04 اسفند 1397
بریهه سلیمی خورشیدی
کتاب «انقلاب، دیروز، امروز، فردا» نوشته جمعی از نویسندگان و زندانیان سیاسی قبل از انقلاب است که سال 1396 در 281 صفحه توسط انتشارات امید فردا به چاپ رسیده است. این کتاب دارای روایت بیش از 40 نفر از اعضای 2000 نفری کانون زندانیان سیاسی مسلمان قبل از انقلاب است که 20 سال پیش (1377) به دبیرکلی علی صالح آبادی به منظور معرفی اعضا و فعالیت‌های پیش و پس از انقلاب و همین طور اندیشه‌ها و تفکرات کنونی‌شان تشکیل شد.
پس از شکل‌گیری نهضت امام خمینی در اوایل دهه 1340 که منجر به قیام پانزده خرداد 1342 شد، عده‌ای زیادی برای عدالت و کسب آزادی و شکل‌گیری جامعه‌ای انسانی و دینی و اخلاقی مبارزاتی را آغاز کردند که زندان و شکنجه‌های ساواک را در پی داشت. نتیجه همین مبارزات و تحمل حبس و شکنجه، پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 بود. جمعی از افرادی که در زندانهای حکومت پهلوی، متحمل حبس و شکنجه شدند، کانونی را به نام «کانون زندانیان سیاسی مسلمان قبل از انقلاب» تشکیل داده‌اند. هشت نفر از اعضای این کانون را زنان و بقیه را مردان مبارز تشکیل می‌دهند. کتاب حاضر در قالب پرسش از اعضای کانون زندانیان مسلمان و پاسخ‌های آنها تهیه شده است. جمعی از این افراد عبارتند از: حمید آستی، علی‌محمد احمدی، حسین احمدیان اردستانی، داوود اسدی خامنه، غلامعلی ازگلی، سید کاظم اکرمی، ابوالفتح الهی‌نیا، محمدعلی انتظارالمهدی، مصطفی ایزدی، نعمت‌الله ایزدی، محمود بازرگانی، هادی بصیرزاده، فتحعلی پرتوی، محمود توحیدی، محمد توسلی، محمد‌جواد حجتی کرمانی، مسعود خادم رضاییان، محمد زنگنه، رضا سعدی، فریدون سیامک‌نژاد، سید شفیع شفیعی، محمد شهرستانکی، بهاءالدین صدر میرزایی، حسینعلی طاهرزاده، طباطبایی لطفی، رحیم عابدان‌زاده، سید محمد غرضی، حسین فاتحی قهفرخی، عیدی فعال، احمد فهیمی‌فر، محمود فیض، مجتبی قائد امینی، سید ناصر قوامی، جواد کریم زادگان، محمود مروی حکیم، محمدعلی مهدیزادگان، لطف‌الله میثمی، سیدمحمد میلانی، سید احمد نصری، سیدحسن هاشمی.
پرسشها حول محور پیشینه مبارزاتی افراد، بینش مبارزان نسبت به مسائل سیاسی قبل از انقلاب، دلایل فروپاشی حکومت پهلوی، علت تشکیل ساواک، نقش روحانیان و دانشجویان در انقلاب و نظایر آن است. بدین ترتیب از پاسخ زندانیان می‌توان به بررسی تفکرات دوران مبارزه، زندان، شکنجه و روایات پس از پیروزی و آرا و عقایدشان برای آینده انقلاب پرداخت. به گفته دبیرکل کانون زندانیان، کتاب «انقلاب، دیروز، امروز، فردا» اندیشه و باورهای تنی چند از زندانیان را به تصویر کشیده تا روزنه‌ای باشد به سوی اهداف و ارزش‌های از یاد رفته و یادواره‌ای برای نسل‌هایی که شاهد آن دوران نبودند تا بدین وسیله ابعاد دوران سخت مبارزه را به جامعه عرضه کند و مردم بدانند پیشکسوت‌ها چه می‌اندیشیدند و امروز، حال و روزشان چگونه است و به چه می‌اندیشند.
کتاب با شرح گوشه‌ای از مبارزات آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با تکیه بر کتاب «دوران مبارزه؛ خاطرات هاشمی رفسنجانی» آغاز می‌شود. سپس در ادامه، مصاحبه با زندانیان سیاسی آمده است. از نقاط قوت کتاب می‌توان به مختصر و مفید بودن پرسش و پاسخ‌ها و پرهیز از اطاله کلام اشاره کرد. شایان ذکر است که برخی از بخش‌های کتاب نه از طریق پرسش و پاسخ که به شکل مقاله نگاشته شده‌اند. مانند مقاله «تمایزات و تفاوت‌ها بین مبارزین و سیاستمداران مسلمان» به قلم عبدالعلی حسینیون و مقاله «چه کسی مشروطیت را پایمال کرد...؟» به قلم مهدی غنی. همچنین یکی از قسمت‌های کتاب، بخشی است که به تاریخچه گروه‌های ششگانه، یعنی گروه امت واحده، گروه توحیدی بدر، گروه توحیدی صف، گروه فلاح، گروه فلق و گروه موحدین می‌پردازد. نویسنده این بخش از کتاب جلیل امجدی است که اطلاعاتی درباره شیوه مبارزات و سابقه تشکیلاتی این گروه‌ها به خواننده ارائه داده است.
در مقابل، نقاط ضعفی هم می‌توان بر کتاب متصور بود. از جمله طرح سوالاتی که از عمق چندانی برخوردار نیستند و پرداختن به جزئیات بی‌اهمیت و مهم‌تر از همه طرح پرسش‌های کلی، نظیر «چرا رژیم پادشاهی سرنگون شد؟»، «علت فرار شاه چه بود؟»، «کمیته مشترک ضد خرابکاری چرا تشکیل شد؟»، «ساواک به چه دلیل تاسیس شد؟». به نظر می‌رسد که پرسش‌گر هدف از پیش تعیین شده‌ای را دنبال نمی‌کند و فقط با توجه به سوابق فعالیتی زندانی، سوالاتی کلیشه‌ای مطرح می‌کند که تقریبا جز پاسخی تکراری و بدیهی چیزی دریافت نمی‌کند. از این رو خواننده قادر نیست از ابتدا تا انتهای کتاب، محوری مشخص را دنبال کند. به عنوان نمونه، مخاطب در صفحه 185، بی‌مقدمه با بحث انقلاب مشروطه و اصلاحات ارضی و پیوند آن با پانزده خرداد مواجه می‌شود. این در حالی است که غالب مطالب کتاب دربردارنده رویدادها و مبارزات زندانیان در دهه پنجاه شمسی است. چنین به نظر می‌رسد که تدوین‌گر کتاب موضع مشخصی در جمع‌آوری و چینش و تسلسل مطالب نداشته و معلوم نیست بر اساس چه معیاری مصاحبه‌ها و مقالات را گردآوری کرده است. شاید به همین علت است که نامی از تدوین‌گر یا مصاحبه‌کننده در مقدمه کتاب ذکر نشده است. به هر حال، مجموعه حاضر از ایده نسبتا خوبی برخوردار است که با طرح سوالات هدفدارتر می‌توانست به اثر ارزشمندی تبدیل شود.
تعداد بازدید: 1572
