13 مهر 1397
الهام صالح
صفحات تقویم مهر را که ورق بزنیم، در تاریخ 13 مهر 1357 به یک رویداد می‌رسیم، رویدادی که در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی و پیروزی آن تاثیر بسیاری داشت. این مناسبت، هجرت امام خمینی(ره) از عراق به پاریس در سال 1357 است. موضوع کلی، همین هجرت است، اما چه اتفاقاتی مسبب این هجرت شدند.
در مقدمه جلد دوم کتاب روزهای حماسه و نور به برخی از این دلایل اشاره شده: «با آغاز فصل پاییز و در اولین روز از ماه مهر، طبق توافقی که میان دولت ایران و عراق به عمل آمده بود، دولت عراق از امام خواست تا از مصاحبه با خبرنگاران، ایراد سخنرانی، نوشتن و صدور اعلامیه خودداری کند. پس از مخالفت امام خمینی(ره) با این شرط، ماموران رژیم بعثی عراق خانه ایشان را به محاصره درآوردند.»
خبر محاصره منزل امام که به ایران رسید، واکنش‌های متعددی را از طرف مردم و به ویژه روحانیان دربرداشت. روحانیان با ارسال تلگراف‌هایی به سفارت عراق در ایران، اعتراض خود را به شرایط امام در عراق نشان دادند، اما این کافی نبود. در گام بعدی، روز نهم مهر از طرف روحانیان در سراسر ایران تعطیل عمومی اعلام شد.
چند روزی که گذشت، از شدت خانه محاصره امام در عراق کاسته شد، اما این محاصره، امام را به تصمیمات جدی رساند. ایشان نجف را به سوی مرکز کویت ترک کرد، اما دولت کویت مانع ورود امام شد. این اتفاق هم پیامدهایی را دربرداشت که یکی از آنها نامه آیت‌الله محمد صدوقی به سفارت‌های عراق و کویت بود: «آقای محمد صدوقی با ارسال دو تلگراف جداگانه با امضای «جامعه روحانیت یزد» به سفارت عراق و سفارت کویت در تهران، انجام اقدامات و ایجاد محدودیت‌های این دولت‌ها را علیه امام خمینی(ره) محکوم کرد.»
روحانیان مشهد هم در منزل آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی جمع شدند: «در پی انتشار خبر ممانعت کشور کویت از ورود امام، عده‌ای از طلاب و روحانیان مشهد به عنوان اعتراض در منزل آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی گرد هم آمدند و با ارسال تگرافی به امام، از ایشان خواستند به منظور حفظ سنگر روحانیت نجف را ترک نکنند و در صورت امکان با تشریف‌فرمایی به ایران وظایف خطیر اسلامی را در این کشور انجام دهند.»
امام خمینی(ره) پس از این‌که با ممانعت دولت کویت برای ورود به این کشور مواجه شد، به بصره رفت و پس از آن راهی پاریس شد.
خبر این هجرت نیز در کمترین زمان به ایران رسید. این اتفاق ابتدا در قم به شکل یک شایعه بود: «در شهرستان قم شایع شده است که رئیس‌جمهوری عراق آقای خمینی را از نجف به بصره تبعید نموده و اکثر مغازه‌های قم در 13 مهر 1357 تعطیل بود.»
اما مدت زمان کمی که گذشت، مردم یقین پیدا کردند که امام خمینی به پاریس رفته است. آنها در برابر این هجرت ساکت ننشستند: «در پی انتشار خبر هجرت امام از عراق، تظاهراتی در زنجان با شرکت بیش از 2 هزار نفر از دانش‌آموزان مدارس راهنمایی و دبیرستان برپا گردید و در ادامه حدود 20 هزار نفر از مردم این شهر به حمایت از امام در خیابان‌های شهر دست به تظاهرات زدند و مغازه‌های بازار و خیابان‌های این شهر تعطیل شد.»
کارگران شهرداری بندرعباس اعتصاب کردند. رانندگان تاکسی آبادان نیز دست به اعتصاب زدند. دانش‌آموزان و دانشجویان، در نقاط مختلف ایران راهپیمایی کردند؛ 500 نفر از دانشجویان و دانش‌آموزان با دادن شعار، از مقابل دانشگاه تهران به حرکت درآمدند. 500 از نفر دانش‌آموزان دختر دبیرستان سلمان با دادن شعار «درود بر خمینی، مرگ بر شاه» تظاهرات کردند. کارمندان پست در شهرهای یزد و بافت در محل کار خود حاضر شدند، اما از کار کردن خودداری کردند.
خبر این هجرت به یاران امام در سوریه نیز رسید. مرضیه حدیدچی (دباغ)، یکی از همین افراد بود: «در سوریه بودیم که باخبر شدیم، دولت عراق پس از این‌که از حصر منزل امام نتیجه‌ای نگرفت ایشان را وادار به ترک کشور عراق کرده است. دوستان ما درصدد بودند تا حضرت امام را برای آمدن به سوریه و لبنان ترغیب و متقاعد کنند، ولی ایشان ابتدا به سوی کویت رفتند و چون در مرز [صفوان] با مخالفت حاکمیت کویت مواجه می‌شوند به بصره و بعد بغداد بازگشته، رهسپار فرانسه می‌شوند.»
حدیدچی و دیگر یاران امام در سوریه تصمیم گرفتند به نوفل‌لوشاتو بروند و در کنار امام خمینی(ره) باشند. این تصمیم، عملی شد.
امام خمینی در 16 مهر پس از استقرار در منزلشان در نوفل‌لوشاتو، در پیامی خطاب به ملت ایران، دانش‌آموزان، دانشجویان و طلاب علوم دینی فرمود: «... ای عزیزان من! در محیط مدارس و دانشگاه‌ها و دانشسراها آگاهانه و متعهد به‌پا خیزید و به‌هم بپیوندید و برای نجات اسلام و کشور کوشش کنید... ای فرزندان ایران! پیوندتان را با ملت بزرگمان که تنها می‌خواهد روی پای خود بایستد و هیچ‌گونه گرایشی به شرق و غرب نداشته باشد و به همین مناسبت مورد هجوم چپ و راست قرار گرفته است و هر روز شاهد کشتار دسته‌جمعی آنان به دست شرق و غرب هستیم مستحکم‌تر کنید...»
امام خمینی پس از اقامت در نوفل‌لوشاتو بر فعالیت‌های خود افزود و اقدامات ایشان بیش از پیش رسانه‌ای شد.
منابع:
ـ صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی)، جلد سوم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ـ روزهای حماسه و نور، روزشمار انقلاب اسلامی، سال‌های 1356ـ57، جلد دوم، (1 مهر 1357 الی 30 آبان 1357) معصومه مرادپور آرانی، بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
ـ روزهای حماسه و نور، بر اساس اسناد و مدارک ارتش شاهنشاهی از یکم فروردین الی هفدهم بهمن 1357، تنظیم‌کننده: علی حسین احمدی، بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی.
ـ خاطرات مرضیه حدیدچی (دباغ)، به کوشش: محسن کاظمی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی و انتشارات سوره مهر.
تعداد بازدید: 1131
