09 دی 1396
کامران تهرانی
به حوادث و رویدادهای تاریخی از منظرها و زوایای متفاوتی می‌شود پرداخت. گاه شرح و گزارش، گاه تحلیل اجتماعی و ایدئولوژیک و گاه صرفاً با کنار هم قرار دادن اسناد. کتاب «باستان‌گرایی در دوره پهلوی با تکیه بر جشن‌های 2500 ساله به روایت اسناد» ضمن جمع‌آوری و کنار هم قرار دادن اسناد مربوط به این جشن‌ها در حکومت پهلوی، نگاهی تفسیری و تحلیلی نیز درباره چرایی و چگونگی آن ارایه می‌کند.
نویسنده کتاب جرقه‌های نخستین باستان‌گرایی در ایران را افکار و نگره‌های آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی و جلال‌الدین میرزای قاجار می‌داند و در ابتدای کتابش با شرح نگاه‌های این افراد، شروع باستان‌گرایی را برای ایجاد تقابل با اسلام و تفکرات اسلامی عنوان می‌کند: «به هرحال، این ناسیونالیست‌های اولیه، به علل مختلف سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، به ایران پیش از اسلام متمایل شدند و این گرایش آنها همراه با نفی و بی‌توجهی نسبت به تاریخ ایران بعد از اسلام و فرهنگ و تمدن آن بود. آنان با آثارشان سعی می‌کردند برای ناسیونالیسم ایرانی در ایران باستان بنیانی پیدا کنند. نگاهی به نامه خسروان (از) جلال‌الدین میرزای قاجار و آیینه اسکندر (از) میرزا آقاخان کرمانی شاهد این مدعاست... بنابراین به سراغ دوره‌ای از تاریخ ایران رفتند که به عمد به صورت یک عصر طلایی با جلوه‌ای بسیار پرشکوه و با عظمت به ایشان جلوه‌گر می‌شد. این دوران طلایی همان عصر امپراتوری‌های هخامنشی و ساسانی بود که از نظر آنها نقطه اوج فرهنگ و تمدن ایرانی محسوب می‌شد...» (صص 22 و 23)
برگزاری جشن‌های 2500 ساله در دوره حکومت پهلوی دوم، در همان دوره هم مخالفت‌هایی را برانگیخت. بخشی از روشنفکران آن را حرکتی نمایشی و هدر دادن پول کشور می‌دانستند، برخی علما برای تلف شدن پول در حالی که مردمی گرسنه وجود داشتند و برخی علما نیز از جنبه دینی و فرهنگی با آن مخالفت داشتند. موافقان این جشن‌ها هم از درباریان و برخی احزاب وابسته به دربار بودند. اسناد به‌جامانده از این جشن‌ها، نشان از خرج شدن پولی هنگفت از خزانه کشور و وجه نمایشی و تبلیغی این جشن‌ها دارند.
در بخش‌هایی از کتاب، اسنادی ارایه شده است. این اسناد، از نامه‌های اداری تا نامه‌های محرمانه و فوری اعضای حکومت تا خاطره‌نگاری‌ها، به همراه توضیح و تحلیل‌هایی که صغری (شهلا) عامری، نویسنده کتاب آورده، فضایی برای فکر کردن و دریافت شخصی از این جشن‌ها به مخاطب می‌دهد. توجه کتاب، به جنبه نمایشی و غیر سودمند این جشن‌هاست و این که مخالفت‌هایی که با برگزاری آن می‌شده چه دلایل و نگره‌هایی داشته است. هدف نویسنده، نشان دادن اهداف پیدا و پنهان جشن‌ها در نزد برگزارکنندگان آنهاست. سند شماره 78 بخشی از نگاه تشکل‌ها و گروه‌های مخالف را نشان می‌دهد: «حکومت جبار و دست‌نشانده محمدرضا شاه خائن و خانواده کثیف و اطرافیان مزدورش، میلیون‌ها تومان دست‌رنج تو را با ساز و دهل و تبلیغات دروغین صرف... جشن‌های 2500 ساله می‌کنند و ما را وادار می‌کنند 2500 سال اسارت و بندگی خود را جشن بگیریم. پس به جاست که برخیزیم و فریاد برآریم مرگ بر این حکومت ننگین و سوگند یاد کنیم تا پیروزی نهایی از پای ننشینیم.» (ص 264)
کتاب «باستان‌گرایی در دوره پهلوی با تکیه بر جشن‌های 2500 ساله به روایت اسناد» در تیراژ 1000 نسخه با قیمت 13000 تومان در 290 صفحه از سوی موسسه فرهنگی هنری و مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1395منتشر شده است.
تعداد بازدید: 1491
