16 آبان 1394
سیدرضا فندرسکی
بندرانزلی، نخستین و بزرگ‌ترین بندر سواحل جنوبی دریای خزر است و در استان گیلان قرار دارد. این شهر از شمال به دریای خزر، از جنوب به تالاب انزلی، از مشرق به رشت (مرکز استان) و از مغرب به منطقه طوالش محدود می‌شود. آنچه در پی می‌آید، برجسته‌ترین وقایع مبارزات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی ایران در این شهر است که در اسناد ساواک به آنها پرداخته شده است.
در روز بیست‌و ششم خرداد سال 1357 تعدادی اعلامیه با امضای «شاخه پیشرو برای اتحاد نهضت ملی ایران» در نقاطی از شهر بندر انزلی (پهلوی سابق) توزیع گردید. در این اعلامیه با اشاره به مبارزات ملت ایران، برخی تغییرات در هیأت حاکمه عوام‌فریبی تلقی شده و بر متشکل شدن صفوف مبارزان تأکید شده بود.
در روز هجدهم مهر ماه 1357 عده‌ای از مردم انزلی که ساواک تعداد آنها را بیست نفر و مطبوعات دویست نفر عنوان کردند از مسجد قائمیه این شهر حرکت و در مقابل یکی از سینماهای این شهر اجتماع کردند. آنها شعارهایی به طرفداری از امام خمینی(ره) سر دادند. بر اساس گزارش ساواک وضع مدارس شهر عادی بوده است، اما سه نفر از دبیران این شهر فرهنگیان و دانش‌آموزان را تحریک به اعتصاب می‌کنند.
روز بیست‌و سوم مهر دبیرستان فردوسی و هنرستان صنعتی این شهر با تصمیم روسای این مدارس تعطیل شدند. روز بیست‌و پنجم علاوه بر دو مدرسه فوق، دبیرستان‌های دخترانه مهدخت و فرخی نیز تعطیل بودند. مدیرکل آموزش و پرورش استان گیلان هم در اجتماع پانصد نفری معلمین در دبیرستان فردوسی حاضر شد و ضمن مذاکراتی قرار شد حتی‌المقدور به خواسته‌های فرهنگیان رسیدگی شود.
در روز اول آبان ادارات شیلات، حفاظت محیط زیست، تعاون و امور روستاها، پست و دارایی و امور اقتصادی بندر انزلی در حالت اعتصاب به سر می‌بردند. کامیون‌داران نیز که حمل کالای گمرک بندر انزلی را بر عهده داشتند پس از بیان خواسته‌هایشان از این روز دست به اعتصاب زده و برای رسیدگی به خواسته‌هایشان پنج روز فرصت دادند.
روز سوم آبان 150 نفر از دبیران دبیرستان‌های انزلی در سالن دبیرستان فردوسی اجتماع و اعلام کردند که از تاریخ ششم تا دهم آبان از رفتن به کلاس‌های درس خودداری خواهند کرد. در این روزها دبیران از رفتن به کلاس امتناع کردند و مقرر شد در روز هفتم آبان به همراه دانش‌آموزان دست به راهپیمایی بزنند.
روز دهم آبان در زیر بارش شدید باران هزار نفر از فرهنگیان و دانش‌آموزان انزلی در خیابان‌های این شهر دست به راهپیمایی آرام زدند و آزادی زندانیان سیاسی و برقراری حکومت اسلامی را خواستار شدند. در پایان راهپیمایی، چهار نفر از راهپیمایان دستگیر شدند.
تمام دبیرستان‌ها، هنرستان صنعتی، دانشسرای مقدماتی و اکثر مدارس راهنمایی و ابتدایی انزلی در روز سیزدهم آبان تعطیل بودند و اعلامیه‌هایی توسط فرهنگیان و دانش‌آموزان توزیع می‌شد که در آنها مردم دعوت به راهپیمایی در همان روز شده بودند. به نوشته مطبوعات، تظاهرات این روز در زیر باران شدید با حضور ده هزار نفر از مردم برگزار شد و مردم بعد از گذشتن از چند خیابان در دبیرستان فردوسی گردهم آمده و به سخنرانی یکی از روحانیون گوش فرا دادند. در پایان سخنرانی قطعنامه‌ای صادر شد که طی آن انحلال سازمان امنیت (ساواک) خواسته شده بود.
در روز پانزدهم آبان در حالی که اکثر مدارس انزلی همچنان تعطیل بود، حدود 400 نفر از دبیران و معلمان این شهر در اعتراض به حوادث دو روز گذشته این شهر اعتصاب غذا کردند و قرار شد این اعتصاب تا روز شانزدهم آبان ادامه یابد. این عده در دبیرستان فردوسی متحصن شدند و چند تن از افراد انقلابی برای آنان سخنرانی کردند. در این تحصن کتاب‌های مذهبی و رساله امام خمینی(ره) و نیز تعدادی پتو در بین متحصنین توزیع شد. ساواک سیزده نفر از محرکان این تحصن توأم با اعتصاب غذا را شناسایی کرد. این تحصن طبق قرار قبلی در ساعت 9 صبح روز شانزدهم آبان پایان یافت.
عده‌ای از جوانان انزلی در روز سیزدهم آذر دست به تظاهرات پراکنده زدند که پانزده نفر از آنان دستگیر شدند. ساواک چهار طلبه را به عنوان عامل اصلی این تظاهرات شناسایی کرد. بر اساس یکی از گزارش‌های ساواک در این روز در مجموع هفده نفر در انزلی دستگیر شدند.
همچنین مأمورین شهربانی یکی از افراد انقلابی را در انزلی و در حال نصب عکس‌های امام خمینی(ره) بر دیوارهای شهر در روز نوزدهم آذر دستگیر کردند. روز بعد فرد ناشناسی در مدخل سینما گلسرخ بندر انزلی در حالی که پاکتی در دست داشت، با مشاهده سرایدار سینما پاکت را روی پله سینما گذاشت و فرار کرد. پاکت مزبور حاوی یک بمب دست ساز تأخیری بود که توسط متخصصین خنثی گردید.
روز بیستم آذر عده‌ای از طرفداران حکومت شاه در بخش آبکنار از توابع بندر انزلی مبادرت به راهپیمایی کردند. دو روز بعد عده‌ای از مردم انقلابی در قبرستان شهر اجتماع کرده و قصد راهپیمایی به سمت شهر را داشتند که با دخالت مأمورین متفرق شدند. همزمان عده‌ای از حامیان رژیم شاه در خیابان‌های شهر به راهپیمایی پرداختند.
در تاریخ بیست‌و سوم دی، در خیابان گلستان بمب کوچکی در ساختمان بانک اعتبارات و تعاونی توزیع منفجر شد که باعث شکسته شدن شیشه‌های بانک شد. اما روز بیست‌و پنجم دی 1357 روزی خاطره‌انگیز در تاریخ انقلاب اسلامی در انزلی بود. در این روز در یک راهپیمایی بزرگ، پانزده هزار نفر از گروه‌های مختلف مردم به خیابان‌ها آمدند و علیه حکومت شاه و دولت وقت این حکومت به تظاهرات پرداختند. بنا به درخواست مردم از این روز نام بندر پهلوی به نام اصلی و تاریخی خود، یعنی بندرانزلی تغییر یافت.
منابع:
ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی
تعداد بازدید: 1774
