08 بهمن 1396
سیدرضا فندرسکی
ساوه از شهرهای استان مرکزی است و در این نوشتار به مبارزات انقلابی مردم این شهر در سال پایانی سلطنت پهلوی نگاهی کوتاه خواهیم داشت.
مأموران ژاندارمری ساوه در روز هفتم فروردین 1357 فردی را در مسیر رفتن به مسجد، به جرم به همراه داشتن سه حلقه نوار سخنرانی آیات عظام قم دستگیر و تحویل ساواک داند.
به مناسبت چهلمین روز قیام 29 بهمن تبریز، مراسمی در روز 10 فروردین 1357 در مسجد علی(ع) ساوه برگزار شد. پس از پایان این مراسم، دو نفر از روحانیون قم که به ساوه آمده بودند، تعدادی از جوانان را دور خود جمع کردند و آنها را به برپایی تظاهرات تشویق کردند. مغازه‌های ساوه نیز تا ظهر تعطیل بود.
روز هجده اردیبهشت 1357 دو جوان در حال توزیع اعلامیه‌های انقلابی توسط مأموران شهربانی دستگیر شدند. روز بعد بازار و مغازه‌های ساوه به مناسبت چهلم شهدای حوادث یزد، جهرم و اهواز، تعطیل شد و مجلس یادبودی به همین مناسبت در مسجد علی(ع) با حضور ششصد نفر برگزار گردید.
اواخر اردیبهشت مأموران ساواک در بازرسی از منزل یکی از اهالی ساوه در خیابان سید علی‌اصغر، تعدادی اعلامیه، کتاب‌های انقلابی و نوارهای سخنرانی دکتر علی شریعتی، فخرالدین حجازی و حجت‌الاسلام فلسفی را کشف و ضبط کردند و فرد مورد نظر را دستگیر نمودند.
روز بیست‌وپنجم اردیبهشت، هفت زن چادری در حالی که صورت‌های خود را با نقاب پوشانده بودند، پرچمی که روی آن نوشته شده بود «ما پیرو قرآنیم» حمل می‌کردند و دویست نفر از دانشآموزان پشت سر آنها حرکت می‌کردند، دست به راهپیمایی زدند. این هفت زن به همراه چند نفر دیگر از تظاهرکنندگان دستگیر شدند.(1)
به گزارش ساواک، اوایل خرداد 1357 فردی به نام غضنفری، آموزگار دبستان ابوریحان بیرونی در روستای «نبوشت» از توابع شهرستان ساوه که دارای افکار انقلابی بود در مدرسه اعلامیه‌های انقلابی نصب می‌کرد. در این اعلامیه‌ها وی از امام خمینی تجلیل کرده و خواهان برپایی حکومت اسلامی شده بود. در روستای باجیان از توابع جعفرآباد ساوه نیز یکی از معلمان دبستان غزالی در اقدامی مشابه دانشآموزان را تشویق می‌کرد تا عکس‌های شاه را از کتاب‌های درسی کنده و پاره کنند.
در اواخر خرداد عده‌ای از اهالی روستای عباس‌آباد ساوه که در شهر ساوه و تهران ساکن بودند، اعلامیه‌هایی در اختیار اهالی این روستا قرار می‌دادند تا بین مردم توزیع کنند.
در نخستین روز شهریور 1357 عده‌ای از مردم از مسجد مقدس‌زاده خارج شدند و با سردادن شعارهای انقلابی راهپیمایی کردند؛ در پایان این راهپیمایی درگیری‌هایی به وجود آمد و دو نفر دستگیر شدند.
اواخر شهریور فردی که از قم به روستای زاویه در نزدیکی ساوه رفته بود و با پخش و نصب اعلامیه‌های انقلابی سعی در آگاه کردن مردم این روستا داشت، توسط مأموران ژاندارمری دستگیر و به ساواک قم تحویل داده شد.
در روز شانزدهم مهر، کارکنان آموزش و پرورش و معلمان در سالن تربیت‌بدنی ساوه اجتماع کردند و در زمینه مسائل آن ایام به بحث و تبادل نظر پرداختند. مدارس راهنمایی و دبیرستان‌های ساوه در این روز تعطیل بود. روز بعد نیز مدارس ساوه تعطیل شد و فرهنگیان این شهر در یکی از مدارس اجتماع کردند و خواسته‌هایشان را مطرح نمودند. در این روز، همچنین عده‌ای از مردم پس از اجتماع در یکی از مدارس به خیابان‌ها آمدند و راهپیمایی کردند.(2) در درگیری‌هایی که بین مردم و مأموران روی داد سه نفر از مأموران مجروح شدند.
روز بعد، راهپیمایان قصد داشتند مجسمه شاه را در میدان ششم بهمن پایین بیاورند که با مقابله مأموران مواجه شدند. در جریان این تظاهرات دو نفر به نام‌های عباس اسدی، دانش‌آموز و تقی صفری، فرهنگی به شهادت رسیدند و سه نفر از مردم مجروح شدند. روز نوزدهم مهر مردم طی تظاهراتی این دو شهید را تشییع کردند. روز بیستم مهر مراسم ترحیم این شهیدان در نقاط مختلف شهر برگزار شد؛ مردم پس از مراسم بر سر مزار شهدا حاضر شدند. روز بعد پانصد نفر تظاهرات خیابانی برپا کردند.
