21 دی 1398
الهام صالح
چهل سالگی، مقارن با ورود به یک مرحله جدید است، مرحله‌ای که کمال و پختگی، از ویژگی‌های آن به شمار می‌رود. همین خصوصیات است که سبب شده انقلاب اسلامی در آستانه چهل سالگی، مورد توجه کتاب «روند انقلاب اسلامی در 40 سالگی» قرار بگیرد تا از این طریق، جنبه‌های کمال و تعالی آن بررسی و معرفی شود. عزیز غضنفری نویسنده این کتاب است که آن را سال 1398 در قم توسط انتشارات زمزم هدایت، در 288 صفحه چاپ و منتشر کرده است.
همان‌طور که در مقدمه کتاب نیز به آن اشاره شده، بازشناسی ویژگی‌های انقلاب اسلامی به ویژه برای نسل‌های جدید و نسل آینده، اهمیت دوچندانی دارد.
کتاب «روند انقلاب اسلامی در 40 سالگی»، سعی دارد برخی از بسترها و زمینه‌هایی را که انقلاب اسلامی برای پیمودن راه پیش روی خود به آنها نیازمند است، برشمارد و درباره آنها بنویسد. همچنین مسیر 40 ساله‌ای را که بر این انقلاب گذشته، واکاوی کند.
این کتاب، 6 فصل دارد: فصل اول؛ «انقلاب اسلامی هم‌چنان در کانون توجهات»، فصل دوم؛ «چرا انقلاب شد؟»، فصل سوم؛ «چرا انقلاب اسلامی؟»، فصل چهارم؛ «ارزیابی راههای پیموده شده در چهل سالگی»، فصل پنجم؛ «نگاهی به آینده انقلاب اسلامی»، فصل ششم؛ «جمع‌بندی و نتیجه».
در این مطلب، ابتدا از فصل دوم کتاب آغاز می‌کنیم؛ «چرا انقلاب شد؟» این فصل، سعی دارد تصویری واقع‌بینانه، از وضعیت کشور در دوره پهلوی ارائه دهد و در همین راستا سیاست‌ها و رویکردها این برهه از تاریخ کشور را در حوزه‌های امنیت، استقلال، سیاست خارجی، سیاست داخلی، فرهنگ و اقتصاد بررسی می‌کند که از جمله این موضوعات می‌توان سرکوب علما و نیروهای مذهبی و مخالفت با مذهب، ترویج غرب‌گرایی و پایین آمدن نرخ‌های آموزش عالی را نام برد.
به عنوان مثال درباره سطح رفاه در ایران چنین ارزیابی شده است: «اگر کشور به سرعت در مسیر صنعتی شدن بود، به‌طور قطع، مردم به حاکمیت آمریکا و انگلیس و دیکتاتور مورد حمایتشان در ایران پایان نمی‌دادند.»
پاسخ به این پرسش که «نظام فکری و اعتقادی و مبانی معرف سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره) چگونه با تحولات و مسائل سیاسی و اجتماعی پیوستگی پیدا کرد، موضوع فصل سوم کتاب است.
فصل چهارم، به ارزیابی راههای پیموده شده انقلاب اسلامی در 40 سالگی می‌پردازد. این بررسی بر اساس 10 ارزش صورت می‌گیرد که عبارتند از: «استقلال سیاسی»، «امنیت»، «توسعه انسانی»، «اقتدار بین‌المللی»، «علم و فناوری»، «عدالت»، «آزادی‌های سیاسی و اجتماعی»، «اقتصاد توسعه‌یافته»، «هنجارهای اجتماعی مطلوب» و «مقابله با فساد اقتصادی».
در فصل چهارم درباره «دستاوردهای اقتدار و حضور منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران» چنین نوشته شده است: «حضور فعال جمهوری اسلامی ایران در منطقه غرب آسیا و به‌خصوص حمایت از کشورهای متحد خود و تلاش برای نابودی مسلحین تکفیری در این کشورها در دوره اخیر، افزایش امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران را در پی داشته است، چرا که ناامن کردن محیط داخلی کشور ایران پس از ناامن‌سازی محیط پیرامونی آن، یکی از اهداف گروه‌های تکفیری فعال در سوریه و عراق است.»
همچنین در این فصل، وضعیت مطبوعات و انتشار کتاب در دوره پهلوی و انقلاب اسلامی ارزیابی شده است: «شاخص دیگری که با سنجش آن می‌توان استبداد و یا آزادی را در ساختار سیاسی- فرهنگی حکومت بررسی کرد، وضعیت مطبوعات و نشر کتاب است. وضعیت مطبوعات و کتاب در دوران پهلوی به لحاظ کمیت و کیفیت، کارنامه‌ای تاریک است چرا که آزادی حقیقی برای این نوع فعالیت‌ها وجود نداشته و فضای نقد پرداختن به مسائل اصل جامعه بسته بود.»
