هر شرایط و زمانی که ساواک لازم می‌دانست

21 شهریور 1396

به انتخاب: احمد سروش‌نژاد

در این برداشت از اسناد به دست آمده از سفارت سابق آمریکا در تهران (لانه جاسوسی) دیدگاه آمریکایی‌ها درباره تشکیلات اطلاعاتی و امنیتی حکومت پهلوی دوم و میزان اطلاعات آنها از این تشکیلات و نوع بهره‌برداری‌شان آشکار است.

«شورای امنیت ملی [حکومت پهلوی]  (NSC)حداقل در تئوری، عالی‌ترین هیئت سیاست‌گذاری جامعه اطلاعاتی ایران را تشکیل می‌دهد... کمیته‌های فرعی... همزمان با NSC (یعنی در سال 1956 میلادی مطابق 1335 ه‌ش) به وجود آمدند... کمیته هماهنگ کننده حفاظت داخلی(IPCC) و کمیته هماهنگ کننده اطلاعات (ICC) ...

در ملاقات گروه [کمیته کنترل اطلاعات نظامی ایالات متحده] با نمایندگان ساواک (SAVAK) سرتیپ ماهوتیان (رئیس امنیتی ساواک) گروه را مطلع ساخت که دو کمیته فرعی به طور ماهانه ملاقات می کنند و IPCC گاه دو بار در ماه تشکیل جلسه می‌دهد. بنا بر اظهارات سرتیپ ماهوتیان، اعضای ICC را عمدتاً مأمورین امنیتی وزارتخانه‌های مختلف تشکیل می‌دهند. آنان مقامات ارشد وزارتخانه‌ها بوده و انتصاب ایشان توسط وزرای مربوطه و با مشورت ساواک صورت می‌گیرد. جلسات  ICCمعمولاً به ریاست سرتیپ ماهوتیان برگزار می‌شود.

سرتیپ ماهوتیان توضیح داد که IPCC که سرپرستی آن را رئیس ساواک عهده‌دار است، نسبت به کمیته فرعی دیگر یعنی ICC دارای اهمیت بیشتری است. وی گفت که علاوه بر کلیه وزارتخانه‌ها «شرکت ملی نفت ایران»، «سازمان برنامه (ریزی) ملی» و «شهرداری تهران» نیز در این کمیته نماینده دارند. یکی از ابعاد امنیتی حائز توجه این کمیته آن است که هر یک از اعضای آن موظفند سالانه گزارشی حاوی مشکلات امنیتی محیط کار خویش و نظرات خود پیرامون آن مشکلات را به کمیته تسلیم نمایند. این گزارش به سرپرست کمیته، یعنی رئیس ساواک ارائه می‌گردد. لازم به تذکر است که  ICCو IPCC به ‌طور منظم مشکلات و مسائل امنیتی مربوط به وزارتخانه‌های مختلف را مورد بحث قرار داده و IPCC حل مشکلاتی را که ICC قادر به رفع آن نبوده است را بر عهده می‌گیرد.

هنگام تهیه گزارش قبلی، ریاست ساواک را سرلشکر قدرتمند و باکفایت «تیمور بختیار» عهده‌دار بود که در سال 1961 (1340) ظاهراً به دلیل آن که بیش از حد صاحب قدرت شده بود توسط شاه برکنار شد. آنگاه «سرتیپ پاکروان» جانشین سرلشکر بختیار گردید، اما او هم مدت کوتاهی پس از کشته شدن نخست‌وزیر«حسنعلی منصور» در 21 ژانویه 1965 (1 بهمن 1344) از این منصب برکنار گردید.

برای پاکروان مایه تأسف بود که تشکیلات تحت سرپرستی وی، هیچ گونه اطلاع قبلی از توطئه قتل نخست‌وزیر نداشت. رئیس کنونی ساواک، سپهبد نعمت‌الله نصیری، به عنوان یک افسر بی‌رحم، اما باکفایت که سخت هوادار شاه و وفادار نسبت به اوست شهرت دارد. رئیس ساواک سمت مشاور NSC  و قائم‌مقام نخست‌وزیر را نیز عهده‌دار می‌باشد.

