23 آبان 1394
سیدرضا فندرسکی
چالوس، شهری در غرب استان مازندران است که در دوره مبارزات انقلاب اسلامی، شهری کوچک بود. این شهر در آن زمان بخشی از شهر نوشهر بود و به دلیل اینکه این دو منطقه هفت کیلومتر با هم فاصله دارند، حوادث هر یک از این دو شهر بر دیگری تأثیر زیادی داشته است.
در بهمن ماه سال 1356 یکی از دبیران مرد در یکی از مدارس دخترانه به حجاب دختران توهین کرد که این امر واکنش شدید دختران و خانواده‌های آنان را به دنبال داشت.
پخش اعلامیه در روزهای ابتدایی سال 1357 از شیوه‌‌های رایج مبارزه بود که در سراسر ایران رواج داشت. در روز پنجم فروردین 1357 سه برگ اعلامیه در مسجد جامع شهر چالوس نصب گردید. در این اعلامیه‌ها عید نوروز تحریم شده بود و با اشاره به کشتار مردم در وقایع شهرهای قم و تبریز از مردم خواسته شده بود به مبارزه با حکومت پهلوی برخیزند. سه روز بعد یک برگ اعلامیه تحت عنوان «خداوند قدرتمند انتقام گیرنده» که از طرف فرهنگیان ایران صادر شده بود بر روی دیوار اداره آموزش و پرورش چالوس نصب گردید. در این اعلامیه با تجلیل از امام خمینی(ره) از مردم خواسته شده تا عاشورایی دیگر بیافرینند.(1)
روز هجدهم اردیبهشت چهار نفر در چالوس به علت پخش اعلامیه مربوط به روحانیون و تشویق مردم به تعطیل مغازه‌ها در روز نوزدهم که مصادف با چهلمین روز شهادت شهدای یزد و جهرم و اهواز بود دستگیر شدند. در ادامه توزیع اعلامیه در بین مردم، دو اعلامیه در تاریخ پنجم خرداد در شهر چالوس توزیع شد. یکی از این اعلامیه‌ها توسط دانشجویان مسلمان دانشگاه تبریز تهیه شده بود که در آن به حضور نیروهای گارد حکومت پهلوی در دانشگاه و هتک حرمت بانوان و استادان توسط آنها اشاره شده بود.
در خرداد ماه یکی از اهالی چالوس که در بابلسر دانشجو بود در تظاهرات بابلسر به شهادت رسید. در جلسه سخنرانی شیخ محمد محمدی در مسجد جامع چالوس هم که در روز بیست و پنجم مرداد با حضور عده‌ای از بانوان برگزار شد دو نوع اعلامیه در دهها نسخه بین بانوان توزیع شد. یکی از این اعلامیه‌ها اعلامیه حضرت امام خمینی(ره) درباره وقایع شهرهای اصفهان و شیراز بود و اعلامیه دیگر تحت عنوان پیام بانوان و دوشیزگان مسلمان خراسان منتشر شده بود که به وقایع شهرهای قم، تبریز، جهرم و مشهد پرداخته بود.
حجت‌الاسلام سید حجت‌الله کاظمی، امام جماعت مسجد جامع چالوس طی تلگرافی که در روز سی‌ام مهر به پاریس مخابره کرد پشتیبانی خود را از امام خمینی(ره) اعلام کرد. (2)
در روز نهم آبان تظاهرات عظیمی با حضور بیست هزار نفر از مردم در چالوس برگزار شد که تظاهرکنندگان فاصله چالوس تا نوشهر را طی کردند. (3) تظاهرات مشابهی با حضور هشت هزار نفر در روز دوازدهم آبان انجام شد. در روز پانزدهم آبان، راهپیمایان شهر نوشهر در ادامه تظاهرات خود با توجه به نزدیکی این دو شهر به چالوس آمده و مورد استقبال مردم این شهر قرار گرفتند.
در نیمه آبان مراکز آموزشی چالوس همچنان تعطیل بود. بنا به گزارش ساواک زنی به نام مکرّم همسر فردی به نام عباس زنده‌دل که از انقلابیون مذهبی بود رهبری زنان شرکت کننده در تظاهرات روزهای اخیر شهر چالوس را بر عهده داشته است. گزارش ساواک می‌افزاید که وی زنان را در منزل یا مسجد پنج تن چالوس جمع می‌کرد و با پخش اعلامیه آنها را علیه پهلوی حکومت تحریک می‌کرد.
حمایت همه جانبه مردم از رهبر و پیشوای انقلاب باعث شده بود که برخی از مأمورین به تمسخر از مردم بخواهند تا برای حل مشکلاتشان به ایشان مراجعه کنند. در همین راستا هنگامی که در جاده چالوس عده‌ای از رانندگان برف‌گیر شده بودند و از مأمورین پلیس راه کمک می‌خواستند در جواب آنها گفته شد که «بروید از [امام] خمینی کمک بخواهید!»
