15 اردیبهشت 1398
سیدرضا فندرسکی
سیرجان از شهرهای جنوب‌غربی استان کرمان است؛ در این متن به مبارزات مردم این شهر طی سالهای 1356 و 1357 خواهیم پرداخت.
بر اساس رأی کمیسیون امنیت اجتماعی شهرستان قم در روز پانزدهم آذر 1356 حجت‌الاسلام عبدالمجید معادیخواه به سه سال تبعید در سیرجان محکوم شد، اما در تاریخ هفدهم فروردین 1357 محل تبعید وی به شهرستان شاهپور (اکنون: سلماس) تغییر یافت. در این جلسه همچنین محمدجواد حجتی کرمانی نیز به سه سال تبعید به سیرجان محکوم شد که محل تبعید وی نیز مدتی بعد به شهرستان سنندج تغییر یافت.
در نخستین روزهای فروردین 1357 ساواک پیشنهاد می‌کند روحانیون تبعیدی به سیرجان مانند محمد ربانی رانکوهی، عبدالمجید معادیخواه و شیخ‌علی تهرانی با توجه به اعتقادات مذهبی مردم شهرستان سیرجان به مناطق دیگری تبعید شوند. روز دهم فروردین به دعوت این روحانیون تبعیدی و به مناسبت چهلم شهدای قیام 29 بهمن تبریز، مراسمی در مسجد جامع سبزعلی سیرجان و با حضور هزار نفر از مردم برگزار شد. پلیس با آگاهی از برگزاری این مجلس، تجهیزات لازم برای مقابله با حرکت احتمالی مردم از جمله ماشین آب‌پاش و خودروهای نظامی را در اطراف مسجد مستقر کرده بود. این مجلس با آرامش و بدون هیچ حادثه‌ای پایان یافت. سه روز بعد دفتر اداره تربیت بدنی سیرجان توسط افراد ناشناسی دچار آتش‌سوزی شد.
روز هفده اردیبهشت 1357 چند نفر در حین تکثیر اعلامیه‌ای به مناسبت چهلم شهدای یزد دستگیر شدند؛ این اعلامیه توسط یکی از روحانیان تبعیدی نوشته شده بود. دو روز بعد به دعوت روحانیان تبعیدی، مجلس چهلم شهدای یزد و جهرم در مسجد حاج سبزعلی سیرجان برگزار شد. در این مراسم که هزار نفر از مردم شرکت داشتند ابتدا دو روحانی سخنرانی کردند و ضمن نام بردن از امام خمینی، مردم را به جهاد تشویق کردند. سپس حجت‌الاسلام شیخ‌‌احمد کافی که برای ده شب سخنرانی به سیرجان دعوت شده بود بالای منبر رفت.
کافی در آخرین شب سخنرانی خود، 28 اردیبهشت 1357، گفت: «می‌دانم چرا پژمرده هستید، چرا صلوات نمی‌فرستید، چون اسم مرجع تقلیدمان را نمی‌برم». وی سپس از امام خمینی نام برد و برای سلامتی و موفقیت امام دعا کرد. مردم نیز صلوات فرستادند و شعارهای انقلابی سردادند. جمعیت حاضر در مسجد سپس در خیابان به راه افتادند. در این تظاهرات چند نفر نیز دستگیر شدند.
روز ششم مرداد 1357 مجلس ترحیمی به مناسبت درگذشت حجت‌الاسلام شیخ احمدکافی در مسجد صاحب‌الزمان(عج) سیرجان برگزار شد. در ابتدای جلسه شعارهایی به طرفداری از امام خمینی سرداده شد، سخنران مجلس نیز در بخشی از سخنانش گفت: «مردم سیرجان! شما چرا این‌قدر بی‌حالید؟! چرا قیام نمی‌کنید؟! چرا شورش نمی‌کنید؟! آن‌قدر باید کشته بدهیم تا بلکه دست دستگاه حاکم از سر این ملت کوتاه شود».
صبح روز سیزدهم شهریور، عید فطر، سه هزار نفر با در دست داشتن عکس‌های امام خمینی و پرچم‌هایی که شعارهایی روی آنها نوشته شده بود، از مسجد امیرالمؤمنین سیرجان به خارج از شهر و جنب بهشت‌زهرا(س) رفتند. مردم پس از اقامه نماز عید به مسجد صاحب‌الزمان(عج) رفتند و طی مسیر شعارهای انقلابی سردادند. در کنار مسجد حجت‌الاسلام شیخ محمدصادق کریمیان درباره وجود آزادی در کشور و آزادی زندانیان سیاسی سخنانی ایراد کرد.[1] بازار سیرجان روز نوزدهم شهریور تعطیل بود. روز نهم مهر نیز در اعتراض به ایجاد محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های امام خمینی در عراق، نیمی از مغازه‌های سیرجان تعطیل شد.
