22 تیر 1398
بهنام علی‌پور
کتاب «مروری بر تاریخچه و تفکرات سازمان مجاهدین خلق از زمینه‌های تاسیس تا عملیات فروغ جاویدان (1367 – 1344) نوشته وحید خضاب توسط انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری)، در 284 صفحه منتشر شده است.
مقصود ابتدایی این نوشته مبتنی بر آگاهی‌بخشی در جهت شناخت فراز و فرود یک سازمان با مشی مسلحانه و هدف انقلابی است. مروری بر تاریخچه و تفکرات سازمان مجاهدین خلق از بررسی زمینه‌ها و بسترهای موجود برای تولد یک سازمان آغاز و با اشاره به نقاط عطف، ناشی از تغییر و تحولات کادر مرکزی و به تناسب آن تغییر نگرش، ایدئولوژی و تاکتیک‌های مبارزاتی، به دنبال شرح قصد متاخر خود است. کتاب موجود با بررسی کُنه و هسته ایدئولوژیک تشکیلات، پوسته فریبنده سازمان را افشا می‌کند؛ پوسته‌ای که خبر از التقاط موجود در سازمان می‌دهد.
پژوهش حاضر در جهت پاسخ‌گویی به ابهام جدیدی نیست؛ اما فرضیه‌ای مستتر در پاسخ به سوالی مطرح نکرده، در سرتاسر کتاب موجود است؛ بدین شرح که با آمیختگی اسلام و مارکسیسم (التقاط) که بطن سازمان را تشکیل می‌دهد، اعضای سازمان دچار اغتشاش ذهنی شده و صلاحیت تشخیص، فهم و درک آرمان‌های مطلوب توسط مردم را نداشته و به تدریج از آنها فاصله می‌گیرند. لذا طبیعی می‌نماید که فرجام فروغ جاویدان برآمده از رویکرد کلان این سازمان به هسته ایدئولوژیک و ابتدایی این جریان باشد.
نثر کتاب روان و قابل فهم است و همین مطلب سرعت خواندن کتاب را دوچندان خواهد کرد. تواتر تاریخی رخداد‌ها تا سال ۱۳۶۰ ذهن خواننده را سازماندهی می‌کند، اما از سال ۱۳۶۰ به بعد با یک فاصله زمانی، خواننده نیاز خود را به یک کتاب دیگر برای فهم این محدوده احساس خواهد کرد. این کتاب برای خوانندگانی که اولین نوشته را در رابطه با سازمان می‌خوانند بسیار مفید است و می‌تواند موجب طبقه‌بندی رخداد‌های سازمان از ابتدا تا عملیات فروغ جاویدان در ذهن خواننده شده، او را مشتاق و آماده برای مطالعات آتی کند.
کتاب فاقد فهرست منابع و فهرست اعلام و بیشترین ارجاع به کتاب سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام[1] است. رخداد‌های سال‌های ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۷ خطی بیان شده و برای مثال از علت پذیرش همکاری با حکومت صدام و نحوه آن و موضع‌گیری ابوالحسن بنی‌صدر نسبت به این تصمیم مسعود رجوی نقلی موجود نیست. انقلاب ایدئولوژیک جا افتاده و فعالیت‌های سازمان در پادگان اشرف بیان نشده است.
نویسنده سعی دارد یک قاعده مستتر را پیش‌کش ذهن خواننده کند (قابل تشخیص بودن فرجام از رویکرد کلان سازمان و موضع ایدئولوژیک آن) و بستر و زمینه شکل‌گیری را از سازمان شکل‌دهی جدا می‌بیند و همین سازمان شکل‌دهی را که مسیر را مشخص می‌کند منتهی به فروغ جاویدان می‌داند. روش پژوهشی نویسنده توصیفی ـ تحلیلی بوده و با توصیف رخداد‌ها قصد دارد به تحلیل آنها بپردازد تا نتیجه مورد نظر خود را از آن بگیرد. نویسنده با نمایش التقاط موجود در سازمان و راه پیموده و پیشنهادی اعضای کادر مرکزی به بدنه این جریان فرجام فروغ جاویدان و فاصله گرفتن از آرمان‌های مردم را نتیجه می‌گیرد.
