادث قبلي، تاريخ و روز آن معين بود، بگيرد قطعاً با تظاهرات بسيار عظيم‌تري مواجه مي‌شد».(1) رژيم ناچار شد كجدار و مريز با چله‌ها برخورد كند. اين مراسم موجب شد تا نقش...

تاريخ ايران در اسناد آرشيوي گرجستان

تاريخ ايران در اسناد آرشيوي گرجستان در آرشيو دولتي تاريخ گرجستان و انستيتوي نسخ خطي آكادمي علوم گرجستان (كه كه ليدزه Kekelidze) هزاران سند تاريخي پيرامون تاريخ ايران به زبان‌هاي گرجي، فارسي، روسي، فرانسوي و غيره به صورت اصل يا سواد موجود است. اين اسناد كه متعلق به قرون 16 تا اوايل 20 ميلادي مي‌باشد دربرگيرنده آگاهي‌ها در زمينه‌هاي گوناگون زندگي اجتماعي بوده و از لحاظ تنوع شامل: فرامين و احكام شاهان ايران، احكام عباس ميرزا وليعهد...

دارايي‌هاي رضاخان و فريبكاري فروغي

دارايي‌هاي رضاخان و فريبكاري فروغي محمدعلي فروغي معروف به ذكاءالملك كه خود مسئوليت مهمي در تحكيم رژيم استبدادي پهلوي داشت، در شهريور 1320 تلاش كرد رضاخان به آرامي از مملكت خارج گردد و انتقال سلطنت به وليعهد به سادگي برگزار شود و مجازاتي براي ديكتاتور انجام نگيرد. فراماسونري بودن فروغي عامل اصلي اين رويه مي‌تواند باشد، شايد نقشي را كه شريف‌امامي در سال 1357 ه‍ ش مي‌خواست بازي كند (او هم مثل فروغي استاد اعظم لژ فراماسونري بود) و...

ليموترش

ليموترش سيدضياءالدين طباطبايي اولين نخست‌وزير عصر حاكميت پهلوي پس از احراز مقام نخست‌وزيري موجي از بازداشتهاي گسترده را عليه حاكمان قاجار و شخصيتهاي ذي‌نفوذ آن زمان كه به عقيده وي باعث فلاكت و بي‌ثباتي و فقر در كشور شده بودند به راه انداخت. هر كس به هر روشي متوسل مي‌شد تا از گزند بازداشتها نجات يابد. مي‌گويند هنگامي كه سيدضياءالدين عده‌اي از رجال را توقيف كرده بود يكي از كساني كه با انگليسيها در تهران روابطي داشت براي...

عاقبت چاه‌كني براي ديگران!

عاقبت چاه‌كني براي ديگران! در زمان رياست سوئدي‌ها، مركز شهرباني (نظميه) در ميدان توپخانه بود (جنوب غربي ميدان) و زندان نظميه هم در همان اداره كل شهرباني مركب از دو سه اطاقك كوچك (سلول) كه به حبس نمرة يك معروف بود و چند اطاق و زيرزمين براي زندانيان ديگر كه به صورت دسته‌جمعي زنداني مي‌شدند، منحصر مي‌گرديد و ديگر محل بيشتري وجود نداشت. با ايجاد حكومت ديكتاتوري، ديگر اين محل كافي نبود و بايستي زندان وسيعي در نظر گرفته مي‌شد....

نقد كتاب «خاطرات دكتر علينقي عاليخاني»

نقد كتاب «خاطرات دكتر علينقي عاليخاني» «خاطرات دكتر علينقي عاليخاني» عنوان كتابي است كه به بيان خاطرات نامبرده به عنوان وزير اقتصاد ايران طي سالهاي دهه 1340 اختصاص دارد. آقاي عاليخاني به دعوت تاريخ شفاهي بنياد مطالعات ايران كه ظاهراً بايد همان طرح تاريخ شفاهي ايران در هاروارد باشد، در گفتگو با آقاي غلامرضا افخمي به بيان خاطراتش پرداخته است. متأسفانه ناشر ايراني اين كتاب (نشر آبي) با حذف مقدمه مصاحبه كننده اقدام به چاپ مجدد...

چالشي در ميان اسناد تاريخي

چالشي در ميان اسناد تاريخي محققان تاريخ به خوبي به ارزش و اهميت اسناد و متون قديمي واقف هستند . اسناد تاريخي بعنوان مستندات و مکتوبات وقايع گذشته ، بسته به نوع اطلاع رساني و درجه اطلاعات حاوي آن ، وضعيت خاصي را پيدا مي کند . بنظر مي رسد در ميان ذخيره آرشيوهاي ملي ورسمي، اشکال مختلفي از اسناد موجود است که گاه قضاوت در مورد وضعيت و جايگاه آنها را با دشواري روبرو مي سازد . براي توضيح بيشتر؛ آنچه که در وهله اول از شکل يک سند به ذهن مي...

سكولارها در جايگاه تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي

سكولارها در جايگاه تاريخ‌نگاري انقلاب اسلامي مروري اجمالي بر تاريخ‌نگاري انقلاب در سه دهه اخير، دغدغه‌اي شناخته شده را در اذهان تمامي ياران انقلاب رقم مي‌زند و آن چيزي نيست جز اينكه در تاريخ معاصر، جريان نهضت‌هاي حق‌طلبانه و اسلامي عمدتاً توسط جريان سكولار به نگارش درآمده است. نهضت مشروطيت از بيروني منازل علماي شاخص تهران آغاز شد و با تأييد علماي نجف قوام يافت، ليكن جريان سكولار، سوار بر امواج نيرومندي كه علما و بدنه...

جايگاه «تاريخ معاصر ايران» در كتابخانه شخصي رهبر انقلاب

جايگاه «تاريخ معاصر ايران» در كتابخانه شخصي رهبر انقلاب دكتر غلامعلي حداد عادل در گزارشي از كتابخانه شخصي حضرت آيت الله خامنه اي رهبر معظم انقلاب اطلاعات مفيدي از اين كتابخانه و رويكرد آثار موجود در آن ارائه كرد . وي ابتدا گفت : اولين نكته اين است كه قلمرو علايق‌ مطالعاتي ايشان خيلي رسمي و منطبق بر حوزه‌ مطالعات متعارف روحانيان نيست. بيشتر روحانيان به اقتضاي فضاي حوزه و درس و بحثي كه دارند، منطقه خاصي در مطالعه مورد...

...

99

...