13 آبان 1394
الهام صالح
سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد (به روایت ساواک)/ جلد سیزدهم/ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)/ ۵۴۸ صفحه
کتاب بدون مقدمه آغاز می‌شود و مخاطب یک باره به درون اسناد می‌افتد، بدون اینکه درباره هدف کتاب، یا روند انتشار آن چیزی بداند. مخاطب فقط می‌فهمد که با تعدادی سند مواجه است، اسنادی که بر اساس آنچه بر روی جلد کتاب آمده، به بازه زمانی مهر و آبان سال 1357 اختصاص دارند.
کتاب، سیزدهمین جلد از مجموعه «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد (به روایت ساواک)» است. در این کتاب از اطلاعاتی که در قالب مقدمه نخستین جلد به مخاطب ارائه شده، خبری نیست. ناشر فرض را بر این گذاشته که مخاطب، مطالعه این مجموعه را از جلد نخست شروع کرده و قاعدتا باید مقدمه جلد نخست را خوانده باشد، اما این‌طور نیست. احتمال اینکه مخاطب، جلد سیزدهم مجموعه «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» را از بین قفسه‌های یک کتابخانه به صورت اتفاقی انتخاب کند، وجود دارد. بنابراین با یک کتاب «بی‌‌مقدمه» مواجه می‌شود. نقطه ضعف بزرگی که ناشر به آسانی از کنار آن عبور کرده است.
مجموعه «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» با هدف آگاهی از گذشته‌ای که میتواند حال، یا آینده را تغییر بدهد منتشر شده. این مجموعه می‌خواهد این موضوع را ثابت کند که پیوند گذشته و حال و آینده ملتها حقیقتی انکارناپذیر است. در مقدمه نخستین جلد هم درباره هدف انتشار این مجموعه چنین نوشته شده: «وضعیت کنونی هر ملتی را گذشته آن رقم زده است، چنان که آینده ملتها را اراده و عمل امروز آنان می‌سازد. تضمین برون‌‌رفت از مشکلات کنونی و ترسیم افق‌های روشن آینده در گرو میزان شناختی است که ملتها و خصوصا فرهیختگان و رهبران آنان از گذشته خویش دارند. تاریخ در فرهنگ همه اقوام و ملل جهان و در ادبیات ادیان الهی و دین مبین اسلام عبرت‌آموز و راهنمای عمل امروز و فردای جوامع است. شرط اساسی توفیق در پژوهش‌های تاریخی واقع‌بینی و واقع‌نمایی است.»
نخستین جلد از این مجموعه اسنادی از بازه زمانی اول اردیبهشت 1340 تا 31 تیر 1342 را دربرمی‌گیرد. مجلدهای بعدی هم هر یک به یک بازه زمانی اختصاص دارد. بازه زمانی این کتاب نیز که جلد سیزدهم این مجموعه است، بین 27 مهر 1357 و 15 آبان 1357 قرار گرفته.
موضوع‌های اسناد موجود در این کتاب، مختلف و متعدد است. نکته جالب توجه اینکه ترتیب قرار گرفتن اسناد بر اساس تاریخ گزارش‌‌هایی است که توسط ماموران ساواک تهیه و ارائه شده است. اینکه این اسناد توسط ساواک تهیه شده، موضوعی است که مخاطب را برای مطالعه آن کنجکاو می‌کند. این اسناد، زمانی جزو اسناد محرمانه به شمار می‌رفتند که جز ماموران ساواک و برخی مقامات بلندپایه وقت، کسی نمی‌توانست به آنها دسترسی داشته باشد. ماموران ساواک شاید هرگز فکر نمی‌کردند که کسی به گزارشهای آنها دست پیدا کند چه برسد به اینکه این گزارش‌‌ها در قالب کتاب منتشر شود، اما این اتفاق رخ داده است. حالا مخاطب به راحتی میتواند با مراجعه به یک کتابخانه، این گزارش‌‌ها را مطالعه کند. مخاطب این کتاب هم میتواند در جریان اتفاق‌های روزهای پایانی مهر تا نیمه آبان سال 1357 قرار گیرد. حتی اگر سن او به آن سالها قد ندهد با مطالعه این کتاب، به آن سالها سفر خواهد کرد و در جریان دقیق اتفاق‌ها قرار خواهد گرفت. همه اینها جزو ویژگیهای مثبت انتشار چنین مجموعه‌ای به شمار می‌رود.
