05 آبان 1394
سیدرضا فندرسکی
نوشهر، شهری در غرب استان مازندران است و این مطلب وقایع آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در سال‌های 1356 و 1357 در این شهر را مرور می‌کند.
در روز چهاردهم بهمن سال 1356 یکی از روحانیون به نام شیخ جواد محدثی(1) به اتهام اقدام علیه امنیت حکومت پهلوی در نوشهر دستگیر شد.
به منظور جلوگیری از فعالیت نیروهای انقلابی که ممکن بود در فاصله روزهای هشتم تا سیزدهم فروردین 1357 در شهرهای مختلف استان مازندران روی دهد قرار شد نیروهای کمکی به ماموران حکومت پهلوی، به شهرهای مختلف استان اعزام شوند. بر این اساس بیست نفر از نیروهای ژاندارمری به نوشهر اعزام شدند.
در روزهای پایانی تیرماه، شاه به استراحتگاه خود در نوشهر رفت. عدم انتشار اخباری از شاه در این روزها باعث شد که شایعاتی در مورد سلامتی وی مطرح شود.
به همین دلیل وزیر حج و زیارت عربستان در روز اول مرداد در نوشهر به ملاقات شاه رفت. جمشید آموزگار، نخست‌وزیر نیز که کابینه خود را ترمیم کرده بود با وزرای خود در روز دوم مرداد در نوشهر به دیدار محمدرضا پهلوی رفتند. بنا به گزارش روز پنجم مرداد ساواک در زمان بودن شاه در نوشهر شایعه ترور وی توسط پسر ارتشبد خاتمی در بین مردم قوت گرفته بود.
در روز شانزدهم مهر 1357 در جلسه‌ای در دادگستری نوشهر که برای رسیدگی به اختلاف ملکی دو نفر تشکیل شده بود، وکیل یکی از این دو نفر در اظهاراتی تند گفت: «همین دستگاه کثیف خاندان سلطنت هست که ملک و مال مردم را گرفته است». سخنان وی باعث ایجاد تشنج در دادگاه گردید.
از روز هفدهم مهر چهل نفر از کارکنان اداره گمرک نوشهر به پیروی از اعتصاب عمومی سازمان مرکزی خود دست به اعتصاب زدند. اوایل آبان مدارس نوشهر مانند بسیاری از شهرهای مازندران کماکان تعطیل بود. در روز نهم آبان تظاهرات بزرگی در چالوس روی داد که با توجه به نزدیکی چالوس و نوشهر تظاهرکنندگان به نوشهر آمدند و مورد استقبال مردم نوشهر قرار گرفتند. روز سیزدهم آبان نیز تظاهرات مشابهی از چالوس شروع شد و در میدان ششم بهمن نوشهر با سخنرانی یکی از حاضران پایان یافت.
صبح روز پانزدهم آبان پنج هزار نفر از مردم نوشهر در خیابان‌های این شهر به راهپیمایی پرداخته و به طرف چالوس حرکت کردند. این عده پس از استماع سخنرانی در چالوس عصر آن روز به نوشهر بازگشتند.
بنابر گزارش روز بیست ویکم آبان ساواک، عده‌ای از مردم اطراف نوشهر ویلاهای متعلق به جمشید آموزگار را تصرف کرده‌اند. (2)
در روز هفتم آذر 130 نفر از کارکنان بیمارستان نوشهر دست از کار کشیده و اعلام کردند که اعتصاب آنان صرفاً جنبه صنفی دارد.