ساواک همچنان یک سازمان قدرتمند بوده و در زمینه مسائل امنیتی کشور از مسئولیت تام و همه‌جانبه برخوردار است. وظایف ساواک امور زیر را شامل می‌گردد:

کنترل فعالیت‌های سیاسی دانشجویان ایرانی خارج از کشور، رسیدگی به جاسوسی، خرابکاری، خیانت، شورش و دیگر اقدامات براندازی، جمع‌آوری اطلاعات پیرامون مخالفین سیاسی، نظارت بر سفارتخانه‌های خارجی، هیئت‌های رسمی بیگانه و بیگانگان مقیم کشور، عملیات و اقدامات خارجی مرتبط با اطلاعات و ضد اطلاعات، ارتباط رسمی با سرویس‌های اطلاعاتی کشورهای خارجی دوست ایران (بویژه اسرائیلی‌ها) و حفظ امنیت در وزارتخانه‌های غیر نظامی. به گفته «رنسم هیگ» وابسته سفارت آمریکا،‌ شاه... یک بار ابراز علاقه نموده بود که ساواک فعالیت‌های شبه پلیسی را کنار گذاشته و جاسوسی و ضد جاسوسی را محور فعالیت خود قرار دهد، اما هیگ می‌افزاید تاکنون تحول چندانی در این زمینه مشاهده نشده است.

گروه [کمیته کنترل اطلاعات نظامی ایالات متحده] به طور اخص نسبت به وظایف امنیتی ساواک در وزارتخانه‌های غیر نظامی علاقه‌مند گردید. ساواک به چند طریق وزارتخانه‌ها راکنترل می‌نماید. در وهله اول، هر وزارتخانه دارای یک مأمور امنیتی است که به عنوان یکی از مقامات ارشد آن انجام وظیفه می‌کند. این شخص توسط وزیر و با مشورت ساواک انتخاب می‌شود، ساواک صلاحیت وی را تأیید نموده و بر کفایت و کاردانی او صحه می‌گذارد. ساواک تأکید می‌کند که این مقامات امنیتی نمی‌بایستی به سادگی تعویض گردند. آموزش اولیه این مقامات توسط ساواک انجام می‌گیرد. (آقای هیگ متذکر شد که پرسنل وزارتخانه‌های مختلف عموماً این مأمورین را مزدوران ساواک دانسته و بدین جهت از ایشان اجتناب می‌ورزند.) به هر ترتیب مأمورین امنیتی موظفند مسائل و مشکلات امنیتی موجود در وزارتخانه‌های مربوطه را به ساواک گزارش کنند. به علاوه، این مقامات در جلسات مداوم ICC که طی آن مشکلات امنیتی مرتباً مطرح می‌شوند، شرکت می‌جویند. بنابراین ساواک بازرسی وزارتخانه‌ها از نظر امنیتی را طبق یک برنامه منظم از پیش مقرر شده، ضروری نمی‌داند، اما حق بازرسی کلیه وزارتخانه‌ها در هر شرایط و زمانی که ساواک لازم بداند برای این سازمان محفوظ است...

بخش « 2- J» (اداره دوم ستاد مشترک)، ستاد عالی فرماندهی… فعالیت اطلاعاتی نظامی ایران را هدایت و هماهنگ کرده و اطلاعات نظامی را جمع‌آوری، تنظیم و منتشر می‌نماید. ابن بخش در ارتباط با موارد زیر از مسئولیت تام برخوردار می‌باشد:

امنیت تأسیسات و کارکنان نیروهای مسلح، عملیات ضد جاسوسی نظامی، نظارت بر وابستگان نظامی ایرانی خارج از کشور، نظارت برفعالیت‌های سازمان مقاومت ملی. (تا آنجا که تحقیقات گروه نشان می‌دهد،‌ فعالیت این سازمان هرگز از مرحله طرح فراتر نرفته است.)

