01 مهر 1396
به انتخاب: احمد سروش‌نژاد
در سال 1330 که [محمد] مصدق به نخست‌وزیری رسید، در موعد مقرر با تمدید قراردادهای مربوط به مستشاری نظامی آمریکا در ایران موافقت ننمود. در سال 1951 دولت آمریکا «برنامه امنیت مشترک»(MSP) را اعلام کرد. این برنامه برای حمایت از هم‌پیمانان غرب در سراسر جهان، در مقابل تهدیدات شرق بود. برنامه فوق حاوی اعطای کمک‌های نظامی به صورت بلاعوض بود. در مقابل، کشورهایی که خواستار این کمک‌های نظامی بودند باید تا تاریخ 8 ژانویه 1952 موافقت خود را با... [بخشی از] این برنامه اعلام می‌نمودند.
مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران طی نامه‌ای به تاریخ 4 ژانویه 1952 این برنامه را نپذیرفت و عدم تمایل خود به «نقض بی‌طرفی» ایران را اعلام نمود. در پی آن آمریکا در اوائل سال 1952 تحویل تسلیحات به ایران را متوقف نموده و آموزش نظامی افسران ایرانی را قطع کرد. در نتیجه مسئله خروج هیئت‌های مستشاری آمریکا به‌طور جدی مطرح شد. در ماه مارس 1952 بین دکتر مصدق و نمایندگان دولت آمریکا مذاکراتی انجام شد که در رابطه با تمدید قرارداد به نتیجه‌ای نرسید. اما دولت مصدق پذیرفت که هیئت‌های نظامی آمریکا موقتاً بدون تجدید رسمی قراردادها در ایران باقی بمانند و به کار خود ادامه دهند و نیز از همان حقوق و مزایای سابق برخوردار باشند. یک ماه بعد یعنی در آوریل 1952 دولت مصدق با نوشتن نامه‌ای به سفیر آمریکا در تهران، تعهداتی را می‌پذیرد. متعاقب این نامه اعطای کمک نظامی آمریکا از سرگرفته شد. وزارت خارجه آمریکا نامه مصدق را به عنوان قبول بخشی از شرایط «برنامه امنیت مشترک» تلقی نمود. با سقوط دولت دکتر مصدق در 28 مرداد 1332 دولت سپهبد [فضل‌الله] زاهدی بار دیگر قراردادهای مربوط به مستشاران را رسماً تمدید کرد.»[1]
«مسلماً ما مایل نیستیم که به روس‌ها فرصتی داده شود تا از حضور مستمر هیئت به عنوان یک حربه تبلیغاتی استفاده کرده و یا مذاکرات رسمی با دولت ایران علیه هیئت انجام دهند. از آنجایی که یک بار روس‌ها یک موضع‌گیری رسمی علیه دولت ایران در رابطه با حضور هیئت حتی با وجود قرارداد، انجام دادند بعید به نظر می‌رسد که آنها در صورتی که چنین گمان کنند که ایالات متحده هیئت را به ایرانی‌ها تحمیل کرده، ساکت بمانند. در نتیجه مشورت با وزارت دفاع، وزارت امور خارجه به شما اجازه می‌دهد تا به این درخواست ایرانیان رضایت دهید که هیئت فعلاً بدون یک توافقنامه کتبی تا هنگام مذاکرات آتی در مورد وضعیت آن، در ایران باقی بماند. به هر حال، در موافقت با چنین درخواستی، شما باید برای ایرانی‌ها این مطلب را روشن سازید که این صرفاً صلاحدیدی موقت است و ایالات متحده نمی‌تواند هیئت را به طور نامحدود بدون یک موافقتنامه رسمی در ایران باقی بگذارد. همچنین موافقت ایالات متحده با باقی ماندن هیئت، مشروط به توافق نظری، روشن و شفاهی در این باره است که وضعیت هیئت در مدت زمان موقتی تغییر نخواهد کرد و هیئت از تمام حقوق و مزایایی که سابقاً وجود داشته، بهره‌مند خواهد شد. وزارتخانه [دفاع آمریکا] ترجیح می‌دهد در متن بیانیه پیشنهادی دولت ایران بعد از «دولت آمریکا» عبارت «به درخواست مقامات ایرانی» درج شود تا این نکته را کاملاً برای عموم روشن سازد. از آنجایی که به این مطلب در بیانیه‌ای که هم‌اکنون پیش‌نویس شده به طور ضمنی اشاره گردیده است و اگر شما تشخیص دهید که بیانیه این حقیقت را با وضوح کافی مطرح می‌کند، وزارتخانه هیچ اصراری بر اضافه کردن آن کلمات ندارد.»[2]
«ترجمه بریده‌ای از روزنامه اطلاعات مورخ 19 مارس 1952؛ گزارشی مشابه در روزنامه‌های دیگری در همان تاریخ وجود دارد: مستشاران نظامی آمریکایی تا اتخاذ تصمیمی درباره وضعیت آینده آنان، تحت شرایط کنونی در ایران باقی می‌مانند. در کنفرانس مطبوعاتی فوق العاده‌ای که... در دفتر نخست‌وزیر برگزار شد، آقای [جواد] بوشهری، وزیر راه و سخنگوی دولت مطالب زیر را ایراد کرد:
دولت ایالات متحده موافقت کرده است تا به گروه افسران آمریکایی اجازه داده شود موقتاً تحت شرایط کنونی در ایران باقی بمانند تا دو دولت فرصت کافی جهت مشورت با یکدیگر را در مورد آینده آنها داشته باشند. بر طبق تصمیم هیئت وزیران تا تصمیم‌گیری نهایی، حقوق و مزایای آنان به موجب مقررات قانون 1 آبان 1322 (24 اکتبر 1943) پرداخت خواهد شد.»[3]
گزیده‌ای از مطالب تلگرام خیلی محرمانه سفارت به شماره 1030 در مورخ 6 سپتامیر 1952 که به امضای لوی دبلیو. هندرسن، سفیر وقت آمریکا در ایران رسیده و مربوط است به مذاکره ای که در تاریخ 6 سپتامبر با مصدق انجام شد: «نخست‌وزیر گفت هنوز در موقعیتی نیست که بتواند در مورد تجدید قرارداد رسمی هیئت مستشاری نظامی [آمریکا] در ژاندارمری (Genmish)وارد مذاکره شود. به همین دلیل، پیشنهاد او این بود که این هیئت نیز بر اساس همان شرایطی که هیئت مستشاری نظامی [آمریکا] در ارتش شاهنشاهی ایران (Armish) مشغول به کار است، به فعالیت خود در ایران ادامه دهد. به این معنی که تا زمان اتخاذ تصمیم نهایی، این هیئت بر اساس شرایط قرارداد قبلی عمل کند.»[4]
[1] اسناد لانه جاسوسی آمریکا: کتاب هفتم، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، 1386، ص 553
[2] همان، سند شماره 33، صص546 و547 ، 11 مارس 1952، 20 اسفند 1330
[3] همان، سند شماره 35، ص547 ، 19مارس 1952، 28 اسفند 1330
[4] همان، سند شماره39، ص 550، 6 سپتامبر 1952 – 15 شهریور 1331
تعداد بازدید: 1319
