26 شهریور 1394
ساره جمالی
سیّدمحمدحسین بـهجت تبریزى متخلص به شهریار در سال 1285 شمسى در شهر تبریز و در محله بازارچه میرزا نصرالله به دنیا آمد. شهریار دومین فرزند خانواده بود و 9 ماه پس از تولد او، انقلاب مشروطه ایران دومین دوره خود را آغاز کرد.
شهریار، تحصیلات مقدماتی خود را در تـبریز به پایان رساند و بـراى ادامـه تحصیل به تهران رفت و در دارالفنون، تحصیلات متوسطه را به پایان رساند. او در سال 1332 به زادگاهش بازگشت و از آن به بعد تا پایان عمر در تبریز ماندگار شد. اما در سال‌های دوری از زادگاه، شاعری توانا شده بود و وقتی مادرش از او می‌خواهد اشعاری بسراید که هم خودش و هم سایر همشهری‌هایش بفهمند، منظومه «حیدر بابایه سلام» آفریده می‌شود. شهریار ساعت 45/6 صبح روز شنبه 26 شهریور 1367 از دنیا رفت. در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، 27 شهریور، روز شعر و ادب فارسی و روز بزرگداشت استاد سید محمد حسین شهریار عنوان شده است.
به تعبیر خـود شهریار، وی نسبت به تحولات انقلاب اسلامی به «جهاد قلمى» روى آورد و «سـرود اسـلام»، «نوروز انقلاب»، «طلیعه انقلاب»، «جهاد حسینى»، «دهه فجر»، «جمعه خونین»، «دست على(ع) به همراه بسیج» و... نمونه‌هایى از اشعار انقلابى او هستند. البته شهریار معتقد بود: «شعر انقلاب، همین شعرهایى اسـت که مردم مى‌گویند. یعنى حقیقت شعر، حرفى است که از دل بربیاید و در دل بنشیند. مـن در این دوره انـقلاب، از این شـعر، شاهکارتر ندیدم که، این جمعیت، یک دفعه، فریاد مى‌زنند: خدایا، خدایا، تا انقلاب مهدى، خمینى را نگه‌دار. شاید این شـعر، صـدها بار مرا منقلب کرده است، که هیچ غزلى این تأثیر را در من نداشته است.»
سیّدمحمدحسین بـهجت تبریزى بارها شـادمانی خـود را از پیروزی انقلاب اسلامی با سرودن شعر ابراز کرد و انقلاب را نوروزی مبارک برای خـود مـی‌خواند؛ تا آنجا که گفته است: «من ده سال آخـر عـمرم زنده شـدم.» او در اولیـن قـصیده‌ای که برای انقلاب اسلامی و با عنوان «نوروز انقلاب» سـروده، آورده است:
مژده ای دل که تو را یار خریدار آمد
دل به دلخواه تو و بخت تو را یار آمـد
غرفه حـسن چراغان کن و ناری بفروش
کز تو هـم مـشتری عـشق بـه بـازار آمد
کار گل، زار نـخواهد شـدن از زاغ که دوش
بلبل آهنگ غزل کرد و به گلزار آمد
مار دوشان دی آسیمه سروپا به فرار
پرچم کاوه نوروز پدیدار آمد
رفت ضحاک عـداوت بـه کنار از سرکار
تا فریدون عدالت به سرکار آمد
دور خودخواهی و خونخواری اغیار گذشت
نوبت یاری و غـمخواری احـرار آمـد.
بازتاب ارادت شهریار به امام خمینی(ره) را هم می‌توان در این غزل دید که به مناسبت بازگشت امام به وطن سروده شد:
دلی دارم چو برگ گل کـه از آهـی به درد آید
و لیکن درد عشقش هم همه با آه سرد آید
فضای آفرینش با تو دریایی است بی‌پایان
تو دریا دل نهنگی باش گو دریانورد آید
چه نیکو سنتی تجلیل جمهوری اسلامی
که چون نوروز هر سـالش نـوآیین سالگرد آید
خدا پس داده در روزی چنین با ما امام ما
که شمع جمع ما و رهبر هر فردفرد آید...
در غزل «دهه فجر» که بهمن 1365 سروده شده هم آمده است:
دمید فجر که خورشید بازمی‌گردد
امید در دل نومید بازمی‌گردد
درفش فتح و ظفر با سپاهیان خداست
جهان به جبهه توحید بازمی‌گردد
نگین ملک سلیمان ستانده‌ایم از دیو
دوباره جام به جمشید بازمی‌گردد
نگین گمشده اینک حکومت اسلام
که با مراجع تقلید بازمی‌گردد
بلی امام خمینی کنون توانی گفت
که از تزاحم و تبعید بازمی‌گردد
در استقامت راه خدا مکن تردید
که بیخ کفر به تردید بازمی‌گردد
دگر حکومت شیطان نمی‌شود تأیید
به جای خود همه تردید بازمی‌گردد
سر سیاه زمستان تو شهریار ببین
بهار می‌رسد و عید بازمی‌گردد.
محبوبیت شهریار در هـمه اقـشار اجتماعی و فـرهنگی ایـران نشان می‌دهد شاعری که نماد واقـعی بـاورها، آرمان‌ها و بیم و امیدهای ملّت باشد، بر سـر زبـان‌ها خـواهد افتاد. شهریار هم خود را زبـان گـویای ملّتش می‌داند و شعارهای عـمومی ملّت را بـازتاب مـی‌دهد.
آنچه شهریار را به «شعر انقلاب اسلامى» پیوند زد، اعتقادات مذهبى او بود. این اعتقادات نیز چیزى نبود که شهریار در آستانۀ انقلاب یا پس از پیروزى انـقلاب اسلامی، بـه آن رسیده باشد. در منظومۀ فکرى شهریار، «مذهب» و «اعتقادات مذهبى» جایگاه بسیار ویژه و والایى داشت و در حـیات شـاعرى او نمود این اعتقادات به شکل کاملا بارزى آشکار است. حتى بسیارى از درخشان‌ترین اشـعار ولایى شـهریار مربوط به سال‌هاى پیش از انقلاب است. بخشى از این اشعار، از شاهکارهاى شهریار و شعر فارسى و تاریخ شعر شیعى اسـت و بخش دیگر نیز به لحاظ هنرى اگـرچه شـاهکار نیست، اما آیینۀ تمام نماى ارادت او به اهـل بـیت عـصمت و طهارت علیهم السلام است.
منابع:
1. احمد کاویان‌پور: زنـدگانى ادبى اجتماعى استاد شهریار، انتشارات اقبال، چاپ اول، تهران، 1375.
2. دیوان اشعار شهریار، 3 جلد، انتشارات زرین و نگاه، چاپ چهارم، 1375، تهران.
3. محمد طاهری خسروشاهی، استاد شهریار و انقلاب اسلامی، مجله پانزده خرداد، دوره سوم، 1390، شماره27
4. مسعود دهقانی، ناله‌های شباهنگی (اشعار عاشورایی و مقاومت و پایداری استاد سید محمد حسین شهریار)، مجله کتاب ماه ادبیات، 1390، شماره167
5. بیوک نیک اندیش، در خلوت شهریار، تبریز، آذران، 1377
6. حسین رزمجو، شهریار کشور عشق و احساس، مجله جستارهای ادبی، 1367، شماره79
7. رضا فتحی، سیمرغ سهند (سیری در احوالات و آثار مرحوم شهریار)، مجله هنردینی، 1390، شماره8
8. اصغر فردی، شهریار و انقلاب اسلامی، تهران، الهدی، 1372
تعداد بازدید: 1700