بنابر گزارشی که ساواک در روز هشتم آذر ارسال کرده یکی از افراد فعال در مبارزات سیاسی نوشهر به نام حسن خزاعی به ساواک احضار شده و با وی مصاحبه‌ای به عمل آمده است. خزاعی در این مصاحبه گفته که علت رویگردانی‌اش از رژیم پهلوی تبعیض‌ها و فساد موجود در دستگاه‌های دولتی و حوادث اخیر دانشگاه تهران و اعتقادات مذهبی و علاقه بیش از حد به امام خمینی(ره) و پس از چند سال کار برای محمدرضا و اشرف پهلوی در شمال بوده است. وی ادامه داده، در ایران باید جمهوری اسلامی روی کار بیاید و شاه برکنار شود. براساس این گزارش نامبرده در نوشهر یک گروه پانزده نفره قسم‌خورده تشکیل داده و اخیراً به فرماندار نوشهر مراجعه کرده و از وی خواسته است که در تظاهرات و اعتصابات شرکت کند.
در تاریخ هجدهم آذرماه، شب هنگام ویلای متعلق به ارتشبد نعمت‌الله نصیری در کلاردشت توسط افراد ناشناسی به آتش کشیده شد و به طور کلی سوخت.(3)
در روز عاشورا (20 آذر 1357) راهپیمایی بزرگی که به گفته ساواک 9 هزار نفر از مردم چالوس در آن شرکت داشتند، برگزار شد. راهپیمایان به نوشهر آمده و پس از شنیدن سخنرانی و برپایی نماز جماعت به چالوس بازگشتند. در اواخر آذر، دبیرستان‌های نوشهر همچنان تعطیل بود.
بنابر یکی از گزارش‌های ساواک حسین الهی و دادستان شهرستان نوشهر از قضات مخالف حکومت پهلوی بوده و در تحریک قضات و پشتیبانی از افراد انقلابی دخالت داشته‌اند. دادستان نوشهر، حتی در یکی از تظاهرات شرکت داشته و در مقابل دادگستری برای مردم سخنرانی کرده است. به نظر ساواک وی صلاحیت دادستانی نداشته و دستور مراقبت از وی نیز داده شده است.
تظاهرات مردم نوشهر در روز هفتم دی ماه از مسجد جامع آغاز شد. به نوشته روزنامه اطلاعات در تظاهرات این روز هفت نفر مجروح شدند.(4) روز بعد نیز سه هزار نفر از مردم راهپیمایی کردند. در سندی از ژاندارمری آمده است که در ادامه تظاهرات در نوشهر پرونده‌های دادگستری و دادسرا به آتش کشیده و ساختمان آن نیز تخریب شد.(5)
به مناسبت شهادت یکی از مردم چالوس مجلس ترحیمی در روز چهاردهم دی در مسجد جامع نوشهر برگزارشد. پس ازسخنرانی انقلابی یکی از روحانیون به نام شیخ محمود مشایخ(6) مردم از مسجد خارج شده و راهپیمایی کردند.
به دنبال صدور اعلامیه‌ای از امام خمینی(ره) و مراجع تقلید قم مبنی بر تعطیلی روز هجدهم دی، بازار و مغازه‌های نوشهر مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران تعطیل بود و تظاهراتی هم در سطح شهر صورت گرفت. به نوشته روزنامه اطلاعات، در این روز مردم نوشهر کنترل شهر را به دست گرفتند و در روز نوزدهم دی هشت هزار نفر از مردم راهپیمایی کردند.(7) ( اطلاعات ش 15756 ص 5).
در روز بیست ونهم دی 1357 مصادف با اربعین حسینی تقریباً در همه شهرهای مازندران از جمله نوشهر و حتی برخی از روستاها تظاهرات برگزار شد.
پی‌نوشت‌ها:
1 - حجت الاسلام والمسلمین شیخ جواد محدثی شاعر ، پژوهشگر، نویسنده و عضو هیئت علمی دانشگاه
2ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج 16، ص 20
3- انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج 19، ص 212
4 - روزنامه اطلاعات ش 10605، ص 6
5 - انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج 7، پرونده ژاندارمری 7-12-312/125
6 – حجت‌الاسلام و المسلمین محمود مشایخ، متولد سال 1324 و امام جمعه اکنون نوشهر
7 – روزنامه اطلاعات، ش 15756، ص 5
منابع :
ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی
تعداد بازدید: 1911
