07 مهر 1397
زهرا قاسمی
اصفهان یکی از شهرهای تأثیرگذار بر وقایع و حوادث جریان‌های معاصر ایران است. بخش مهمی از فعالیت‌های علما و مردم اصفهان به مبارزه علیه حکومت پهلوی در دهه 40 و 50 اختصاص دارد.
کتاب «رود زاینده» به بررسی مبارزات مردم اصفهان در دوره پهلوی دوم از سال 1341 تا 1356 پرداخته است. سیدعلی‌رضا ابطحی عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد، متن کتاب را بر اساس منابع موجود جمع‌آوری و تنظیم نموده است.
فصل اول کتاب (54 صفحه) به ذکر مبارزات علما و مردم اصفهان طی سال‌های 1341 تا 1343 پرداخته است. توضیحاتی در مورد فعالیت‌های حکومت پهلوی در سال 1341 و مخالفت روحانیت با این فعالیت‌ها در ابتدای فصل آمده است. پس از وفات آیت‌الله العظمی بروجردی، علمای اصفهان نیز مرجعیت امام خمینی(ره) را پذیرفته و با مخالفت ایشان با تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، آنان نیز به مخالفت با اجرای طرح برمی‌خیزند.
با اعلام رفراندوم برای تصویب اصول شش‌گانه انقلاب سفید در سال 1341، مردم اصفهان نیز به خیل مبارزین پیوسته و با تعطیل نمودن بازار، اعتراض خود را اعلام می‌کنند. در سال 1342 نیز در ماجرای فیضیه، قیام 15 خرداد و دستگیری امام خمینی(ره)، آزادی ایشان، مخالفت با کاپیتولاسیون در سال 1343 و تبعید ایشان با برنامه‌های متعدد حمایت خود را از نهضت امام ابراز نمودند. اکثر برنامه‌ها با ذکر جزئیات و عوامل اصلی در کتاب قید شده‌اند.
فصل دوم (75 صفحه) به فعالیت‌های احزاب طی سال‌های 1340 تا 1355 در اصفهان می‌پردازد. عوامل پیدایش احزاب پس از شهریور 1320 در این فصل بیان شده است. هشت حزب توده، اتحادیه‌های کارگری، اتحادیه کارگران و برزگران ایران، حزب زحمتکشان ملت ایران، سازمان نظارت ملی، حزب پان ایرانیست، جبهه ملی ایران و نهضت آزادی از جمله احزابی هستند که در اصفهان فعالیت داشته‌اند. در این بخش احزاب معرفی و نحوه فعالیت آن‌ها در اصفهان بیان شده است.
فصل سوم (75 صفحه) در قسمت اول به معرفی گروه‌های مذهبی و سیاسی‌ای می‌پردازد که بعد از سال 1320 در اصفهان به وجود آمدند. تعریف گروه مذهبی سیاسی و معرفی گروه‌های ایجاد شده در اصفهان از جمله هیئت علمیه اصفهان و جامعه تعلیمات اسلامی در این قسمت جای گرفته است. در قسمت دوم گروه‌های فکری فرهنگی و مراکز فعال طی سال‌های 1340 تا 1355 معرفی و فعالیت‌های‌شان در اصفهان بیان شده است: انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه اصفهان، گروه یا لثارات‌الحسین، انجمن اسلامی پزشکان اصفهان، کانون اسلامی دانش‌آموزان، انجمن اسلامی دبیرستان‌ها، سازمان جوانان اسلامی، کانون علمی و تربیتی جهان اسلام، کانون فرهنگیان، انجمن حجتیه، مرکز آموزشی احمدیه، هیئت‌های مؤتلفه، کانون تعلیمات و تبلیغات اسلامی بانوان اصفهان، جامعه معلمان اصفهان، کانون جهان اسلام و دبیرستان ادب.
در بخش سوم این فصل گروه‌های نظامی فعال پس از خرداد 1342 معرفی شده‌اند: سازمان مجاهدین خلق، گروه منصورون، گروه توحیدی صف، گروه مهدویون، سازمان چریک‌های فدایی خلق، گروه والعصر و گروه هدفی‌ها. در قسمت پایانی مسائل ایجاد شده به خاطر انتشار کتاب «شهید جاوید» و عکس‌العمل علمای اصفهان نسبت به این کتاب بیان شده است.
فصل چهارم (64 صفحه) شامل زندگی‌نامه چهره‌های شاخص اصفهان از سال 1320 تا 1356 است. این شخصیت‌ها در دو بخش معرفی شده‌اند. فعالیت‌های روحانیون مبارز در قسمت اول بیان شده است: حاج‌آقا رحیم ارباب، آیت‌الله سیدمحمد حسینی بهشتی، سیدجلال‌الدین طاهری، علی جنتی، احمد سالک، آیت‌الله سیدحسین خادمی، آیت‌الله حسین‌علی منتظری، آیت‌الله سیدمحمدرضا خراسانی، حجت‌الاسلام غلام‌رضا فیروزیان، حجت‌الاسلام قربان‌علی دری نجف‌آبادی، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدمحمد احمدی، حجت‌الاسلام علی‌اصغر مرتضوی‌فر، آیت‌الله سیدابوالحسن آل‌رسول، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدتقی رهبر و حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسن رحیمیان.
در قسمت دوم این فصل، معرفی و بیان فعالیت‌های مبارزین سیاسی و فرهنگی اصفهان ذکر شده است: فریدون مختاریان، حسین گلبیدی، علی‌اکبر پرورش، رضا جدیدی، محمدعلی الشریف، فضل‌الله صلواتی و محمد منتظری.
در معرفی و بیان فعالیت افراد و احزاب، همان‌طور که نویسنده نیز در مقدمه گفته، همه اسامی ذکر نشده و مطالب جامع نیستند. در بخش‌های مختلف کتاب، دسته‌بندی مناسبی صورت نگرفته است و در توضیح اسامی مختلف، گاهی توضیح کلی از بیان فعالیت‌ها در اصفهان طولانی‌تر است. در برخی قسمت‌ها ویرایش و صفحه‌بندی مناسب نیز صورت نگرفته است.
پس از پایان فصل چهارم، قسمتی با عنوان «پیوست‌ها» شامل فهرستی از جراید وابسته به سازمان‌ها و انجمن‌های مذهبی در اصفهان، فهرست اسناد و تصاویر قرار گرفته است. 21 برگ سند و 11 تصویر نیز در قسمت اسناد جای دارد. در انتهای کتاب فهرست منابع هم دیده می‌شود.
کتاب «رود زاینده: مبارزات مردم اصفهان در دوره پهلوی دوم (تا سال 1356)» با حجم 338 صفحه و در قطع رقعی توسط واحد آموزش و پژوهش حوزه هنری استان اصفهان تولید و توسط نشر اسپانه در سال 1397 منتشر شده است.
تعداد بازدید: 1197
