10 اسفند 1398
احمد ساجدی
حوزه علمیه نجف با بیش از 900 سال فعالیت در عرصه علم و دین از جمله بزرگترین حوزه‌های علمیه در جهان اسلام به‌شمار می‌رود. این حوزه که در قرن پنجم هجری قمری توسط محمدبن حسن طوسی معروف به «شیخ طوسی» بنیان نهاده شد، در شهر نجف اشرف واقع شده ولی به‌خصوص از زمان وقوع جنبش مشروطیت در ایران تا پیروزی انقلاب اسلامی، نقشی تنگاتنگ و فعال در قبال تحولات سیاسی ایران داشته است.
در این رابطه اخیراً کتابی با عنوان «حوزه نجف و تحولات سیاسی ایران از جنبش مشروطه تا انقلاب اسلامی 1285 – 1357 ش» منتشر شده که در آن به نقش فعال و سازنده حوزه علمیه نجف در قبال تحولات سیاسی ایران از زمان حوادث قبل از شکل‌گیری جنبش مشروطه و از مقطع جنگهای ایران و روسیه تزاری به بعد، به صورت مستند اشاره کرده است.
این کتاب توسط «پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی» وابسته به «مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)» چاپ و وارد بازار نشر شده است.
در پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم که: حوزه علمیه نجف اشرف با سابقه‌ای دیرپا در صیانت از مکتب تشیع، در قرون سیزدهم و چهاردهم هجری قمری نقش مهمی در تحولات سیاسی ایران به عنوان مهد تشیع ایفا کرد. دخالت علما و مراجع این حوزه در تحولات عهد قاجار و جنبش مشروطیت بسیار پر رنگ بود. با تجزیه امپراطوری عثمانی و تشکیل دولت مستقل در عراق پس از جنگ جهانی اول، مرجعیت حوزه علمیه نجف در معرض آزمون جدیدی قرار گرفت. در همین ایام با تغییر دولت قاجار، سلطنت پهلوی تشکیل شد. تحولاتی که در ایران دوران سلطنت پهلوی به وقوع پیوست به‌ویژه در دوران محمدرضا شاه و با آغاز نهضت روحانیون ایران در سال 1341 تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مرجعیت شیعه نجف را وارد عرصه مهمی از حیات سیاسی خود نمود. بررسی نقش و میزان دخالت و چگونگی تاثیرگذاری و افتراق و اشتراک آراء و مواضع سیاسی مراجع حوزه نجف در تحولات سیاسی ایران از دوران جنبش مشروطه تا پیروزی انقلاب اسلامی (1285 – 1357 ش) مورد توجه این پژوهش است.
کتاب «حوزه نجف و تحولات سیاسی ایران از جنبش مشروطه تا انقلاب اسلامی 1285 – 1357 ش» در 10 فصل تنظیم شده است.
فصل اول به عنوان زمینه مقدماتی ورود به بحث، اهمیت جایگاه فقهای شیعه و تشکیل حوزه علمیه نجف و اهمیت این جایگاه نزد ایرانیان و نقش ایرانیان در بازسازی شهر نجف و مدارس علمیه آن مورد توجه قرار گرفته است.
در فصل دوم نقش علمای حوزه علمیه نجف در تحولات سیاسی ایران در دوره قاجار به‌ویژه نقش آنان در جنگهای ایران و روس تا مقطع انقلاب مشروطیت ایران توضیح داده شده است.
فصل سوم به دوران درخشان نقش‌آفرینی علمای حوزه نجف در تحولات مربوط به جنبش مشروطیت ایران اختصاص دارد و این نقش‌آفرینی را تا پایان جنگ جهانی اول دنبال کرده است.
فصل چهارم به مبارزات سیاسی علمای نجف در مقطع پایان جنگ جهانی اول تا تأسیس دولت عراق (تحت قیمومیت بریتانیا) اختصاص دارد که تقریباً هم‌زمان با رویدادهای اواخر حکومت قاجار و قدرت‌گیری رضاخان پهلوی است.
فصل پنجم مواضع روحانیون بزرگ نجف را در قبال انقراض حکومت قاجار و شکل‌گیری سلسله پهلوی و دوران سلطنت رضاشاه بررسی کرده است.
فصل ششم مواضع سیاسی علمای حوزه علمیه نجف طی 20 سال از 1320 سقوط رضاشاه تا سال 1340 شمسی بررسی کرده است. در این سالها با درگذشت آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی در نجف، زمینه مرجعیت آیت‌الله بروجردی در ایران و اغلب مناطق شیعه خارج از ایران فراهم شد.
فصل هفتم مواضع علمای حوزه علمیه نجف به ویژه دو چهره سرشناس آن آیت‌الله سید محسن حکیم و آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی در قبال نهضت روحانیون ایران به پیشگامی امام خمینی طی سالهای 1340 تا تبعید ایشان به نجف در مهر 1344 مورد توجه قرار گرفته است.
فصل هشتم مواضع سیاسی علمای حوزه علمیه نجف را در سالهای تبعید امام به عراق طی سالهای 1344 تا مقطع انقلاب اسلامی مورد بحث قرار داده است.
در فصل نهم مواضع حوزه نجف و مرجعیت مهم آن، یعنی آیت‌الله خویی و نیز آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر در خصوص انقلاب اسلامی تجزیه و تحلیل شده و در فصل دهم نتیجه‌گیری ارائه گردیده است.
کتاب «حوزه نجف و تحولات سیاسی ایران از جنبش مشروطه تا انقلاب اسلامی 1285 – 1357 ش» توسط دکتر حمید بصیرت‌منش به رشته تحریر درآمده، توسط اعظم سلیمانی ویراستاری و توسط زهرا شیرخان‌زاده صفحه‌آرایی شده، و در مؤسسه چاپ و نشر عروج به چاپ رسیده است. بر روی جلد این کتاب تصاویر مراجع حوزه علمیه نجف، تصاویری از وقایع انقلاب اسلامی و امام خمینی و تصاویری از شاهان قاجار و پهلوی همراه با عکسی از نمای بیرونی حوزه علمیه نجف، در قاب‌های مربعی شکل نقش بسته است.
این کتاب در سال 1397 با قطع وزیری و جلد نرم به بهای 79 هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 1026
