09 دی 1398
الهام صالح
اعتصاب کارکنان ایران‌ایر، تاکسیرانان تهران و اعتصاب کارکنان راه‌آهن، برخی از اعتصاب‌هایی بود که در سال 1357 در بخش عمومی و در اعتراض به حکومت پهلوی صورت گرفت.
سند شماره 348 لانه جاسوسی که از سفارت آمریکا در تهران به وزارت امور خارجه آمریکا در واشنگتن دی.سی ارسال شده به ارزیابی آماری اعتصابات ایران تا 30 آذر 1357 (12 دسامبر 1978) پرداخته است. در ابتدای این سند، چنین نوشته شده: «سیا اطلاعات زیر را از یک منبع حساس کسب کرده و برای استفاده ما به سفارت داده است. این اطلاعات از یک گزارش رسمی دولت ایران در مورد وضعیت اعتصابات اصلی در سرتاسر ایران تا 12 دسامبر استخراج شده است.»[1]
در این سند، دلیل برخی از این اعتصابات، مسائل کاری، حقوق بیشتر و همچنین مسائل سیاسی عنوان شده است که به این شرح‌اند: «الف: سازمان آب، تهران. تمام 2000 کارمند آن برای حقوق بیشتر، دوره کاری و مسایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. ب: توانیر، تهران. تمام 1500 کارمند آن در اعتصاب هستند، همان شرایط. ج: وزارت امور اقتصادی و دارایی، تهران. تمام 4500 کارمند آن در اعتصاب هستند. همان شرایط. د: شرکت پست، تلگراف و تلفن، تهران. تمام 1500 کارمند آن در اعتصاب هستند. همان شرایط. ه: گمرکات، تهران. تمام 2300 کارمند آن در اعتصاب هستند. همان شرایط. و: شرکت برق شهری، تهران. تمام 2000 کارمند آن در اعتصاب هستند. همان شرایط. ز: شرکت ملی نفت ایران، آبادان. 4000 نفر از 5210 کارمند در حال اعتصاب هستند.» [2]
علت سایر اعتصابات نیز مسائل سیاسی ذکر شده است: «ح: ماشین‌سازی، اراک. تمام 1800 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرد‌اند. ط: تراکتورسازی، تبریز. تمام 1600 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. ی: ماشین‌سازی، تبریز. تمام 2300 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. ک: پالایشگاه، شیراز. تمام 500 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. ل: پالایشگاه، تبریز. تمام 200 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. م: مجتمع پتروشیمی، شیراز. تمام 700 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند. ن: شرکت خدمات نفتی (اسکو)، آبادان. تمام 1300 کارمند آن به دلایل سیاسی اعتصاب کرده‌اند.» [3]
در سند شماره 348 به این موضوع اشاره شده که برخی از اطلاعات دریافتی، دقیق نیستند: «گزارش مربوط به اینکه تمام کارمندان وزارت اقتصاد و دارایی در اعتصاب هستند دقیق نمی‌باشد زیرا عوامل مدیریت در تمام طول دوره ناآرامی سر کارهای خود بودند، تا آخر نوامبر تعدادی از کارگران در کارخانه ماشین‌سازی اراک به سر کار بازگشته بودند و تا آنجایی که ما می‌دانیم در ابتدای هفته سوم ماه نوامبر اعتصاب در تراکتورسازی تبریز خاتمه یافته بود.» [4]
همچنین درباره آمار اعتصاب در شهرهایی مانند آبادان و تبریز، این‌طور گزارش شده: «آمار کارمندان شرکت نفت در آبادان بسیار کم عنوان شده است (در گزارش 5210 نفر آمده در صورتی که آمار ما حاکی از 12000 پرسنل می‌باشد) اما این عدم تطابق را می‌توان بدین ترتیب توجیه نمود که احتمالاً گزارش تنها منعکس‌کننده یکی از بخش‌های کاری در شرکت نفت بوده است. مثلاً کارگران پالایشگاه (حدوداً 6000 نفر) یا سایرین (حدود 5800 نفر). آمار 200 نفر برای کارگران پالایشگاه تبریز نیز کم می‌باشد و در همین حال آمار مربوط به اسکو در آبادان زیاد ذکر شده است. (عملاً حدود 500 نفر از کارمندان اسکو در آنجا هستند).» [5]
تقریبا 10 روز پس از انتشار این گزارش یعنی در تاریخ 10 دی 1357 (31 دسامبر 1978) مسئولین برج‌های مراقبت و تکنسین‌های هواپیمایی کشوری، رؤسای بالادست خود را به اعتصاب تهدید کردند.
