10 آبان 1394
ساره جمالی
آیت‌الله حاج سید محمدعلی قاضی طباطبایی مطابق نوشته پدر، آیت‌الله حاج میرزا باقر قاضی طباطبایی، یکشنبه 6 جمادی‌الاول سال 1331 ه. ق، قبل از ظهر در شهر تبریز دیده به جهان گشود.
پس از مخالفت علما و روحانیت تبریز با سیاست‌های رضاخان و حضور پدر آیت‌الله قاضی طباطبایی در کنار سایر روحانیون، در سال 1347ه.ق هنگامی که سید محمدعلی نوجوانی 16 ساله بود، به همراه پدر به تهران تبعید و دو ماه اقامت اجباری داشتند و بعد برای یک سال به مشهد تبعید شدند.
آیت‌الله قاضی طباطبایی در سال 1359ه.ق راهی شهر قم شد. این سفر تحصیلی باعث آشنایی او با امام خمینی(ره) و حضور در جلسه‌های درس ایشان، بویژه «شرح منظومه» و «اسفار» شد. پس از ده سال اقامت در شهر قم، عازم نجف شد و بعد از سه سال اقامت در نجف، اواخر سال 1331 شمسی، علیرغم میل باطنی ناگزیر به ترک آن شهر مقدس و مراجعت به تبریز شد. در تبریز ضمن ادامه کارهای تحقیقاتی در زمینه علوم دینی، مردم آذربایجان را نسبت به اعمال حکومت پهلوی آگاه می‌کرد.
مبارزات آیت‌الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:
1. دستگیری و تبعید (1348-1342): آیت‌الله قاضی طباطبایی رهبری مردم آذربایجان را در آن سال‌ها به عهده گرفت. وی در آن دوران که حتی ذکر نام امام خمینی(ره) جرم محسوب می‌شد، در سخنرانی‌های خود از امام یاد و از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد. تبعید او به عراق، بافت کرمان و زنجان در طول این مدت انجام گرفت.
2. تلاش مستمر تا پیروزی انقلاب اسلامی (1357-1348): آیت‌الله قاضی طباطبایی پس از رهایی از تبعید، با تشکیل مرتب جلسه‌های هفتگی در منزل خود به خط دهی و هدایت انقلابیون پرداخت. همچنین با تدریس درس خارج فقه به تربیت طلاب توجه داشت. با اوج‌گیری مبارزات، نقش بارز او بعد از 19 دی ماه 1356 و حرکت انقلابی مردم قم، بیش از پیش آشکار شد و قیام مردم تبریز در 29 بهمن سال 1356 با هدایت‌های این شخصیت صورت گرفت. او در ادامه مبارزه مردم در بهار و تابستان سال 1357 و سازماندهی اعتصاب‌ها و تظاهرات نقش موثری ایفا کرد.
پس از استقرار امام خمینی(ره) در نوفل‌لوشاتو، تلفنی با ایشان در تماس بود و به طور مستقیم دستورات ایشان را در آذربایجان اجرا می‌کرد. منزل او محل تردد بود، تلفن مدام زنگ می‌خورد و پیام‌ها و اعلامیه‌ها، به طور تلفنی ضبط و بعد پیاده و تکثیر می‌شد.
هدایت و سازماندهی اجتماعات، چاپ و توزیع اعلامیه‌ها، ارتباط با زندانیان سیاسی آزاد شده و به راه انداختن تظاهرات خیابانی، از منزل آیت‌الله قاضی طباطبایی صورت می‌گرفت. برای آنکه بتواند انقلاب را به تمام نقاط شهر تبریز برساند، وعاظ انقلابی را از سایر شهرها به تبریز دعوت می‌کرد. وعاظ یکی پس از دیگری در مساجد شهر تبریز، بویژه مسجد‌های شعبان و مقبره، سخنرانی‌های انقلابی ایراد می‌کردند و پس از اتمام مدت اقامت، جای خود را به وعاظ دیگری می‌سپردند. وی این وعاظ را از طریق آیت‌الله مرتضی بنی‌فضل در قم دعوت می‌کرد.
3. تثبیت انقلاب تا شهادت (1358-1357): آیت‌الله فاضی طباطبایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت گسترده‌تری فعالیت کرد، از جمله ایجاد نظم و سازماندهی نهادهای انقلابی، تلاش برای بازگشایی کارخانه‌ها، اداره‌ها، بازار و مدارس، رعایت حال مردم و جلوگیری از تعرض به جان و مال آنها، جلوگیری از اقدامات فردی بدون اجازه قانونی و جلوگیری از حمل اسلحه غیر مجاز و حیف و میل بیت‌المال.
در تبریز در تلاش بود تا نهضت اسلامی را به اهداف آن برساند و با گروه‌های ضد انقلاب مانند گروهک حزب خلق مسلمان که با اهداف اقتصادی و سیاسی در مقابل انقلاب صف‌آرایی کرده بودند و برخی عناصر که سعی در سوءاستفاده از موقعیت به دست آمده داشتند، مقابله کند. شخصیت پرنفوذ آیت‌الله قاضی طباطبایی در بسیاری از صحنه‌ها قدرت انجام هر عملی را از آنها می‌گرفت، اما تهدیدهای مکرر مخالفان، توزیع اعلامیه و شب‌نامه علیه او هم در جریان بود.
در مرداد ماه 1358 طی حکمی از سوی امام خمینی(ره)، رهبر انقلاب اسلامی، آیت‌الله قاضی طباطبایی به عنوان نماینده تام‌الاختیار ایشان و امام جمعه تبریز منصوب شد. او در روز عید قربان سال 1358 نماز عید را برگزار کرد و این آخرین نماز عید او بود. زیرا در همان روز، یعنی 10 آبان ماه 1358 بعد از اقامه نماز مغرب و عشا در مسجد شعبان، هنگامی که با اتومبیل عازم خانه خود بود، توسط ضاربی که از عناصر گروهک فرقان بود، به شهادت رسید.
منابع:
- ابراهیم‌نژاد، محمد، قاضی طباطبایی: قله شجاعت و ایثار، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1373
- مرادحاصلی خامنه، اعظم، تبریز در خون، مرکز استاد انقلاب اسلامی، تهران، 1380
- نیک‌بخت، رحیم و صمد اسماعیل‌زاده، زندگی و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبایی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1380
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: آیت‌الله شهید قاضی طباطبایی(جلوه محراب)، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، تهران، 1378
تعداد بازدید: 1390
