11 مهر 1397
مصاحبه و تدوین: فائزه ساسانی‌خواه
پایگاه اطلاع‌رسانی انقلاب اسلامی: تا چند ماه دیگر انقلاب اسلامی ایران چهل ساله می‌شود. انقلابی که فراز و نشیب بسیاری را از خرداد 1342 طی کرد تا سرانجام در بهمن 1357 به پیروزی رسید. اکنون در آستانه چهل سالگی انقلاب، انجمن قلم ایران به منظور پاسداشت انقلاب اسلامی با زبان هنر، تحقیق و پژوهش، برنامه‌های متنوعی را برگزار می‌کند. برای آشنایی با برنامه‌های این انجمن در این زمینه، با رضا اسماعیلی، شاعر و مسئول کارگروه تخصصی چهل سالگی انقلاب اسلامی در انجمن قلم ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
کارگروه تخصصی چهل سالگی انقلاب از چه زمانی تشکیل شد؟
اوایل سال 1397 در هیئت‌مدیره انجمن قلم ایران بحثی درباره بزرگداشت چهل سالگی انقلاب اسلامی داشتیم. در آن جلسه بحث بر سر این بود که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل اینکه بلافاصله جنگ تحمیلی شروع شد آن‌طور که شایسته و بایسته بود نتوانستیم به شعر و ادبیات انقلاب اسلامی بپردازیم. در واقع ادبیات انقلاب مورد غفلت و تحت‌الشعاع ادبیات دفاع مقدس قرار گرفت. بیشتر اصحاب فکر و فرهنگ، نویسندگان و شاعران به خاطر ضرورت و نیازی که وجود داشت در حوزه دفاع مقدس قلم زدند و به نوعی انقلاب اسلامی به فراموشی سپرده شد. هرچند دفاع مقدس هم شاخه‌ای از انقلاب اسلامی محسوب می‌شود ولی خود انقلاب و فراز و نشیب‌های تاریخ انقلاب، آن‌طور که باید توسط ادیبان، هنرمندان و پژوهشگران مورد توجه واقع نشد. به همین دلیل به نظرمان رسید بهترین فرصت است که در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، جریان‌سازی و فرهنگ‌سازی و این غفلت را به نوعی جبران کنیم. بر همین اساس با دعوت از اصحاب فکر و فرهنگ، کارگروهی به نام کارگروه تخصصی چهل سالگی انقلاب تشکیل دادیم.
اعضای کارگروه را می‌توانید معرفی کنید؟
بله. عزیزانی که در این کارگروه در خدمت‌شان بودیم عبارتند از: آقایان جمال شورجه، کارگردان سینما؛ قدرت‌الله صلح میرزایی، کارگردان و فیلمنامه‌نویس؛ علی‌الله سلیمی، نویسنده و پژوهشگر ادبی؛ جهانگیر خسروشاهی، نویسنده؛ محمدعلی مرادیان از مجمع ناشران انقلاب اسلامی و خانم راضیه تجار که نویسنده هستند و من که مسئول کارگروه بودم. دوستانی که گردهم آمدند در واقع یک نوع اتاق فکر و اندیشه‌ورزی تشکیل دادند و چندین جلسه دور هم جمع شدیم. این افراد به ما ایده و پیشنهاد می‌دادند و می‌دهند و در تعاملی که با دیگر نهادهای فرهنگی داریم آنها به عنوان نماینده انجمن قلم ایران شرکت می‌کنند و ایده‌هایشان را مطرح می‌کنند، ولی کار اجرایی به دوش این دوستان نیست. در واقع در اتاق اندیشه‌ورزی و در زمینه تعامل و هم‌افزایی با نهادهای دیگر در خدمت این دوستان هستیم.
ما طی چند جلسه ایده‌ها، پیشنهادها و نظرات‌شان را جمع‌آوری کردیم. تصمیم گرفتیم تعدادی از این پیشنهادها را که انجمن قلم ایران به‌طور مستقل می‌تواند برگزار کند و متولی آنها شود توسط این انجمن برگزار شود. اما تعدادی از این ایده‌ها که نیازمند اجرا در سطح کلان و ملی است و به مشارکت سایر نهادها و تشکل‌های فرهنگی نیاز دارد را با مسئولان فرهنگی در میان بگذاریم تا آنها در برگزاری این برنامه‌ها مشارکت داشته باشند. بعد از این جمع‌بندی قرار بر این شد با بعضی از مسؤلان فرهنگی دیدارهایی داشته باشیم تا این ایده‌ها و نظرها را در اختیارشان بگذاریم و آنها را دعوت به مشارکت کنیم.
در این راستا نشستی با وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتیم و در این دیدار ایده‌ها و پیشنهادهای ما بیان شد و دکتر صالحی گفتند: «ما هم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ستادی را جهت بزرگداشت چهل سالگی انقلاب اسلامی تشکیل داده‌ایم.» خیلی استقبال کردند و خواستار تعامل بین ما و این وزارتخانه شدند تا برنامه‌هایی را با مشارکت یکدیگر برگزار کنیم. در واقع حمایت مادی و معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد خوب بود، هر چند که در بعد مادی هنوز در مرحله نامه‌نگاری هستیم. دیدار دیگر با رئیس محترم حوزه‌هنری، آقای مؤمنی‌شریف بود و ایشان هم از این ایده‌ها خیلی استقبال کردند و اشاره کردند حوزه‌هنری طی یکی، دو سال گذشته جلسه‌هایی را به همین منظور برگزار کرده و این موضوع دغدغه ما هم بوده است. همچنین خیلی خوشحال شدند که انجمن قلم ایران هم این دغدغه را داشته و در این زمینه قول مساعدت و همکاری دادند و قرار شد حوزه‌هنری هم در برگزاری برنامه‌ها مشارکت داشته باشد.
حوزه‌هنری و وزارت ارشاد قرار است در چه زمینه یا زمینه‌هایی با انجمن قلم مشارکت داشته باشند؟
مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتند ما خیلی تمایل نداریم کارهای اجرایی انجام دهیم، بیشتر علاقه‌مند هستیم به تشکل‌های فرهنگی مردم نهاد کمک کنیم و اعتباراتی که در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد هست بین نهادهای مردمی مثل انجمن قلم ایران، بنیاد ادبیات داستانی یا خانه شاعران و دیگر نهادهایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند تقسیم شود. در واقع قول دادند طبق فرم‌هایی که خودشان دارند اعتبارات را تقسیم کنند و انجمن قلم ایران هم در حد خودش از این بودجه بهره‌مند شود. اما حوزه‌هنری گفت: «به لحاظ سخت افزاری می‌توانیم کمک کنیم.» منظور از سخت افزاری یعنی تجهیزاتی که در اختیار دارند، مثل سالن‌ها و دیگر امکاناتی که دارند در اختیار انجمن ما بگذارند.
همچنین نامه‌هایی را برای سازمان صداوسیما، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نوشتیم که این عزیزان هم در حوزه تخصصی‌شان نسبت به این برنامه‌ها و باشکوه‌تر برگزار شدن چهل سالگی انقلاب اسلامی عنایت داشته باشند. بیشتر این عزیزان موافقت ضمنی‌شان را اعلام کردند، ولی هنوز در مرحله عمل دچار مشکل هستیم؛ به خصوص درمورد اعتبارات و هزینه‌ها. هزینه این برنامه‌ها نسبتاً سنگین است و نتوانستیم کمکی را جلب کنیم و در این حوزه، برنامه‌ها را کلید بزنیم. فقط برنامه‌ای را که قرار شد انجمن قلم به صورت مستقل برگزار کند جشنواره ادبی چهل‌چراغ است که چند ماه قبل، فراخوانش در مطبوعات و خبرگزاری‌ها منتشر شد.
درباره جشنواره ادبی چهل‌چراغ بیشتر توضیح دهید.
این جشنواره در دو حوزه ادبی شعر و ادبیات داستانی برگزار می‌شود. ما طی فراخوانی از عموم شاعران و نویسندگان دعوت کردیم که آثارشان را با موضوع انقلاب اسلامی و تاریخ انقلاب اسلامی به دبیرخانه جشنواره ارسال کنند. بعد این آثار مورد داوری قرار می‌گیرد و چهل اثر در حوزه داستان و چهل اثر در حوزه شعر منتخب و طی مراسمی، به برگزیدگان جوایزی همراه با تندیس و لوح تقدیر تقدیم خواهد شد.
انتخاب برگزیدگان بر چه مبنایی خواهد بود؟ در واقع این آثار باید دارای چه شاخص‌هایی باشند تا برگزیده شوند؟
ما در فراخوان‌مان محورهایی تعیین کرده‌ایم. تقریباً سی تا چهل عنوان مطرح شده که شاعران و نویسندگان باید آثار خود را براساس آن تحویل دهند. آثار نباید تکراری باشد و باید با موضوعات انقلاب اسلامی مرتبط باشد. مبنای ما آثاری است که برای اولین‌بار تولید شده و از مؤلفه‌های زیباشناختی برخوردار باشند، ساختار و فرم مناسب داشته و همچنین محتوا و مضمون ارجمند و فاخر داشته باشند؛ یعنی این آثار مورد داوری قرار می‌گیرند.
داوری آثار شروع شده است؟
خیر. هنوز داوری این آثار شروع نشده است. مهلت ارسال آثار تا پایان مرداد 1397 بود و بیش از پانصد اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است. ان‌شاالله طی یک ماه آینده تیم داوری کارش را آغاز می‌کند و برگزیدگان مشخص خواهند شد.
آثاری که در جشنواره چهل‌چراغ برگزیده شوند منتشر می‌شوند؟
بله، صد در صد. هدف این است که این آثار در قالب چندین جلد منتشر شوند.
برنامه اختتامیه چه زمانی برگزار می‌شود؟
برنامه اختتامیه و یادمان مراسم در آستانه دهه فجر برگزار خواهد شد. هنوز تاریخ قطعی آن مشخص نشده است.
اسامی داوران را می‌توانید اعلام کنید یا بعد از پایان داوری معرفی خواهند شد؟
اسامی داوران بعد از معرفی برگزیدگان در مراسم اختتامیه اعلام می‌شود.
برنامه دیگری غیر از جشنواره ادبی چهل‌چراغ دارید؟
بله. ما شورای به‌گزینی آثار را تشکیل دادیم که مستقل از جشنواره ادبی چهل‌چراغ است. این شورا به منظور بررسی آثاری است که در طول سالیان گذشته که شامل قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می‌شود منتشر شده است. نویسندگان، شاعران و پژوهشگرانی هستند که کتاب‌هایی را در این حوزه منتشر کرده‌اند. در طول این چهل سال هم کتاب‌های فراوانی با موضوع پژوهش و نقد، داستان، رمان و شعر چاپ و منتشر شده است. ما با مشارکت مجمع ناشران انقلاب اسلامی جلسه‌هایی برگزار کردیم و قرار شد لیست این آثار را در اختیار انجمن قلم دهند. این دوستان تحقیق کردند و لیست هزار مُجلّدی از آثاری که با این موضوعات منتشر و تدوین شده تهیه و در اختیار شورای به‌گزینی آثار قرار دادند. این شورا، داوری این کتاب‌ها را انجام می‌دهد. در این لیست هزارتایی که مجمع ناشران انقلاب اسلامی در اختیار ما گذاشته است چهره‌های شاخص هستند. یعنی کسانی نیستند که خودشان آثارشان را به انجمن قلم ارسال کرده باشند. در واقع ما آنها را شناسایی کرده‌ایم. حتی ممکن است نویسندگان بعضی از این آثار در قید حیات نباشند. ولی ما می‌خواهیم نامشان را گرامی بداریم. ما در این لیست هزار جلدی از نویسندگان و شاعران شاخص، حتی کسانی که عنوان شاعر یا نویسنده انقلاب اسلامی را ندارند ولی در سال‌های قبل از انقلاب درباره مبارزات شعر سروده یا داستان نوشته‌اند مثل خسرو گل‌سرخی یا صمد بهرنگی که افراد برجسته و معروفی هستند هم دیده‌ایم. این لیست را در اختیار اعضای شورای به‌گزینی قرار داده‌ایم تا برجسته‌ترین و فاخرترین آثار را از میان آن انتخاب کنند. قرار است چهل اثر شاخص در حوزه ادبیات داستانی و چهل اثر در حوزه شعر انتخاب شود و از چهره‌های شاخص این حوزه طی مراسمی در آستانه چهل سالگی انقلاب تقدیر به عمل آید. البته بررسی این آثار به اتمام رسیده و داوران فعلاً به لیست دویست تایی رسیده‌اند. یعنی دویست اثر به مرحله میانی راه یافته‌اند. در این مرحله قرار است ما یکی، دو جلسه برای جمع‌بندی داشته باشیم که از این دویست اثر، چهل اثر داستانی و چهل اثر شعری انتخاب می‌شود. این برنامه با مشارکت مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار می‌شود.
ملاک انتخاب این کتاب‌ها چیست؟
ما چند شاخص برای این بخش داریم. یکی اینکه این آثار مورد استقبال و توجه مردم قرار گرفته باشند. بعضی از این کتاب‌ها چندین‌بار تجدید چاپ شده است. تجدید چاپ و امتیاز گرفتن در جشنواره‌ها و انتخاب از طرف جشنواره‌ها یکی از ملاک‌های انتخاب ماست. یکی دیگر مؤلفه‌ها زیباشناختی است. اثری ممکن است مورد استقبال مردم قرار گرفته و چندین‌بار تجدید چاپ شده باشد ولی عامیانه باشد و از لحاظ مؤلفه‌های ادبی حرفی برای گفتن نداشته باشد. در واقع اثر متوسط یا ضعیفی باشد. طبیعتاً داوران علاوه بر مقبولیت مردمی و تجدید چاپ و دریافت جایزه در جشنواره، از لحاظ ساختار و فرم هم کتاب را بررسی می‌کنند تا اثر فاخر و ارجمندی باشد. دیگر اینکه نویسنده‌های این آثار براساس رسالت انسانی و اسلامی این آثار را نوشته باشند. خودشان به موضوع آن اثر باور داشته باشند. نویسنده براساس باور و اعتقاداتش آن را نوشته باشد. نه اینکه این آثار که به ترتیب عالی، بسیار خوب، خوب، متوسط و ضعیف امتیازبندی شده‌اند براساس سفارش نوشته باشند. البته دو مورد آخر کنار گذاشته می‌شوند و از میان عالی، بسیار خوب و خوب، برگزیده‌ها انتخاب می‌شوند.
از ناشران این آثار هم تقدیر می‌شود؟
در اینجا بیشتر مؤلف اثر مورد توجه قرار گرفته است. جوایز نقدی، تندیس و لوح تقدیر به آنها تعلق می‌گیرد. ولی در کنار آن از ناشران نیز در مراسم دعوت می‌شود و از آنها هم با اهدای لوح تقدیر قدردانی می‌شود. یکی دیگر از کارهایی که انجمن قلم ایران با مشارکت مجمع ناشران انقلاب اسلامی انجام می‌دهد کتاب‌شناسی ادبیات انقلاب اسلامی است که مرتبط با همین فهرست هزار جلدی است.. ما براساس همین هزار جلدی که شناسایی شدند قرار است از منظر پژوهشی به چندین نفر از پژوهشگرانِ به نام، سفارش دهیم و این کتاب‌ها را در اختیارشان بگذاریم و این دوستان در نقد و معرفی این کتاب‌ها به صورت کوتاه و موجز تلاش کنند. بعد در قالب یک یا دو جلد کتاب شناسی ادبیات انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شود تا پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه انقلاب اسلامی که می‌خواهند بدانند چه کارهایی صورت گرفته است، به صورت مرجع و منبع به آن مراجعه کنند. همچنین در پایان این نکته را عرض کنم که ما با مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برنامه‌های کتاب‌خوان را داریم برگزار می‌کنیم.
محور برنامه کتاب‌خوان چیست؟
برنامه‌های کتاب‌خوان از ابتدای سال شروع شده است. چندین برنامه با عنوان کتاب‌خوان انقلاب اسلامی برگزار کردیم که به نقد و بررسی آثاری که با موضوع انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده‌اند اختصاص پیدا کرده و این برنامه استمرار دارد. یعنی تا پایان سال و حتی در سال 1398 هم ممکن است این برنامه ادامه داشته باشد. چون هدف معرفی کتاب‌های شاخص و فاخر و نقد و بررسی این کتاب‌ها هست که به صورت دو ماه یک‌بار یا ماهانه این نشست‌ها برگزار خواهد شد.
چند درصد از کار کارگروه چهل سالگی انقلاب اسلامی پیش رفته است؟
حدود هفتاد، هشتاد درصد کارمان را انجام داده‌ایم و قدم‌های مثبتی با همکاری دوستان برداشته‌ایم ولی مشکل عمده‌ای که داریم بحث اعتبار و بودجه است. انجمن قلم ایران یک نهاد مردمی است و کمکی از جایی به انجمن نمی‌شود و به همین دلیل خودش به تنهایی نمی‌تواند این هزینه‌ها را تقبل کند. ولی اگر سایر نهادها مشارکت داشته باشند و اعتباراتی را درنظر بگیرند ما هم در کنار آنها خوشحال می‌شویم کمک کنیم و در برگزاری این برنامه‌های ملی مشارکت داشته باشیم. الان بیشتر حمایت‌های معنوی وجود دارد ولی از جهت بودجه دست‌مان خالی است. امیدوارم کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که رسالت ذاتی‌شان این است که به تشکل‌های مردم نهاد کمک کنند به قول‌هایی که داده‌اند عمل کنند و ما بتوانیم برنامه‌ها را آنگونه که شایسته است برگزار کنیم. بعضی از برنامه‌های جنبی که حالت کلان و ملی دارد نیازمند مشارکت نهادهایی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد، حوزه‌هنری و صدا و سیماست که داریم تلاش می‌کنیم با مشارکت آنها انجام دهیم. ولی ممکن است این دوستان به این نتیجه برسند که خودشان برنامه‌هایی را به طور مستقل برگزار کنند که باز هم ما استقبال می‌کنیم. ما برنامه‌ها را در اختیارشان گذاشتیم و تعصبی هم نداریم که به اسم انجمن قلم تمام شود. اگر دوستان براساس توانمندی‌ها و قابلیت‌های‌شان برگزار کنند ما استقبال می‌کنیم. امیدواریم آنچنان که شایسته انقلاب اسلامی است بتوانیم شاهد برگزاری باشکوه مراسم چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی باشیم و کوتاهی‌های صورت گرفته در این حوزه را جبران کنیم.
از اینکه وقت خود را در اختیار پایگاه اطلاع‌رسانی انقلاب اسلامی قرار دادید سپاسگزارم.
تعداد بازدید: 1627