در سند شماره 381 لانه جاسوسی، درباره تهدید به اعتصاب در هواپیمایی کشوری توسط مسئولین برج‌های مراقبت و تکنسین‌ها و اعلامیه‌ای که روی کاغذهای رسمی ـ اداری وزارت جنگ در فرودگاه مهرآباد تهران پخش شد، گزارشی ارائه شده که مضمون آن به این شرح است: «به نام خدا، ما کارکنان اجرایـی و پرسنل برج‌های مراقبت سازمان هواپیمایی کشوری به منظور اعلام همبستگی با ملت ایـران، از تاریخ اول ژانویه تنها به هواپیماهایی اجـازه فـرود در فرودگاه‌هـای ایـران خواهیم داد که مواد غذایی، بیمار و یا آمبولانس حمل کنند. هواپیماهایی که متعلق بـه کشورهای آمریکا و یا اسرائیل باشند تحت هیچ شرایطی اجازه فرود نخواهند داشـت.» [6]
کارکنان هواپیمایی، در این اعلامیه، درخواست‌هایی نیز مطرح کرده بودند که به این شرح است: «لغو حکومت نظامی و برکناری دولـت نظامی. اخراج تدریجی تمام کارمندان خارجی سازمان هواپیمایی کشوری. جدا شدن هواپیمایی کشوری از وزارت جنگ. آزادی تمـام زنـدانیان سیاسـی و آزادی مطبوعات.» [7]
در ادامه این اعلامیه نیز موارد دیگری ذکر شده بود: «چنانچه نیروهای نظامی به هر نحـوی در کارهـای مربـوط بـه هواپیمـایی کشوری مداخله نمایند اعتصاب کامل اجرا خواهد شد. این اعلامیه به مثابه هشداری اسـت بـه تمام شرکت‌های هواپیمایی. چنانچه این شرکت‌ها برای اشخاص غیر مجاز پروازی خارج از برنامه داخلی تنظیم نمایند، در صورت بروز هر حادثه غیرمترقبه‌ای کارکنان هواپیمایی کشوری هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال آن نخواهند داشت.» [8]
این اعتصاب، باعث نگرانی نمایندگان خطوط هوایی شد. نماینده پان‌آمریکن دراین‌باره به مأمور سفارت آمریکا چنین گفته بود: «نماینده پان‌آمریکن به مأمور سفارت گفت که نمایندگان خطوط هوایی در مورد حفظ جان کارمندان خود حتی اگر امنیت فرودگاه تضمین شود به شدت ابراز نگرانی می‌کنند. آنان خاطرنشان ساختند که کارمندان هواپیمایی کشوری مورد تهدید قرار گرفته‌اند که در صورت عدم شرکت در اعتصاب از آنها انتقام خواهند گرفت. چنین تهدیداتی به کارمندان خطوط هوایی نیز که در خانه و یا در مسیرشان به فرودگاه ممکن است مورد ضرب و شتم اعتصابیون قرار بگیرند شده است.» [9]
سولیوان، در پایان این گزارش که از سفارت آمریکا در تهران به وزارت امور خارجه در واشنگتن دی.سی ارسال شده بود، نظریه خود را چنین ابراز کرده است: «کارمندان هواپیمایی کشوری، که زیر نظر مستقیم وزارت جنگ فعالیت دارند تاکنون مقاوم‌ترین گروهی هستند که در اعتصابات علیه دولت ایران شرکت نداشته‌اند. به هر حال، ظاهراً از اینکه مقاومت آنان در عدم شرکت در اعتصابات هواپیمایی ملی ایران، مناطق نفت‌خیز و سایر مؤسسات دولتی ضعیف شده است، به شدت احساس خطر کرده‌اند. پان‌آمریکن اکنون به‌خصوص از تهدیدات تلافی‌جویانه که نسبت به شرکت هواپیمایی ال‌عا‌ل اسرائیل به خاطر رفتار تبعیض‌آمیزش به وجود آمده است، احساس خطر می‌کند.» [10]
پی‌نوشت‌ها:
[1] اسناد لانه جاسوسی آمریکا، روزشمار انقلاب اسلامی، (19 دی 1356- 13 آبان 1358)، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، چ سوم، پاییز 1390، (بخش اول)، کتاب نهم، ص 652.
[2] همانجا.
[3] همانجا.
[4] همان، ص 652 و 653.
[5] همان، ص 653.
[6] همان، ص 705 و 706.
[7] همان، ص .706
[8] همانجا.
[9] همانجا.
[10] همان، ص 707.
تعداد بازدید: 1182
