04 آبان 1394
الهام صالح
حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر/ با مقدمه آیت‌الله مهدوی کنی/ به اهتمام حجت‌الاسلام مجید آژده/ انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)/ 544 صفحه
حتی اگر نخواهی، باز هم نمی‌توانی. قطعا قضاوت خواهی کرد. این قضاوت از همان روی جلد کتاب آغاز می‌شود، از همان عنوان کتاب: «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر». همین عنوان کافی است تا به این قضاوت برسی که با کتابی دشوار روبه‌رو خواهی شد، قضاوتی که ورق زدن کتاب، آن را رد می‌کند. اما ورق زدن صفحه‌های اولیه کتاب باز هم عقل را مجاب نمی‌کند. تا این که بالاخره بعد از گشت و گذار در فصل‌های مختلف و خواندن نوشته‌ها، مجاب می‌شوی که بر خلاف تصور اولیه، کتاب «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر»، کتابی همه فهم است. حالا با خیال راحت می‌توانی به مطالعه بپردازی.
«حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر» که در سال 1390 به مناسبت دویستمین سالگرد تاسیس حوزه علمیه مروی منتشر شد، 4 بخش را شامل می‌شود؛ بخش یکم: «موقعیت جغرافیایی و بانی حوزه علمیه مروی»، بخش دوم: «متولیان حوزه علمیه مروی»، بخش سوم: «احیاگر موقوفات مروی؛حضرت آیت‌الله مهدوی کنی» و بخش چهارم: «مدیران ارشد موقوفات حوزه علمیه مروی».
«موقعیت تهران» عنوان نخستین فصل از نخستین بخش کتاب است. در نگاه اول این طور به نظر می‌رسد که این بخش می‌توانست از کل کتاب حذف شود تا مخاطب فقط با آنچه کاملا مرتبط با حوزه علمیه مروی است، آشنا شود، اما مولف کتاب با این توضیح که برای شناخت هر چه بهتر موقعیتی که مدرسه مروی در آن قرار گرفته به این توضیحات نیاز است، مخاطب را مجاب می‌کند که اشاره به موقعیت تهران و نام بردن از مکان‌هایی مانند مسجد جامع قدیم، مسجد و مدرسه حکیم هاشم و مسجد و مدرسه چال حصار ضروری است.
در فصل دوم این بخش، با ذکر جزئیاتی مانند موقعیت جغرافیایی، تاریخ بنا، از باغ مروی تا دبیرستان مروی و پیشینیه تاریخی این تحولات، تاریخچه مدرسه مروی و حتی مشخصات معماری آن شرح داده می‌شود: «از ویژگی‌های خاص این مدرسه وجود تعداد زیادی نورگیر یا روزنه سقفی است که تقریبا بر روی تمامی پوشش‌های طاقی تعبیه شده است. تعداد این نورگیرها در شبستان ستون‌دار به بیست عدد می‌رسد. در ایوان شمالی بنا، کتیبه‌ای از کاشی و خط نستعلیق، حاکی از اتمام بنا در سال 1230 (ه.ق) وجود دارد و در گوشه شمال غربی بنا نیز کتابخانه‌ای همزمان با بنای مدرسه ساخته شده است.»
فصل سوم این بخش به معرفی محمدحسین‌خان مروی، بانی مدرسه و مسجد مروی می‌پردازد.
کتاب «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر» در بخش دوم، متولیان حوزه علمیه مروی را به مخاطب خود معرفی می‌کند. این بخش، از زندگینامه میرزا مسیح مجتهد تهرانی آغاز می‌شود و با زندگینامه آیت‌الله حاج میزرا باقر آشتیانی پایان می‌یابد. ملا میرزا محمد اندرمانی طهرانی، ملا علی کنی، میرزا زین‌العابدین، آیت‌الله شیخ مرتضی آشتیانی و آیت‌الله حاج میرزا احمد آشتیانی در این بخش معرفی می‌شوند. در اغلب فصل‌های این بخش، زندگینامه متولیان حوزه علمیه مروی به تفصیل شرح داده شده است. فصل میرزا مسیح مجتهد تهرانی، شامل عنوان‌هایی مانند کلیات، زادگاه، دوران کودکی و نوجوانی، نامداری گمنام، میرزا مسیح از نگاه دیگران، در سنگر مسجد، نسل میرزا، بر مسند مرجعیت و سیری در آثار است، اما بخش «متولیان حوزه علمیه مروی»، در معرفی افرادی مانند میرزا محمد اندرمانی طهرانی و میرزا زین‌العابدین، اطلاعات کمتری را دربرمی‌گیرد. آیا مولف با کمبود اطلاعات روبه‌رو بوده؟ قطعا همین طور است.
