27 مرداد 1397
فائزه ساسانی‌خواه
«انقلاب اسلامی در جهرم»[1] کتابی پژوهشی پیرامون نقش شهرستان جهرم در وقوع انقلاب اسلامی است. این کتاب توسط سید ابوالفضل رضوی و وحید کارگر جهرمی نوشته و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1394 منتشر شده است.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی یکی از سازمان‌های فعال در خصوص جمع‌آوری خاطرات مربوط به قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و ثبت تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی است و از ابتدای شکل‌گیری تاکنون کتاب‌های زیادی را در این خصوص منتشر کرده است. این اثر پژوهشی، یکی از موضوعات «طرح تدوین تاریخ انقلاب اسلامی» در این مرکز است و چشم‌اندازی را پیرامون فعالیت اهالی جهرم در انقلاب اسلامی به روی مخاطبان می‌گشاید. در این کتاب سعی شده است روند شکل‌گیری انقلاب در این شهر به طور کامل و همه‌جانبه و با لحاظ تمام ظرفیت‌های لازم برای وقوع یک انقلاب بررسی و تحلیل شود.
جهرم یکی از شهرهای استان فارس است که به دلیل وجود بافت مذهبی، حضور روحانیون برجسته و رهبری فعال در میان مردم، بافت قومی و جمعیتی یکسان و همگرایی جمعی از کانون‌های جوشان انقلاب اسلامی محسوب می‌شد و یکی از یازده شهری است که برای اولین بار در سال 1357 در آن حکومت نظامی اعلام شد. در این اثر تلاش شده است براساس اسناد و مدارک، مصاحبه با شاهدان عینی دخیل در انقلاب اسلامی و پژوهش‌های صورت گرفته، آنچه پیرامون انقلاب اسلامی در این شهر است ثبت شود تا در تاریخ انقلاب اسلامی بماند.
مخاطبان هنگام مطالعه پژوهش حاضر درمی‌یابند که مردم شهر جهرم با اعتماد به روحانیون بزرگ، این امکان را در اختیار آنها می‌گذارند تا با برقراری ارتباط با حوزه‌های نجف و قم، دین خود را به نهضت و دوران مبارزه ادا کنند. همراهی بازاریان این شهر با مردم و روحانیت و نیز حمایت اقتصادی بازاریان از انقلابیون و اقشار ضعیف‌تر مردم، به خصوص در اوقات نابه‌سامانی قابل توجه است. بنابراین این کتاب به مخاطبان یادآوری می‌کند که انقلاب اسلامی تنها در شهرهای بزرگ رقم نخورده است و شهرهای کوچک نیز حرکت‌های ویژه خود را در پیروزی و پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی داشته‌اند.
روش تحقیق در پژوهش حاضر روشی توصیفی_تحلیلی است. در این روش ضمن استفاده از شیوه کتابخانه‌ای در جهت گردآوری اطلاعات موثق مرتبط با اجزای موضوع، به طور ویژه از روش مطالعه تاریخ شفاهی استفاده شده و به هر میزان که از گذشته تاریخی جهرم به سمت تحولات دهه پنجاه نزدیک‌تر شده‌ایم، بیشتر از رویکرد تاریخ شفاهی برای جمع‌آوری داده‌های تحقیق بهره گرفته شده است. در این راستا نویسندگان اثر برای دریافت اطلاعات علاوه بر مصاحبه با افراد فعال در انقلاب از روش‌های علمی نیز استفاده کرده‌اند. ضمن اینکه تلاش کرده‌اند افراد مورد مصاحبه را از میان قشرهای مختلف گزینش کرده و تنها به قشر خاصی اکتفا نشود و افراد مبارز ناشناس اما فعال را معرفی کنند. در راستای جامعیت پژوهش حاضر، پژوهشگران ابتدا جغرافیای تاریخی جهرم را به طور مختصر بررسی کرده‌اند و هرچه به دوران معاصر تاریخ این شهرستان نزدیک‌تر شده‌اند، مباحث را گسترده‌تر بررسی کرده‌اند تا سیر تحول تاریخ انقلاب اسلامی در جهرم از مرحله تکوین تا پیروزی و سپس تثبیت را روشن کنند.