در راس « 2- J» از بهار 1961 (1340) تاکنون «سپهبد عزیزالله کمال» قرار داشته است. پیش از او «سپهبد حاج علی کیا» ریاست « 2- J» را بر عهده داشت، اما چون بیش از آنچه باید صاحب قدرت شده بود توسط شاه برکنار گردید. (کسب قدرت بیش از حد در ایران از جمله علل متداول انفصال اشخاص از خدمت به شمار می‌رود.) کارایی فنی سپهبد کمال چندان چشمگیر نیست،‌ اما همه در این باره اتفاق نظر دارند که وی روباه پیر حیله‌گری است که می‌داند چگونه تحت هر شرایطی خود را مسلط بر امور جلوه دهد. همچنین به نظر می‌رسد آمریکاییانی که با«2- J» ارتباط رسمی دارند، اکثراً بر این عقیده‌اند که اقدامات ایمنی و آگاهی امنیتی در «2- J» (و لذا در نیروهای مسلح)... بهبود یافته است. این امر ناشی از علل فراوانی است که امکان دریافت تسلیحات حساس... توسط ایران و تمایل شاه به بهبود عملیات امنیتی و... از جمله مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. هیئت مستشاری نظامی آمریکا در ایران، برای اصلاح شئون اطلاعاتی و امنیتی با «2- J» همکاری نزدیکی داشته است....

گروه ضد اطلاعات …(CIC) اکثر ناظرانی که گروه با ایشان گفت‌وگو و مذاکره نمود، معتقد بودند که نخبه و برگزیده سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی در ایران است. مشاهدات گروه نیز مؤید این واقعیت بود.  CIC تشکیلات نسبتاً کوچکی است (که هنگام بازدید گروه دارای 611 عضو بود)، اما از قابلیت تحرک، نظم و کارایی بالایی بهره‌مند می‌باشد... تأمین و تضمین وفاداری نیروهای مسلح مهم‌ترین مسئولیتCIC  است. CIC پاکسازی و تصفیه پرسنل نظامی را عهده‌دار بوده، فعالیت‌های اطلاعاتی بیگانه در ارتباط با تأسیسات نظامی ایران را تحت نظر دارد. رسیدگی به فعالیت نیروهای مخالف رژیم و نیز ایمنی فیزیکی (محیطی) و امنیت اسناد و مدارک موجود در نیروهای مسلح بر عهدهCIC  است... سرتیپ اردشیرتاج‌بخش ریاست CIC را بر عهده دارد. وی در اکتبر 1963 (مهر1342) رسماً به این سمت منصوب گردید،  اماعملاً ازسال 1958 (1337) به عنوان سرپرست این سازمان فعالیت داشته است. عموماً بر این عقیده‌اند که تاج‌بخش با کفایت‌ترین و فعال‌ترین مقام ارشد اطلاعاتی ایرانی است...

