01 دی 1394
الهام صالح
ابد+ ده سال/ مجموعه خاطرات امیر سرتیپ دوم اکبر فتورایی/ مصاحبه، تدوین و نگارش: هادی عابدی/ دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری مراکز استانی حوزه هنری و شرکت انتشارات سوره مهر
پیرمرد، سه‌رخ رو به دوربین ایستاده. پشت او زندانیان دیگری هم هستند. دو نفر در لباس زندان، والیبال بازی می‌کنند. دو نفر هم در حال قدم زدن هستند. پیرمرد اما کت و شلوار به تن دارد. او زندانی نیست، در یک محیط بازسازی شده قرار گرفته. دیگران هم زندانی نیستند، مجسمه‌‌هایی هستند که در موزه زندان قصر قرار گرفته‌اند.
این پیرمرد با اخمی که بر چهره دارد، با آن قامت اندکی خمیده، چه کسی است؟ کلمات نوشته شده بر جلد کتاب، از هویتش خبر می‌دهند. او امیر سرتیپ دوم اکبر فتورایی است و کتاب «ابد+ ده سال» قرار است خاطراتش را بیان کند. این کلمات به سادگی نمی‌توانند بیانگر خاطرات باشند. پیرمرد، این خاطرات را با گوشت و خون لمس کرده و مخاطب باید بتواند آنها را از لابه‌لای کلمات درک کند. کار آسانی نیست.
پیرمرد، ارتشی است، اما مانند ارتشی‌ها نیست. این را کلمات به کار رفته در کتاب بیان می‌کنند: «پیش از اولین دیدارم با تیمسار اکبر فتورایی، گمان می‌کردم با فردی (به جهت منش و رفتار) خشک و فوق‌العاده مقرراتی روبه‌رو شوم، اما لبخند صمیمانه و تواضع زایدالوصفی که وی در اولین دیدار از خود بروز داد، در مغایرت کامل با تصورات قبلی من بود. تجدید دیدارهای بعدی که تقریبا هفته‌ای دو بار به منظور ضبط خاطرات وی صورت می‌گرفت، زوایای پوشیده‌تری از روحیات انسانی این نظامی سال‌خورده را برایم روشن ساخت.»
همچنین تصریح شده که: «رفتار امیر اکبر فتورایی به گونه‌ای است که انسان بیشتر احساس می‌کند با یک فرد عارف و روحانی طرف است و نه یک فرد نظامی پرورش یافته در ارتش شاهنشاهی.»
حالا «ابد+ ده سال» می‌خواهد از این شخص بگوید و خاطرات او را ورق بزند. این کتاب در سه فصل تدوین شده است. فصل نخست عنوان‌هایی مانند «از بهار تولد تا بهار جوانی»، «زندگی در خوابگاه دانشجویی»، «اندیشه ترور شاه»، «سرگشتگی در پادگان‌ها» و «طواف کعبه» دارد. فتورایی در یک خانواده مذهبی به دنیا آمده و در بین موضوع‌های فصل نخست، به آسانی می‌توان به روحیات مذهبی او پی برد. همچنین وضعیت خانوادگی، علاقه به تدریس، کشانده شدن به سوی دانشکده افسری، وضعیت خوابگاه دانشجویی، ازدواج و گرایش‌های سیاسی وی نیز در این فصل برای مخاطب روشن می‌شود.
فصل دوم ضمن اشاره به متواری شدن شخصی به نام سرگرد علی محبی از پادگان لشکر، اتفاق‌هایی را که در اثر این حادثه برای فتورایی رخ داده، بیان می‌کند. او که دوست صمیمی محبی بوده، توسط ماموران ضداطلاعات ارتش حکومت پهلوی دستگیر و شکنجه می‌شود. این فصل، شرح این شکنجه‌ها، حکم حبس ابد، زندان شدن و گروه‌های سیاسی و مذهبی مختلفی است که در زندان بوده‌اند. «بازداشتگاه دانشگاه جنگ»، «زندان جمشیدیه»، «روزگار قصرنشینی»، «هتل اوین» و «وسعت آسمان وطن، باغچه کوچک زندان»، برخی از عنوان‌های موضوع‌های این فصل را تشکیل می‌دهد. در بخشی از این فصل، فتورایی درباره شکنجه‌هایی که متحمل شده، چنین نقل می‌کند: «روز چهارم... شکنجه‌های آنها به حدی زیاد شد که دچار شوک قلبی شدم و بعد از لحظاتی بی‌هوش افتادم. وقتی به هوش آمدم، پزشکی را بالای سر خود یافتم که در حال معاینه‌ام بود. معاینات اولیه که پایان یافت به مامورین گفت: «اگر می‌خواهید زنده بماند، باید چند روزی بازجویی را متوقف کنید.» هنوز هوشیاری‌ام را به‌طور کامل باز نیافته بودم، اما متوجه شدم که منوچهری با بی‌میلی تمام و از سر ناچاری با پیشنهاد پزشک موافقت کرد.»