مقایسه‌ای نیز بین وضعیت مطبوعات و انتشار کتاب در این دو دوره صورت گرفته است: «در آن سال‌ها مطبوعات از هیچ نوع آزادی حتی در حد یک انتقاد برخوردار نبودند و تنها 86 نشریه، به طور متوسط، 2 هزار عنوان کتاب در سال چاپ و منتشر می‌شد... تعداد کتاب چاپ عنوان اولی در سال 57 فقط 233 عنوان بود؛ در سال 58 با پیروزی انقلاب اسلامی این رقم به 1500 عنوان رسید و در سال 1395 با یک رد شتابان، 206 برابر سال 57 یعنی 48 هزار عنوان کتاب چاپ اول داشتیم؛ و از حدود پانصد عنوان کتاب چاپ شده در سال 57 به نزدیک 107 هزار عنوان کتاب در سال 1396 رسیده‌ایم.»
در این فصل که بیشترین صفحات کتاب را به خود اختصاص داده، وضعیت راه و ارتباطات زمینی در حکومت پهلوی و انقلاب اسلامی با یکدیگر مقایسه شده است: «یکی از موضوعاتی که در زمینه زیرساخت اقتصاد و تجارت کشور نقش اساسی و تعیین‌کننده دارد، وضعیت راه و ارتباطات زمینی است؛ بر این مبنا، در دوره چهل ساله انقلاب اسلامی شاهد افزایش شش برابری راههای کشور هستیم؛ بدین معنا که افزایش راههای اصلی و فرعی کشور از 36 هزار کیلومتر در پیش از انقلاب، به بیش از 210 هزار کیلومتر در سال 1394 رسیده است.»
فصل پنجم کتاب نیز نگاهی به آینده انقلاب اسلامی در حوزه‌هایی مانند علم و فناوری، فرهنگ و عرصه اقتصادی دارد. در این زمینه راجع به رشد علم و فناوری چنین نوشته شده است: «این قضاوت دور از واقعیت نخواهد بود که اگر عنوان کنیم جمهوری اسلامی در آینده جایگاه علمی و فناورانه خود را در جمع کشورهای قدرتمند دنیا تثبیت خواهد کرد و به افق‌های جدیدی از علوم و دانش دست پیدا می‌کند. این اتفاق مهم از این حیث که ایران همواره از سوی غرب تحت فشار و تحریم بوده نیز بیش از پیش اهمیت می‌یابد.»
و نگاهی به نخستین فصل کتاب؛ «انقلاب اسلامی هم‌چنان در کانون توجهات».
در این فصل، از انقلاب اسلامی به عنوان «پدیده قرن» و «الگویی مستقل و تحول‌ساز» نام برده شده است: «آنچه انقلاب اسلامی را به عنوان یک نمونه و الگوی استثنایی در قلب منطقه غرب آسیا و دنیای اسلامی به جهانیان معرفی کرد، صرف‌نظر از الگو و مدل نوین که پیش‌تر به آن اشاره شد، بایستی در ماهیت ایدئولوژیک و فراگیر بودن مشارکت سیاسی گروه‌ها و طبقات اجتماعی مختلف دانست، که با انگیزه معنوی و مطالبات سیاسی و اقتصادی در پروسه نهضت انقلاب اسلامی ایران حضور یافته و نقش ایفا می‌کردند.»
فصل ششم نیز، یک جمع‌بندی و نتیجه‌گیری کلی از مباحث کل کتاب را ارائه می‌دهد و درباره راز حفظ و پایداری انقلاب اسلامی چنین بیان می‌کند: «برای ثبات و مصون نگه داشتن انقلاب از آسیب‌ها و تهدیدها، گفتمان اسلام سیاسی فقاهتی لازم است مطابق با شرایط و نیازهای زمان، روش‌ها و ابزارهای خود را بازتفسیر کند؛ ضمن اینکه اساس و مبانی معرفی و هنجاری تغییرناپذیر خود را مستدل و مستند تبیین کند. باید این فهم و باور ایجاد شود که مولفه‌ها و شاخصه‌هایی که به عنوان اجزا و مختصات اسلامی سیاسی فقاهتی در طی نهضت حضرت امام فراگیری و جذابیت پیدا کرد، اینک بیش از هر چیز به تلاش، برنامه‌ریزی و سیاست‌گزاری برای اجرایی و عملیاتی شدن نیاز دارد.»
تعداد بازدید: 869