اثر حاضر توسط نویسنده به دو بخش تقسیم شده:
۱) تاریخچه سازمان مجاهدین خلق، از شکل‌گیری تا سال ۱۳۶۳
این بخش از کتاب برای بررسی انگیزه‌های شکل‌گیری سازمان مجاهدین خلق، به پیامد‌های واقعه ۱۵ خرداد پرداخته و با تکیه بر وجود اندیشه‌های چپ موجود در ایران، از گذشته تا زمان شکل‌گیری سازمان، زمینه‌های درآمیختگی اسلام و مارکسیسم و علت پذیرش و اجرای این ایدئولوژی از جانب کادر مرکزی را بیان می‌کند. سپس به بررسی اندیشه‌های مکتوب در قالب جزوات آموزشی آنها پرداخته و فراز و فرود حوادث مستحدثه در ایران و موضع‌گیری سازمان نسبت به آنها را با نظر به این جزوات بررسی می‌کند. فرایند رخداد‌ها، تحولات و نگرش کادر مرکزی به وقایع جامعه و به تناسب آن، سازمان نیز از دید نویسنده دور نبوده. با وقوع انقلاب، سهم‌خواهی، ایجاد مانع و تحت فشار قرار دادن حاکمیت برای وصول خواسته‌ها از جانب سازمان در جهت کسب قدرت، از دیگر آرزو‌های تشکیلات شده که با عدم دستیابی مواجه و منجر به ترور شخصیت‌های مطرح در راستای فلج کردن نظام و ترورهای خیابانی با هدف ایجاد هرج و مرج و نمایش عدم توانمندی نظام در برقراری نظم و برخورد با عوامل بی‌نظمی‌شد. به‌طور خلاصه این فصل به بررسی زمینه و فرایند رخداد‌های سازمان مجاهدین خلق اختصاص یافته است.
کتاب در این بخش قصد توضیح و تشریح مطالب زیر را دارد:
الف) زمینه‌های پیدایش، ایدئولوژی سازمان و معرفی بنیانگذاران
ب) بررسی اندیشه و آثار مکتوب
پ) دستگیری بنیانگذاران، کادر مرکزی و اعدام اعضا به‌جز محمد بازرگانی و مسعود رجوی
ت) تجدید حیات مجدد سازمان و انجام عملیات‌های مختلف
ث) تغییر کادر رهبری، دگرگونی ایدئولوژیک و تصفیه اعضایی که به مخالفت با این تغییر پرداختند. (مجید شریف واقفی)
ج) ترور آمریکایی‌ها، دستگیری وحید افراخته و لو دادن اعضا
چ) خروج قائدی و تقی شهرام، آزادی رجوی از زندان و به دست گرفتن کادر مرکزی
خ) انقلاب اسلامی ایران، عدم رای به قانون اساسی و سهم‌خواهی مضاعف
ح) تشکیل میلیشیا، حمایت از بنی‌صدر، ایجاد مانع برای نظام
د) شورش ۳۰ خرداد، ایجاد هرج و مرج و قتل و غارت در راستای سرنگونی
۲) بخش دوم کتاب به عملکرد سازمان پس از خروج از کشور و پیامد فعالیت سازمان در خارج از مرز ایران اشاره دارد؛ فعالیتی که منجر به کارنامه سیاه سازمان در دیدگان مردم گشته و امکان برگشت را از آنها سلب می‌کند؛ از جمله همکاری با رژیم بعث، هنگا‌می که با جمهوری اسلامی ایران در حال جنگ است. انجام دو عملیات آفتاب و چلچراغ این توهم را برای سازمان به‌وجود می‌آورد که توان مقابله با ایران را دارد و روحیه ناشی از این توهم را نیز افزایش می‌دهد. سازمان رسالت موجودیت خود را در حذف رژیم مستقر در ایران تحلیل کرده و برای نیل به این هدف از همکاری با صدام هراسی ندارد. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و صلح با ایران به‌طور کلی عاملی برای محدودیت فعالیت برون‌مرزی سازمان می‌شود، چرا که تحرکات این تشکیلات در خارج از مرز‌های حکومت صدام به منزله عملکرد نیرویی است که تحت حاکمیت صدام به زیست خود ادامه می‌دهد، لذا پس از قبول قطعنامه بیشترین ضربه به سازمان وارد می‌آید و فروغ جاویدان به مانند دست و پا زدن فردی است که در باتلاق می‌ماند.
کتاب در این بخش قصد توضیح و تشریح مطالب زیر را دارد:
الف) عدم موفقیت سازمان در سرنگونی جمهوری اسلامی
ب) خروج از کشور و توافق بر سر همکاری با رژیم بعث در زمینه‌های مختلف
پ) انجام عملیات آفتاب، چلچراغ و توهم قدرت
ت) پذیرش قطعنامه ۵۹۸، عملیات فروغ جاویدان و پاسخ‌گویی قاطعانه شهید صیاد شیرازی
ث) توضیح جزئیات عملیات مرصاد و تحلیل مسعود رجوی.
کتاب «مروری بر تاریخچه و تفکرات سازمان مجاهدین خلق از زمینه‌های تأسیس تا عملیات فروغ جاویدان (1367 ـ 1344)» در سال 1396 به چاپ نخست و تا پایان سال 1397 به چاپ پنجم رسیده است.
[1]. جمعی از پژوهشگران موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، (۱۳۸۹). سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تهران، دوره ۳ جلدی.
تعداد بازدید: 1210