در روز بیست‌وچهارم مهر مغازه‌ها و مدارس ساوه تعطیل بود. در این روز مجلس یادبودی با حضور دو هزار نفر از مردم در مسجد میدان ملّی این شهر برگزار شد و حاضرین پس از پایان مجلس راهپیمایی کردند. در آخرین روز مهر هم گروهی از فرهنگیان و دانشآموزان ساوه در مسجد قاسم‌آباد اجتماع کردند. دویست نفر از دانشآموزان هنرستان صنعتی این شهر نیز راهپیمایی کردند.
روز دوم آبان عده‌ای از معلمان و دانشآموزان مدارس ثریا و داریوش، قاب عکس‌های خاندان سلطنت را از کلاس‌ها پایین آوردند و شکستند. در این روز دانشآموزان هنرستان صنعتی ساوه نیز در تظاهراتی بر سر مزار شهدای شهر حاضر شدند و به سوگواری پرداختند.(3) روز بعد فرهنگیان و دانشآموزان ساوه باز هم راهپیمایی کردند. تظاهرات و اجتماعات فرهنگیان و دانشآموزان، روز پنجم آبان نیز در نقاط مختلف ساوه برگزار شد.
روز سیزده آبان عده زیادی از مردم ساوه با در دست داشتن عکس‌هایی از امام خمینی و دکتر علی شریعتی راهپیمایی کردند و خواستار آزادی سه نفر از دستگیرشدگان حوادث آن روزها شدند. راهپیمایان در پایان بر سر مزار شهدا حاضر شدند و نماز جماعت برپا کردند.
در روز بیست‌وسوم آبان، بازار، مغازه‌ها و مدارس ساوه تعطیل بود. از روز قبل هم نمایشگاه عکسی در مورد وقایع آن روزها در مسجد صولت‌آباد ساوه برگزار شده بود که در این روز توسط شهربانی جمع‌آوری گردید؛ به گفته ساواک این نمایشگاه تحریک‌آمیز بود.
در اواخر آبان مراکز آموزشی ساوه کماکان تعطیل بود؛ قرار بود مسئولان شهر جلسه‌ای با حضور فرهنگیان برگزار کنند و در مورد مدارس تصمیم‌گیری نمایند.
روز دوم آذر، مردم ساوه پس از پایان مراسم ختمی در یکی از مساجد این شهر، به خیابان‌ها آمدند و تظاهرات کردند. در این تظاهرات مردم قصد ورود به ساختمان مخابرات و پایین آوردن عکس‌های شاه را داشتند که با مقاومت مأموران انتظامی مواجه شدند. با توجه به امکان بروز حوادث مشابهی در روزهای بعد، شهربانی ساوه تقاضای اعزام نیروی کمکی کرده بود.
روز پنجم آذر بیشتر مغازه‌های ساوه تعطیل بود و تظاهراتی نیز برپا شد. چهار روز بعد دو هزار نفر از مردم ساوه ضمن استقبال از یکی از زندانیان سیاسی تازه آزاد شده راهپیمایی کردند. اجتماعات دیگری نیز در این روز تشکیل شد.
عصر روز نهم آذر عده‌ای از مردم از مقابل مسجد مقدس‌زاده شعارهای انقلابی سردادند؛ آنان با وسایل مختلف قصد مسدود کردن راه‌ها را داشتند. روز بعد نیز تظاهرات مشابهی در ساوه برگزار شد.
روز 11 دی 1357 عده‌ای از جوانان ساوه در گروه‌های صد نفری در چند نقطه شهر تظاهرات کردند. بازار، مغازه‌ها، مدارس و اداره پست این شهر نیز در این روز تعطیل بود. تعطیلی این مراکز روز بعد نیز ادامه داشت. همچنین یک افسر شهربانی ساوه توسط یکی از درجه‌داران به ضرب گلوله، به قتل رسید. به انگیزه این قتل اشاره‌ای نشد. روزهای دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم دی نیز تظاهراتی در ساوه برگزار شد.
مدارس، بانک‌ها و برخی ادارات ساوه در روز بیست‌ویکم دی تعطیل بود و تظاهراتی نیز در عصر این روز توسط فرهنگیان برگزار شد. روز نهم بهمن پنج هزار نفر از اقشار مختلف مردم ساوه راهپیمایی کردند. روز نوزدهم بهمن 1357 هم بازار، مغازه‌ها، مدارس، بانک‌ها و ادارات دولتی ساوه تعطیل بود و بیست هزار نفر از مردم در حمایت از امام خمینی و مهندس بازرگان، نخست‌وزیر دولت موقت انقلاب اسلامی راهپیمایی کردند.
پی‌نوشت‌ها:
1- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج 5، سندِ ص 451
2- روزنامه اطلاعات، ش 15732، ص 18
3- همان، ش 15742، ص 22
منابع:
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، دوره 25 جلدی، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1377ش
- روزنامه اطلاعات
تعداد بازدید: 2011