بخش سوم کتاب که از نظر موضوع‌بندی مطالب به بخش دوم شباهت بسیاری دارد، به زندگی و فعالیت‌های آیت‌الله مهدوی کنی می‌پردازد. این بخش سه فصل با عنوان‌هایی درباره ایشان و حوزه علمیه مروی و تاسیس دانشگاه امام صادق(ع) را شامل می‌شود. فصل «حضرت آیت‌الله محمدرضا مهدوی کنی» درباره حیات فردی- اجتماعی، خانواده و دوستان ایشان، علمای کن، رخدادهای سیاسی، کشف حجاب، تحصیلات در حوزه، انقلاب اسلامی ایران، تبعید به بوکان و تشکیل کمیته انقلاب اسلامی به فرمان امام خمینی(ره) است.
فصل «حضرت آیت‌الله مهدوی‌کنی؛ حوزه علمیه مروی» که دربردارنده موضوع‌هایی مانند تحویل گرفتن مدرسه، ورود به مدرسه مروی، احیای موقوفات، بازگرداندن دبیرستان مروی و گزینش طلاب جدید است، صرفا به ارتباط آیت‌الله مهدوی‌کنی با مدرسه مروی می‌پردازد. در قسمت‌هایی از این بخش، درباره گزینش طلاب جدید در مدرسه مروی به نقل از آیت‌الله مهدوی‌کنی چنین آمده است: «وقتی ما آمدیم، عده‌ای از آقایان که اینجا بودند و بعضا طلبه هم نبودند، از آنها خواستیم و تشریف بردند. بعد از آن آمدیم برای اولین بار اعلام کردیم مدرسه مروی طلبه گزینش می‌کند. تجربه از گزینش دانشگاه هم داشتیم و بنای ما بر این شد که برای انتخاب طلبه گزینش داشته باشیم و همین طور هر کس داوطلب شد نپذیرفتیم.»
در بخش سوم و در فصل «تاسیس دانشگاه امام صادق(ع)» نیز توضیحاتی درباره این دانشگاه ارائه شده است.
موضوع جالب در رابطه با سومین بخش کتاب «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر» این است که بر خلاف بخش دوم توضیحات از زبان اول شخص مفرد بیان شده. هر چند که نثر این فصل صمیمی است، اما یکسان نبودن زبان روایت، کتاب را از یکدستی دور کرده. البته مولف کتاب در ابتدای بخش سوم به این موضوع اشاره کرده است که: «شیوه نگارش مطابق کلام و تحریر آیت‌الله مهدوی‌کنی است.»
حاج محسن لبنانی؛ ناظر بر موقوفات حوزه علمیه مروی، محمدجواد کیانی؛ مدیر موقوفات حوزه علمیه مروی و حجت‌الاسلام شیخ احمد اسلامی؛ مسئول بازسازی مدارس نیز افرادی هستند که در بخش چهارم به عنوان مدیران ارشد موقوفات حوزه علمیه مروی به مخاطب معرفی می‌شوند.
کتاب «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر» همچنین دارای 6 ضمیمه، آلبوم تصاویر و فهرست کتاب‌های خطی کتابخانه حوزه مروی است که ارائه این ضمایم و تصاویر به معرفی کامل حوزه علمیه مروی کمک می‌کند.
مخاطب این کتاب، انتظار دارد با کتابی صرفا تاریخی مواجه شود که به خاطر روایت تاریخ از قضاوت‌ها به دور است، اما در برخی از قسمت‌های بخش اول، قضاوت‌هایی به چشم می‌خورد: «روز دوازدهم اردیبهشت 1388 در هنگام مطالعه روزنامه جمهوری اسلامی در صفحه دوازدهم به مطلب عجیبی برخورد کردم. این مطلب که به مناسبت روز معلم درج شده بود، مصاحبه با یکی از معلمان دبیرستان مروی بود. مصاحبه کننده با سوالات مغرضانه خود بحث را به سویی می‌برد که خودش می‌خواهد و معلم بی‌اطلاع هم جواب‌هایی می‌دهد که پر از اشکال است...» (بازگشت دبیرستان به حوزه مروی/ فصل تاریخچه مدرسه مروی)
مشابه این قضاوت در فصل «بانی مدرسه و مسجد مروی» نیز وجود دارد: «از آن چه نقل شد و برخی قرائن دیگر، به دست می‌آید که محمدحسین‌خان مروی مردی دنیا دیده و باسواد بوده و ندیمی شاه قاجار شاید وسیله انجام کارهای خیر می‌شده است. به هر حال خدای تعالی از لغزش‌های او و ما بگذرد. البته نگارنده در صدد توجیه کارهای مرحوم خان مروی نیست، اما چون مدرسه وی منشا برکات بوده و هست گمان می‌رود ظهور این برکات بی‌ارتباط با واقف آن نباشد.»
کتاب «حوزه علمیه مروی و نقش آن در تاریخ معاصر» حتی با وجود این نکته‌های کوچک، کتابی کامل است که به مخاطب خود، اطلاعاتی دقیق درباره مدرسه مروی ارائه می‌کند.
تعداد بازدید: 1489