حکم اکبر فتورایی، حبس ابد بود، اما همیشه فکر می‌کرد که خیلی زودتر از آنچه به نظر می‌رسد آزاد خواهد شد. این فکر به واقعیت پیوست و جریان این اتفاق در فصل سوم کتاب شرح داده می‌شود. پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیل کمیته انقلابی در ارومیه، جنگ نقده، بازگشت فتورایی به ارتش و ریاست کمیته تصفیه ارتش، برخی از موضوع‌های این فصل به شمار می‌رود.
کتاب «ابد+ ده سال»، بخش‌های اسناد، عکس و فهرست اعلام را نیز داراست. همچنین پانوشت‌هایی مشروح دارد تا اطلاعات بیشتری درباره افراد و رویدادها در اختیار مخاطب خود قرار دهد.
نکته جالب این کتاب، انتخاب برخی عنوان‌های آن است. عنوان کتاب، پیش از همه این عنوان‌ها جلب توجه می‌کند. این عنوان هم باعث جذب مخاطب به کتاب می‌شود و هم با زیر عنوان «مجموعه خاطرات امیر سرتیپ دوم اکبر فتورایی»، موضوع کتاب را به مخاطب معرفی می‌کند. برخی از عنوان‌ها هم مانند «روزگار قصرنشینی» و «هتل اوین» با دقت و ظرافت خاصی انتخاب شده است.
در ابتدای این کتاب، متنی به دستخط اکبر فتورایی موجود است. کتاب همچنین شامل «مقدمه نگارنده» است که در آن ضمن معرفی کوتاه فتورایی، مولف به برخی از دشواری‌های تالیف این کتاب اشاره می‌کند. کلی‌نگری‌های راوی و تواضع او در بیان جزییات، یکی از همین مشکلات به شمار می‌رود که مولف کتاب دراین‌باره گفته است: «تواضع و از خود کم گفتن، بخصوص وقتی که بسیاری از وقایع درگذر طولانی زمان و بالا رفتن سن و سال، از ذهن گوینده خاطرات دچار نسیان می‌شود، حسرت و افسوس برای پژوهنده را به بار می‌آورد. چرا که هر چه جزییات بیشتری از وقایع و رویدادهای زندگی گوینده برملا شود، دست تدوین کننده نیز در نگارش و پرداخت سرگذشت‌ها بازتر می‌شود... نهایتا تنظیم کننده این اثر در انجام آنچه پیش رو دارید، متاسفانه بسیار تنگدست باقی می‌ماند.»
این مشکل که مولف در مقدمه از آن نوشته است، برای افرادی که در کار ثبت خاطرات هستند، یک مشکل مشترک است و اشاره به آن می‌تواند مخاطب را با محدودیت‌های مولف آشنا سازد و باعث شود تا او از اثر، متناسب با امکانات انتظار داشته باشد. هر چند که کتاب «ابد+ ده سال»، در زمینه خاطرات، کتابی خوب به شمار می‌رود و مهر ماه 1394 در اصفهان، رتبه برگزیده بخش کتاب تدوینی انقلاب اسلامی را در چهارمین جشنواره آثار و تولیدات مراکز استانی حوزه هنری کسب کرد، اما مقدمه مولف نشان می‌دهد که او بیش از اینها از اثر انتظار داشته است.
علاوه بر عنوان زیبای «ابد+ ده سال»، طرح جلد کتاب نیز جزو ویژگی‌هایی است که مخاطب را با آن همراه می‌سازد.
تعداد بازدید: 1753