از مدتی قبل از این ایام، کارکنان شورای عالی هماهنگی و نظارت بر توسعه مناطق ساحلی خزر که در چالوس مستقر بودند در اعتصاب به سر می‌بردند. دبیرستان‌های چالوس هم در حوالی نیمه آذر ماه همچنان تعطیل هستند. روز سیزدهم آذر عده‌ای از مردم که در مجلس سخنرانی مسجد جامع این شهر حضور داشتند با شعارهای انقلابی قصد راهپیمایی داشتند که با دخالت مأمورین متفرق شدند. در روز چهاردهم آذر یک عدد نارنجک دست‌ساز به وسیله شخصی ناشناس در داخل محوطه شهربانی چالوس انداخته شد که در نتیجه انفجار آن یک نفر از مأمورین مجروح شد.
به نوشته مطبوعات در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی بیست‌وپنج هزار نفر از اهالی شهر و روستاهای چالوس در یک راهپیمایی عظیم 16 کیلومتری شرکت کردند. (4)
مدرسه راهنمایی حافظ چالوس در روز بیست و هفتم آذر با پرتاب بطری آتش‌زا دچار آتش سوزی شد و وسایل و مدارک موجود در آن سوخت. قسمتی از دفتر این مدرسه به موسسه مرکز اسناد و آمار پهلوی اختصاص داشت.
صبح روز بیست و نهم آذر جنازه یکی از شهدای چالوس که در حوادث تهران به شهادت رسیده بود به این شهر منتقل و با حضور سه هزار نفر از مردم تشییع و به خاک سپرده شد.(5)
روز سوم دی ماه تعدادی از دانش آموزان مدارس راهنمایی و دبیرستان که تعطیل بودند در مدارس خود تجمع نموده و شعارهایی علیه شاه سر دادند. این دانش‌آموزان با دخالت مأمورین متفرق شدند و قرار شد مدارس تا روز نهم دی تعطیل اعلام شود.
در تاریخ هفتم دی بیشتر شهرهای مازندران شاهد تظاهرات مردم و درگیری‌های شدید مأمورین حکومت پهلوی با آنان بود. در شهر چالوس، شب هنگام و پس از قطع برق عده‌ای از جوانان در مسجد جامع شهر تجمع کرده و سپس در خیابان‌ها به تظاهرات پرداختند. آنان با بطری آتش‌زا و نارنجک دستی به طرف مأمورین حمله کردند. مأمورین نیز با شلیک گاز اشک‌آور و تیراندازی هوایی سعی در پراکنده کردن مردم داشتند. در نتیجه درگیری‌ها یک نفر به شهادت رسید و چهار نفر نیز مجروح شدند. تظاهرکنندگان پس از چهار ساعت جنگ و گریز با مأمورین پراکنده شدند.
شهر چالوس از روز هفتم تا نهم دی دستخوش درگیری‌های فراوان مأمورین حکومت پهلوی با مردم بود. در این روزها، ستون یادبود شهر از جا کنده شد و دو نفر به نام‌های احمد ایکانی، رئیس بانک صادرات کلاردشت و اسدالله رحمانی نیز به شهادت رسیدند. (6)
صبح روز هشتم دی تظاهراتی با حضور پنج هزار نفر برگزار شد و مردم چالوس پیکر فردی که در تظاهرات روز قبل به شهادت رسیده بود تشییع کردند. تظاهرکنندگان شعارهایی علیه رژیم شاه سرداده و به طرف مأموران شهربانی سنگ پرتاب کردند. این تظاهرات با شلیک گاز اشک آور و تیراندازی هوایی پایان یافت. عصر این روز نیز راهپیمایی دیگری برگزار شد که با خشونت و درگیری بیشتری از سوی مامورین حکومت پهلوی همراه بود.
در پی اعلام تعطیل و عزای عمومی از طرف امام خمینی(ره) و برخی مراجع تقلید در قم، روز هجدهم دی بازار و مغازه‌های چالوس نیز مانند بسیاری از شهرهای ایران بسته شد و تظاهرات عظیمی با شرکت بیست هزارنفر از مردم برگزار شد. بیشتر شعارهای مردم در این راهپیمایی علیه دولت شاپور بختیار بود.(7) همچنین جمعی از مردم چالوس هنگام خروج از مسجد هدف تیراندازی قرار گرفته و دو نفر از آنان زخمی شدند.(8)
در روز هجدهم بهمن هم تظاهراتی در چالوس برگزار شد که تعداد شرکت کنندگان در این تظاهرات را پنجاه هزار نفر ذکر کرد‌ه‌اند. (9)
پی‌نوشت‌ها:
1ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج4، ص 78
2ـ همان، ج13، ص700
3ـ روزنامه کیهان، ش 10601، ص 4
4ـ همان، ش 10605، ص 6
5ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ج21، ص 252
6ـ روزنامه کیهان، ش 10605، ص 6
7ـ همان، ش 10608، ص 4
8ـ همان، ش 10611، ص 6
9ـ همان، ش 10632، ص 7
منابع:
ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی
ـ روزنامه کیهان
تعداد بازدید: 1840