پلیس کشوری ایران مدت‌هاست که به خصوص از طریق دفتر اطلاعات خود، با مسائل امنیتی ایران معاصر تماس نزدیک داشته است... دفتر اطلاعات منحصراً عهده‌دار مسئولیتی ضد اطلاعاتی است. پلیس کشوری همگام با ساواک موظف است فعالیت بیگانگان را در شهرها و شهرستان‌ها تحت نظر داشته باشد... سرلشکر محسن مبصر، از دوستان نزدیک سپهبد نصیری (رئیس ساواک)، پس از وی به ریاست پلیس کشوری انتخاب شد و از30 ژانویه 1965 (10 بهمن 1344) این سمت را بر عهده داشته است. سرپرستی دفتر اطلاعات را سرتیپ صمد صمدیان‌پور عهده‌دار است. مهم‌ترین وظایف این دفتر عبارتند از: انجام تحقیقات پیرامون اشخاص و گروه‌هایی که به فعالیت‌های خرابکارانه پرداخته و با این که مورد سوءظن قرار دارند و نیز نظارت بر بیگانگان مقیم ایران. پلیس کشوری بدین منظور در مؤسسات دولتی، احزاب سیاسی (قانونی یا غیر قانونی)،اتحادیه‌های تجاری، گروه‌های مذهبی و در حقیقت در تمامی ابعاد حیات اجتماعی ایرانیان راه یافته است. اطلاعات کسب شده توسط این عوامل نفوذی و دیگر منابع، به طور منظم به دفتراطلاعات ارجاع داده می‌شود که به نوبه خود این دفتر آن اطلاعات را ارزیابی و طبقه‌بندی نموده و در دفتر ثبت مرکزی خود بایگانی می‌نمایند. در میان اقلام موجود در دفتر اخیر، بنا به گفته سرتیپ صمدیان‌پور، اثر انگشت یک پنجم جمعیت ایران وجود دارد. این دفتر (به استثنای موارد جنایی) اطلاعات مربوط به یک میلیون و شش صد هزار نفر را گردآوری و ضبط نموده است. سرتیپ صمدیان‌پور اظهار امیدواری نمود که این دفتر سرانجام اثر انگشت و اطلاعات مربوط به کلیه ساکنین ایران را فراهم خواهد کرد. شرح حال تمامی اعضای احزاب سیاسی (اعم از قانونی) از جمله اطلاعات بایگانی شده در این دفتر است.

ژاندارمری در میان سازمان‌های گوناگون امنیتی در ایران، به طور معمول کمترین امتیاز را به خود اختصاص می دهد... مهم‌ترین وظایف ژاندارمری عبارتند از: اعمال قوانین در شهرها و شهرستان‌ها...، مراقبت از مرزها...، سربازگیری، کنترل قاچاق، تأمین پوشش اطلاعاتی در نواحی مرزی، داوری احقاق حقوق و میانجی‌گری در مشاجرات میان روستاییان و اصلاحات ارضی، اعلان فوری تجاوزات (مرزی) و رویارویی مقدماتی با آن، نظارت (همگام با ساواک) بر شهرها و شهرستان‌های حوزه فعالیت خود...

سرپرست هیئت مستشاری ایالات متحده در ژاندارمری (GENMISH) معتقد است که ژاندارمری علیرغم ضعف و سستی حاکم بر آن، تشکیلات مؤثری بوده و نقش مهمی در حفظ ثبات در مناطق روستایی ایفا می‌کند. مسئولیت مستشاری GENMISH در قبال ژاندارمری طبق قراردادی تأمین گردیده است، طبق این قرارداد، تقبل و اعمال این مسئولیت از جانب دول دیگر ممنوع اعلام شده است...

هیچ گزارشی پیرامون تشکیلات اطلاعاتی و امنیتی در ایران بدون ذکری از «اداره اطلاعات ویژه» کامل نخواهد بود. این اداره واحد کوچکی است متشکل از 40 افسر و کارمند که توسط شاه درسال 1959 (1338) در کاخ سلطنتی تأسیس شد. هدف از تأسیس این اداره آن است که شاه را به طور مستمر در جریان تمامی تحولات مهم که توسط اعضای جامعه اطلاعاتی و دیگر منابع گزارش می‌شود، قرار دهد. این اداره اختیارات و توانایی آن را دارد که تحقیقات و پژوهش‌های ویژه‌ای را به انجام رساند. سرپرست این اداره «سرلشکر حسین فردوست» یک مقام اطلاعاتی حرفه‌ای است. وی از سال 1962 (1341) نایب رئیس ساواک بوده است و به کفایت و وفاداری کامل نسبت به شاه شهرت دارد.»[1]

 

 
تعداد بازدید: 1616

.نظر شما.

 

نام:
ایمیل:
نظر:
تصویر امنیتی: