12 آبان 1397
الهام صالح
آبان 1357 تقریبا به نیمه رسیده بود که دانش‌آموزان و دانشجویان، یکی از پرشورترین تظاهرات خود را علیه رژیم پهلوی صورت دادند. 13 آبان 1357 اوج تظاهرات و مخالفت دانش‌آموزان و دانشجویان علیه رژیم بود. آنها در خیابان‌ها به تظاهرات پرداختند، ضد شاه شعار سر دادند و به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند. ماموران رژیم پهلوی، دانشگاه تهران را به محاصره درآوردند. دانش‌آموزان و دانشجویان به دلیل بسته بودن درهای دانشگاه، راه گریز نداشتند و بسیاری از آنها در اثر شلیک گلوله ماموران شاه به شهادت رسیدند. این حادثه، پس از واقعه 17 شهریور، دومین کشتار خونین در دوره دولت شریف‌امامی بود که در آن 56 نفر شهید و صدها نفر مجروح شدند. در این روز، شهرهای مختلف ایران شاهد راهپیمایی دانش‌آموزان و دانشجویان و معلمان بود. به این مبارزات نگاهی کوتاه و گذرا داریم.
شهرهای مختلف استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در 13 آبان 1357، شاهد تظاهرات و اعتراض‌های دانش‌آموزان و دانشجویان بود. در ساعت 9 صبح تظاهراتی علیه رژیم در سلماس (شاهپور) (در آذربایجان غربی) با شرکت 300 نفر از معلمان و دانش‌آموزان برپا شد.
سیصد نفر از روحانیون، معلمان و دانش‌آموزان شهر خوی (در آذربایجان غربی) در ساعت 9 و 3 تظاهراتی برپا کردند. تعداد معلمان و دانش‌آموزانِ معترض ماکو هم به 200 نفر می‌رسید که از ساعت 11 و 30 تا 12 و 30 به تظاهرات پرداختند.
دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان (اکنون: دانشگاه تبریز) در آذربایجان شرقی، مقابل دانشکده‌های کشاورزی و علوم تربیتی تظاهرات کردند و دانش‌آموزان دبیرستان رضاشاه در اهر، عکس شاه را در مدرسه خود به آتش کشیدند. در آستارا هم 2 هزار و پانصد نفر از فرهنگیان و دانش‌آموزان در تظاهرات حضور داشتند.
در خوزستان، مدارس سوسنگرد تعطیل بود و تظاهرات با شرکت 15 هزار نفر از فرهنگیان و دانش‌آموزان برپا شد. آموزگاران اهواز هم به اعتصاب خود ادامه دادند و اعلام کردند تا تحقق خواسته‌های خود به این تحصن ادامه خواهند داد. هوزگان (هویزه) نیز شاهد تظاهرات دانش‌آموزان و فرهنگیان بود.
در اصفهان، بازار تعطیل بود و 150 هزار نفر در حال حمل عکس‌هایی از امام خمینی(ره) از بازار به سمت دانشگاه اصفهان راهپیمایی کردند و نماز جماعت را نیز در دانشگاه برپا کردند. هزاران نفر از دانشجویان دانشگاه صنعتی اصفهان (دانشگاه صنعتی آریامهر) نیز به سمت همایون‌شهر (اکنون: خمینی‌شهر) تظاهرات کردند و در میانه راه، تعدادشان به 40 هزار نفر افزایش یافت. مراکز آموزشی کاشان هم تعطیل بود و حدود 7 هزار نفر از دانش‌آموزان این شهر به تظاهرات پرداختند.
دانش‌آموزان و دانشجویان قزوین هم مانند دیگر هم‌صنفان خود علیه رژیم پهلوی به پا خاستند. همچنین دانش‌آموزان دبیرستان شاهپور تاکستان در کنار هنرجویان هنرستان صنعتی در تظاهرات شرکت کردند.
در روز 13 آبان 1357، مراکز آموزشی شهرهای اشنویه، پیرانشهر، خوی، سمنان، شاهپور (سلماس)، شاهرود، گرمسار، نقده، آستارا، بند پهلوی (بندر انزلی)، بوشهر، رضاییه (ارومیه)، رضوانشهر، رودبار، شاه‌آباد، صومعه‌سرا، فومن، کوچصفهان، لاهیجان، ماکو، منجیل، بانه، بیجار، سقز، سنندج، قروه، شهرکرد و مریوان تعطیل بود.
دانش‌آموزان تفت پس از شرکت در تظاهرات، نام دبستان «6 بهمن» را به «15 خرداد» تغییر دادند. نام دبیرستان «شاپور» رشت نیز به «آزادگان» تغییر یافت.
شهرهای بوشهر، ایلام، سمنان، بابل، تفرش، لنجان (زرین‌شهر)، شهرضا، بندر پهلوی (بندز انزلی)، شیروان، رشت، همدان، ممسنی، مشگین‌شهر، شیراز، کرج و شهریار نیز شاهد تظاهرات دانش‌آموزان، دانشجویان و فرهنگیان بود.
تهران هم مهم‌ترین اتفاقات را در این روز پشت سر گذاشت. دانش‌آموزان و دانشجویانی که به سوی دانشگاه تهران حرکت و در تظاهرات شرکت کرده بودند، به گلوله بسته شدند. فیلمی که از این حادثه تهیه شده بود، پس از پایان روز از تلویزیون پخش شد. وزیر وقت علوم از سِمَت خود استعفا داد و گفت: «حوادث دانشگاه تهران و تجاوز به استقلال و حرمت این محیط که در فیلم مستند تلویزیونی همه شاهد آن بودند درست برخلاف اتفاقی افتاد که اصول آن را در برنامه وزارت علوم اعلام کردم.» حمله نظامیان به دانشگاه توسط رئیس وقت دانشگاه تهران هم محکوم شد و فردای 13 آبان کابینه شریف‌امامی سقوط کرد.
منبع:
روزهای حماسه و نور (روزشمار انقلاب اسلامی سال‌های 1356-57)، جلد دوم، معصومه مرادپور آرانی، بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی
تعداد بازدید: 1285
