07 اسفند 1395
الهام صالح
مشهد از مقاومت تا پیروزی: بررسی مبارزات علما و مردم مشهد از 1341-1357، جمعی از نویسندگان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1393، 528 صفحه
مبارزه برای پیروزی انقلاب اسلامی در شهرهای مختلف ایران رواج داشت، اما تهران و قم از شهرهای فعال در جریان این مبارزه بودند. پس از این دو شهر نیز، مشهد از شهرهای پیشگام و یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های مبارزات انقلاب اسلامی به شمار می‌رفت. کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» مبارزات مردم این شهر را روایت می‌کند.
وجود بارگاه هشتمین امام شیعیان در مشهد، وجود حوزه علمیه شیعی، سابقه مردم مشهد در مبارزه با استکبار، حضور علمای تشیع مانند آیت‌الله سیدمحمدهادی میلانی، آیت‌الله سیدحسن قمی، آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی و آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی، حضور روحانیون مبارز، فضای روشنفکری مشهد و بافت مذهبی این شهر از جمله عواملی است که در پیشگفتار کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» به عنوان دلایل پیشگام بودن این شهر در جریان مبارزه علیه حکومت پهلوی نام برده شده است.
در این پیشگفتار به خوبی درباره موضوع کتاب و فصل‌های مختلف آن توضیحاتی در اختیار مخاطب قرار گرفته و همچنین به اسناد مورد استفاده در کتاب نیز اشاره شده است.
کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» در 3 فصل انتشار یافته. در فصل اول، مبارزات علما و مردم مشهد از سال 1341 تا سال 1357 بررسی می‌شود. انجمن‌های ایالتی و ولایتی، فاجعه فیضیه، دستگیری آیت‌الله خامنه‌ای در بیرجند، محرم 1342 در مشهد، خبر بازداشت امام خمینی(ره)، تبعید امام، اعتراض علمای مشهد به تبعید امام و قرار تحصن در مسجد گوهرشاد، از موضوعات این فصل به شمار می‌رود.
فصل دوم به برهه زمانی 1343 تا 1356 می‌پردازد و رخدادهای مهم مشهد بعد از تبعید امام خمینی(ره)، سفر تبلیغی رهبران مبارزه به تهران، دستگیری و تبعید روحانیون مبارز، گزارش دستگاه امنیتی از نماینده امام در مشهد، تعطیلی مسجد کرامت و ممنوع‌الخروج شدن روحانیان، برخی از موضوعات آن را تشکیل می‌دهد.
فصل سوم نیز «مشهد در آستانه انقلاب اسلامی» نام گرفته و در آن موضوعاتی مانند سالگرد 15 خرداد در سال 1356، درگذشت شیخ احمد کافی، مدرسه نواب کانون تظاهرات، یورش به بیمارستان شاهرضا، دی ماه خونین، عضویت آیت‌الله خامنه‌ای در شورای انقلاب، جشن بازگشت امام خمینی(ره) به وطن و استقرار نظام اسلامی و حمایت از دولت موقت مطرح می‌شود.
انقلاب اسلامی در شهرهای مختلف ایران روند خاصی مانند برپایی تظاهرات و توزیع اعلامیه داشت، اما هر یک از این شهرها حوادث مختلفی را تجربه می‌کرد. مشهد هم یکی از همین شهرها بود که در کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» به حوادث آن اشاره شده است. یکی از این حوادث در دهم دی 1357 رخ داد که از آن با عنوان «یکشنبه خونین» و در کتاب این گونه یاد می‌شود: «روز دهم دی ماه... پس از سخنان تحریک‌آمیز فرمانداری نظامی، نیروهای تحریک‌شده وارد شهر شدند و مردم را در خیابان‌ها به رگبار بستند و تعداد زیادی را در منزل آیت‌الله شیرازی به شهادت رساندند. رادیو ایران زیر نفوذ سانسور حکومت نظامی ازهاری تعداد شهدا را 205 نفر و رادیو مسکو آمار شهدا و مجروحان دو روز را 3000 نفر اعلام کرد. این روز «یکشنبه خونین» نام گرفت.»
یکی از وقایعی که در سال 1357 رخ داد، هجرت امام خمینی(ره) از عراق به پاریس بود. در چهارم مهر این سال، اعلامیه‌ای در مشهد منتشر شد که مفاد آن از محاصره منزل امام در عراق خبر می‌داد. در فصل سوم کتاب درباره واکنش مردم مشهد در مواجهه با هجرت ایشان به پاریس چنین نوشته شده است: «طبقات مختلف مردم مشهد در منزل آیت‌الله شیرازی حضور یافتند و تنفر خود را از جنایات بزرگی که دولت عراق در اخراج امام از اقامتگاه خود نموده بود، ابراز داشتند و خواستار بازگشت امام به ایران شدند. آیت‌الله شیرازی با ارسال تلگرام دیگری به پاریس، خواستار روشن شدن چگونگی تصمیم ایشان شدند و شهریه امام از همین روز به صورت علنی به وسیله آیت‌الله شیخ محمدرضا محامی میان طلبه‌ها تقسیم گردید.»
زمینه تاریخی مطالب این کتاب از سال 1341 آغاز می‌شود و تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه دارد. آخرین مطلب کتاب هم درباره استقرار نظام اسلامی و حمایت از دولت موقت در شهر مشهد است و برخی از رویدادهای روزهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی را در این شهر روایت می‌کند.
کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» به خوبی وقایعی را که در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در شهر مشهد رخ داده، تشریح می‌کند. در این کتاب می‌توان در جریان مبارزات قشرهای مختلف مردم مشهد قرار گرفت. بانوان نیز یکی از همین اقشار هستند که درباره آنان در کتاب آمده است: «از حوادثی که به دنبال رحلت مشکوک حاج آقا مصطفی خمینی در مشهد اتفاق افتاد و می‌توان عامل اصلی این حرکت را نیز همین رویداد دانست، راهپیمایی حدود 120 نفر از بانوانِ مسلمان مشهد در روز 17 دی 1356 در اعتراض به مراسم 17 دی (سالگرد کشف حجاب) در خیابان‌های خسروی نو، شاهرضا و نادری بود. آنها پرده‌ای را با خود حمل می‌کردند که روی آن نوشته بود: ما زنان مسلمان خراسان، آزادی خواهران در بند خود را خواهانیم.»
کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» بخش اسناد و تصاویر را نیز شامل می‌شود که در ابتدای این بخش، فهرست موضوعی اسناد که مشتمل بر 39 سند است، ارائه شده. عکس‌ها نیز به صورت کامل، حوادث رخ داده در مشهد را در قالب تصویر بیان می‌کنند. ورود محمدرضا پهلوی به حرم امام رضا(ع)، شیخ محمدرضا نوغانی، سید جواد علم‌الهدی در حال نماز خواندن به امامت امام خمینی(ره)، دیدار آیت‌الله قزوینی و امام بعد از آزادی امام و راهپیمایی مردم مشهد در سال 1357، برخی از این تصاویر است.
کتاب «مشهد از مقاومت تا پیروزی» که به کوشش جمعی از نویسندگان نوشته و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است، کتابی کامل درباره مبارزات مردم مشهد است و بخش‌های مختلف این کتاب، این مبارزات را به خوبی برای مخاطب خود شرح می‌دهد.
تعداد بازدید: 1816
