10 فروردین 1395
سیدرضا فندرسکی
بجنورد، قبل از انقلاب اسلامی از شهرهای مهم استان خراسان بود و هم‌اکنون مرکز استان خراسان شمالی است. این گزارش به وقایع این شهر در سال 1357 می‌پردازد.
ساواک در گزارش روز یازدهم خرداد سال 1357 خود از سه نفر از طلّاب حوزه علمیه سلطانیه بجنورد که از طرفداران نهضت امام خمینی(ره) بودند و در این زمینه فعالیت می‌کردند یاد می‌کند.
بیست‌وهفتم خرداد مجلس ترحیمی به مناسبت بزرگداشت شهدای قم، در روستای روئین از توابع اسفراین در شهرستان بجنورد برگزار شد که در آن یکی از روحانیون به انتقاد از حکومت پهلوی پرداخت و به مردم توصیه کرد اعلامیه‌های علما را مطالعه کنند. یکی از طلاب ساکن قم نیز اعلامیه‌های امام خمینی(ره) و آیت‌الله گلپایگانی را به این روستا آورده و در اختیار این روحانی قرار داده بود.
ساعت 23 بیست وهشتم مرداد، پس از خاتمه مجلسی در مسجد امام حسن مجتبی(ع) واقع در شهر بجنورد، مردم به خیابان‌ها آمده و شعارهای انقلابی سر دادند. با دخالت مأموران حکومت پهلوی مردم متفرق شده و چهار نفر از آنان دستگیر شدند.
به گفته ساواک 600 نفر از معلمان و دانش‌آموزان بجنورد در روز بیستم مهر در اداره آموزش و پرورش این شهر اجتماع کرده و سپس در خیابان‌ها به راهپیمایی پرداختند. این جمع سپس به اداره برگشته و پس از اعلام خواسته‌های خود متفرق شدند.(1)
صبح دهم آبان پنج هزار نفر از مردم که تعداد زیادی از آنها را دانش‌آموزان تشکیل می‌دادند در حالی که پیشاپیش آنان روحانیون حرکت می‌کردند، راهپیمایی کردند. آنان پس از حضور در مسجد امامیه به سخنان یکی از روحانیون که در مورد آزادی‌های فردی و اجتماعی سخن می‌گفت گوش دادند و پس از اقامه نماز جماعت متفرق شدند. نظیر این تظاهرات بعدازظهر این روز نیز برگزار شد.(2)
هفدهم آبان عده‌ای از طرفداران رژیم شاه در بجنورد با حمایت مأموران حکومت پهلوی راهپیمایی کردند.
عصر روز بیست‌وهشتم آبان حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد وارد بجنورد شد و در همان روز در مسجد شیخ‌احمد به منبر رفته و سخنرانی کرد. به دنبال این سخنرانی عده‌ای از دانش‌آموزان و دانشجویان بجنوردی در روز بیست‌ونهم آبان در میدان کورش این شهر اجتماع کرده و با سردادن شعارهایی خواهان آزادی زندانیان سیاسی و لغو حکومت نظامی شدند. این راهپیمایی با پرتاب گاز اشک‌آور و تیراندازی مأموران ژاندارمری و شهربانی خاتمه یافت.
اکثر مغازه‌های بجنورد مانند بسیاری از شهرهای خراسان در روز پنجم آذر تعطیل بود و سر در مغازه‌ها پرچم سیاه نصب شده بود.
یازدهم آذر پس از سخنرانی حجت‌الاسلام هاشمی‌نژاد مردم راهپیمایی کردند که در نتیجه درگیری مأموران با آنها، یک معلم مجروح و راهی بیمارستان شد. روز بعد هنگامی که دو هزار نفر از مردم برای عیادت وی به بیمارستان رفته بودند در بازگشت هدف تیراندازی مأموران قرار گرفتند که در نتیجه یک دانش‌آموز به نام حسن حسن‌آبادی به شهادت رسید و پنج نفر نیز مجروح شدند.(3)
در نیمه آذر ماه، مراکز آموزشی بجنورد تعطیل بود. نوزدهم آذر سه هزار نفر از مردم در مسجد امامیه اجتماع کردند و پس از سخنرانی حبیب‌الله مهمان‌نواز، از روحانیون فعال بجنورد، در سطح شهر به راهپیمایی پرداختند. بیست‌وسوم آذر، چماقداران و طرفداران رژیم شاه در بجنورد حادثه آفریدند و ضمن حمله به منزل یک شهید و ضرب و شتم مادر وی، خانه حبیب‌الله مهمان‌نواز(4) روحانی فعال این شهر را نیز غارت کردند. دو تن از مجروحان حادثه این روز چند روز بعد به شهادت رسیدند. (5)
پس از حمله چماقداران، حداد، رئیس دادگستری این شهر به همراه دادستان و دادیاران، طی تلگراف‌هایی به نخست‌وزیر وقت و مقامات، در مورد حمله این افراد به شهر هشدار دادند و تهدید به اعتصاب کردند. در این تلگراف‌ها به حمایت مأمورانن انتظامی از این افراد نیز اشاره کردند.
در همین ایام، شهردار بجنورد با پیوستن به انقلابیون و اعلام همبستگی خود و کارکنانش، شهرداری را تعطیل کرد. در نیمه دی ماه مراکز آموزشی بجنورد مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران کماکان تعطیل بود. بانوان بجنوردی در روز هفدهم دی ماه در سالگرد اجرای طرح رضاخانی کشف حجاب، با حجاب اسلامی تظاهرات کردند. بیست‌ونهم دی نیز 15 هزار نفر از مردم در اسفراین و هزاران نفر در بجنورد به تظاهرات پرداختند.
پی‌نوشت‌ها:
1- انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک، ج 13، ص 334
2- روزنامه خراسان، ش 8534، ص 8
3- روزنامه کیهان، ش 10606، ص 7
4- آیت‌الله حبیب‌الله مهمان‌نواز، پس از پیروزی انقلاب اسلامی از طرف امام خمینی(ره) به امامت جمعه بجنورد منصوب شد و در سه دوره اخیر مجلس خبرگان رهبری عضو این مجلس است.
5- روزنامه کیهان، ش 10606، ص 7
منابع:
ـ انقلاب اسلامی ایران به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، ناشر: مرکز بررسی اسناد تاریخی
ـ روزنامه‌های خراسان و کیهان
تعداد بازدید: 1692