این کتاب در هفت فصل تنطیم شده است. فصل اول «جهرم در گذر تاریخ: از آغاز تا دوره قاجار» است که در آن جغرافیای طبیعی این شهر، وضعیت اقتصادی_اجتماعی جهرم و پیشینه تاریخی این شهر از دوره باستان تا دوره قاجاریه به همراه آثار تاریخی شهر و برخی از بزرگان این شهر مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم این پژوهش تحت عنوان «جهرم در دوره قاجار» به بررسی نقش مردم این شهر در جنبش تنباکو و انقلاب مشروطیت و نقشی که مردم جهرم در همراهی با رهبر مذهبی انقلاب مشروطیت در فارس یعنی آیت‌الله سید عبدالحسین لاری ایفا کرده‌اند پرداخته شده است. همچنین در این فصل تأسیس نهادها و احزاب سیاسی در جهرم و مواضع آنها در مقابل انقلاب مشروطیت مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در فصل سوم به بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری جهرم در زمان رضاخان و به خصوص عکس‌العمل مردم این شهر در مقابل مذهب‌زدایی و سیاست‌های غیر اسلامی او پرداخته شده است. در فصل چهارم اوضاع سیاسی_اجتماعی جهرم در دوره پهلوی دوم تا کودتای 28 مرداد 1332 و به ویژه نقش مردم این شهر در ماجرای ملِّی شدن صنعت نفت مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم کتاب، مبارزات مردم جهرم در فاصله پس از کودتای 28 مرداد تا قیام دی 1356 مورد توجه قرار گرفته شده است. فصل ششم شرح اوج‌گیری مبارزات مردم شهر جهرم در پیروزی انقلاب اسلامی، به دنبال حادثه 19 دی 1356 در قم و 29 بهمن 1356 در تبریز را شامل می‌شود. نویسندگان در این فصل بسیار مفصل به بررسی میزان مشارکت مردم جهرم در فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و عقیدتی از زمان برگزاری مراسم چهلمین روز شهادت مردم قم و تبریز در جهرم و تقدیم اولین شهید تا پیروزی انقلاب اسلامی در این شهرستان پرداخته‌اند. علاوه بر این، سهم اقشار مختلف در روند پیروزی انقلاب اسلامی و بویژه شخصیت‌های تأثیرگذار مشخص شده است.
در فصل هفتم که فصل نهایی پژوهش به شمار می‌آید، فعالیت‌های سیاسی_اجتماعی مردم جهرم، بعد از پیروزی انقلاب از جمله تشکیل کمیته‌های انقلاب اسلامی و کانون‌های آموزش نظامی برای اداره بهتر شهر و مبارزه با عناصر سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در این شهر و در ادامه تشکیل نهادها و ارگان‌های انقلابی تا انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری و حضور چشمگیر مردم جهرم را شامل می‌شود.
بعد از پایان فصل‌های کتاب اسناد و عکس‌ها آمده است که مفصل و قابل توجه است. 58 سند در این بخش آورده شده است. برای استفاده آسان‌تر خوانندگان، در ابتدا اسناد موضوع‌بندی شده‌اند. عکس‌ها عمدتاً مربوط به روحانیون مبارز، تظاهرات‌ها، شهدای شهر و کمک‌های مردمی در دوران جنگ تحمیلی است. در قسمت انتهایی کتاب، کتابنامه آورده شده است. در کتابنامه مشخص می‌شود نویسندگان برای خلق چنین اثری 224 کتاب، نوزده پایان‌نامه و نشریه تخصصی، نوزده روزنامه و نشریه و 9 آرشیو اسنادی را مطالعه کرده و از پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران و سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بهره برده و برای تکمیل کار با 51 نفر مصاحبه کرده‌اند. برخی از آرشیو مراجعه شده شامل آرشیو اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو اسناد ریاست جمهوری، آرشیو سازمان ملی اسناد ملی ایران و اطلاعات گرفته شده از بنیاد شهید است.
بخش پایانی کتاب حاوی نمایه است تا راهنمای خوانندگان برای دستیابی هرچه سریع‌تر آنها به اسامی افراد یا موضوعات مورد نظر باشد.
[1] انقلاب اسلامی در جهرم، سید ابوالفضل رضوی، وحید کارگر جهرمی، مؤسسه فرهنگی هنری و مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1394، 882 صفحه
تعداد بازدید: 1363