ساواک در گزارش روز دوم آبان به فعالیت‌های یکی از دبیران زن دبیرستان مزدایی سیرجان اشاره کرده است. بر اساس این گزارش وی در سر کلاس مطالب «تحریک‌آمیزی» بیان می‌کند و کتابهای انقلابی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهد.
در آخرین روز مهر 1357، به مناسبت اعتراض به آتش زدن مسجد جامع کرمان توسط عوامل حکومت پهلوی، مراسمی در مسجد حاج سبزعلی سیرجان برگزار شد که تظاهرات آرامی را نیز به دنبال داشت. در این روز بازار و مغازه‌های سیرجان تعطیل بود. روز دوازدهم آبان در شهر شایع شد که طرفداران شاه قصد تظاهرات دارند؛ در پی این خبر، مردم انقلابی خود را برای مقابله با آنها آماده کردند، اما ژاندارمری سیرجان با توجه به احتمال برخورد بین مردم و طرفداران شاه، از آمدن آنها به شهر جلوگیری کرد.
دو روز بعد فرهنگیان و دانش‌آموزان راهپیمایی کردند. در تظاهرات سه روز بعد یک مشروب‌فروشی به آتش کشیده شد. روز بیستم آبان، پنج هزار نفر از مردم نماز عید قربان را در خارج از شهر اقامه کردند و سپس در خیابان‌های شهر به راهپیمایی پرداختند.
به‌دنبال اعلام عزای عمومی از طرف آیات عظام در روز پنجم آذر 1357، مردم سیرجان در مسجد صاحب‌الزمان(عج) اجتماع کردند و سپس در خیابانها به راهپیمایی پرداختند و در پایان، نماز ظهر و عصر را در مسجد امیرالمؤمنین (ع) اقامه کردند.
روز یازدهم آذر گروهی از مردم سیرجان در دادگستری این شهر تحصن کردند و دست به اعتصاب غذا زدند. متحصنین در تلگراف‌هایی به آیات عظام در قم و کانون وکلا، درخواست‌های خود مبنی بر تشکیل حکومت اسلامی و نیز آزادی دو نفر از زندانیان سیاسی سیرجان را مطرح کردند. این تحصن روز بعد نیز ادامه داشت. در این روز بازار سیرجان تعطیل شد. روز سیزدهم آذر 1357 تظاهرکنندگان هنگام عبور از مقابل گروهان ژاندارمری توقف کردند و یک روحانی خطاب به نیروهای ژاندارمری گفت: مراجع عالیقدر ابلاغ نموده‌اند که چون شاه می‌خواهد به دستور آمریکایی‌ها دست شما را به خون برادران مسلمان رنگین کند، بر شما لازم است از لباس نظامی خارج شده و به خانه‌های خود بروید.
روز بعد عده‌ای از جوانان سیرجان مجسمه یادبود این شهر را تخریب کردند. در این روز تحصن در دادگستری همچنان ادامه یافت. تظاهرات مشابهی نیز در روز پانزدهم آذر برپا شد.
درروزهای شانزدهم و بیستم آذر (روز عاشورا) تظاهراتی با حضور هزاران نفر در سیرجان برگزار شد. در تظاهرات روز بیست‌وسوم آذر، خلیل شهسواری به شهادت رسید و چهار نفر نیز مجروح شدند. روز بعد پنج هزار نفر از مردم در مسجد حاج سبزعلی اجتماع کردند و پیکر شهسواری را تشییع نمودند.
در آخرین روز آذر یک بمب دستی در خودرو یکی از افسران شهربانی سیرجان منفجر شد و به زخمی شدن او انجامید. روز دوازدهم دی پنج‌هزار نفر از مردم سیرجان در مسجد صاحب‌الزمان(عج) اجتماع کردند و سپس دست به یک راهپیمایی آرام زدند. چهار روز بعد در تظاهرات مشابهی، مردم مجسمه شاه را پایین آوردند. در اواخر دی 1357 نیز ساختمان اتاق اصناف سیرجان مورد حمله قرار گرفت و به آتش کشیده شد.[2]
روز نهم بهمن، از طرف روحانیت، فرهنگیان، کارمندان، اصناف و عشایر سیرجان اعلامیه‌ای در سیرجان و تهران توزیع شد و در آن مردم سیرجان حمایت خود را از تحصّن علما و دانشگاهیان در دانشگاه تهران اعلام کردند.[3]
منابع
ـ انقلاب‌اسلامی به روایت اسناد ساواک (دوره 25 جلدی)، مرکز بررسی اسناد تاریخی، تهران، 1377.
ـ روزنامه اطلاعات
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سندِ ص 451، ج 10؛ کتاب انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک.
[2]. اطلاعات، ش 15760، ص 7.
[3]. سندِ ص 159، ج 25؛ کتاب انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک..
تعداد بازدید: 1404