سیزدهمین جلد از مجموعه «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» با سندی که تاریخ آن 27 مهر 1357 است، آغاز می‌شود. «سنندج» موضوع این سند است و در آن درباره تعطیلی دانشسرای راهنمایی تحصیلی سنندج اطلاعاتی وجود دارد. «سالروز فوت مصطفی خمینی»، «دبیرستان دخترانه سلحشور»، «دانشکده حقوق دانشگاه تهران»، «تظاهرات در نوسود»، «تظاهرات دانشگاه تهران»، «حوادث وقایع شهرهای استان مرکزی» و «تظاهرات و راهپیمایی در شهر سمنان»، برخی دیگر از موضوع‌های اسناد متعدد این کتاب را تشکیل می‌دهد.
سال 1357، مخالفت‌‌ها با حکومت پهلوی به اوج خود رسید و این کتاب نیز با سند‌هایی که با عنوان «تظاهرات» در شهرها و مکان‌‌های مختلف در بر دارد، این موضوع را به خوبی اثبات می‌کند. فعالیت‌‌های دانشجویان و محصلان هم در این سال افزایش یافت که فقط مختص تهران نبود، بلکه شهرهای دیگر را هم شامل می‌شد. در یکی از اسناد با موضوع «دانشکده مجتمع آموزش صنعتی واحد اصفهان» چنین نوشته شده: «اکثر دانشجویان دانشکده فوق بخصوص سال‌های اول و دوم از طرفداران [امام] خمینی هستند و بعضی اوقات در مراسم صبحگاهی نوارهایی از [امام] خمینی و دیگران را پخش می‌کنند.»
یکی از مهم‌‌ترین اتفاق‌های سال 1357، تظاهرات روز 13 آبان بود که بعد از آن به عنوان «روز دانش‌‌آموز» نامگذاری شد. در اسناد موجود در کتاب نیز، این موضوع به چشم می‌خورد. در یکی از سندهای موجود از این تاریخ که موضوع آن «تظاهرات دانشگاه تهران» است، چنین نوشته شده: «تعداد تظاهرکنندگان تا ساعت 1100 روز 13/8/1357 تقریبا به سه هزار نفر رسیده که در محوطه چمن و دانشگاه مشغول دادن شعارهای مرگ بر منصور [محمدرضا پهلوی]، زیر بار ستم نمی‌رویم، درود بر خمینی هستند. ضمنا عده‌‌ای حدود 400 نفر دور پیکره [مجسمه شاه] اجتماع و شعار مرگ بر تو [شاه]، مرگ بر تو [شاه] را می‌‌هند و یک کاریکاتور هم از منصور [محمدرضا پهلوی]، به پیکره آویزان نموده‌اند. ضمنا اغلب کلاس‌ها دایر بوده و بیشتر تظاهرکنندگان را محصلین تشکیل می‌دهند.» ماموران ساواک برای اینکه صریح‌ترین شعار مردم در تظاهرات آن روزها را به صورت مستقیم در گزارشهای خود نیاورند، از کلمه‌های جایگزین که خودشان می‌دانستند منظور از آنها کیست، مانند اینها که در این سند می‌بینید، استفاده می‌کردند.
«سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» که توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) تدوین شده، در جلد نخست، دارای ویژگی‌‌هایی است؛ در مقدمه نخستین جلد به اهداف انتشار مجموعه اشاره شده، توضیحاتی با عنوان «نکات و تذکرات بایسته» در بخشی از مقدمه آمده، کدها و رمزهای مربوط به اسناد، مشخص و مدیریت‌‌ها و ادارههای کل ساواک در کنار اجزاء ادارههای ساواک برای مخاطب توضیح داده شده است که همه اینها ویژگیهای مثبت کتاب را تشکیل می‌دهد. اما در مجلدهای بعدی، این ویژگی‌‌ها وجود ندارد که یک کاستی به شمار می‌رود.
در جلد سیزدهم مجموعه «سیر مبارزات یاران امام خمینی(ره) در آینه اسناد» و سایر مجلدهای آن، هر سند، دارای تاریخ، شماره، موضوع، فرستنده، گیرنده و دستوراتی است که در ذیل آن آمده است. در کنار متن تایپ شده، نسخه‌‌ای از تصویر اسناد نیز موجود است. اسناد مگر در موارد غلط‌های املایی دچار ویرایش نشده‌اند تا هویت کامل آنها حفظ شود. اینها هم بخشی از ویژگیهای مثبت کتاب است.
ویژگی دیگر اینکه این کتاب در پایان، دارای فهرست آیات و روایات، فهرست اشخاص، فهرست موضوعی و ضمائم است که مجموعه اینها میتواند برای مخاطب کنجکاو که در جست‌وجوی اطلاعات بیشتر است، به عنوان یک راهنما عمل کند.
تعداد بازدید: 1509
