22 شهریور 1399
احمد ساجدی
یکی از مهمترین مشخصه‌های عاشورا پیوند دین و سیاست است. امام خمینی(ره) با الهام از این حرکت تاریخ‌ساز حسین‌بن علی(ع) نسبت به مسائل جامعه حساس بود و در برابر ظلم و ستم حکومت پهلوی قیام کرد. او مردم ایران و جهان اسلام را به حمایت از دین خدا دعوت کرد و با شناخت دقیق از سیاست‌های استکبار جهانی در تحمیل و حمایت از حکومت پهلوی در ایران و مشابهت‌های فراوان این حکومت با حاکمان اموی، با الهام از فرهنگ عاشورا و بهره‌گیری از دو عنصر «امر به معروف و نهی از منکر» و «تکلیف الهی» که اساس شکل‌گیری حماسه عاشورای حسینی بود، نهضت اسلامی را پایه‌ریزی کرد و به مبارزه علیه رژیم سلطنتی پرداخت. امام خمینی(ره) نهضت خود را به پیروی از قیام خونین عاشورا و بر پایه تجربه تاریخی و عبرت‌آموزی از نقاط ضعف و قوت قیام‌های شیعیان در طول تاریخ، خصوصاً مبارزات عالمان شیعی در سده‌های اخیر استوار کرد و مسیر مبارزه، اهداف و آینده انقلاب اسلامی را مشخص کرد. ایشان تمامی ابعاد نهضت امام حسین(ع) را یک حرکت کاملاً سیاسی می‌دانست و با احیای فرهنگ عاشورا و الگو ساختن معیارهای عاشورایی، یک ملت حماسه‌ساز پدید آورد که با درس‌آموزی از مکتب عاشورا منشاء تحولاتی عظیم در ایران و جهان اسلام شد.
در زمینه نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی - اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی اخیراً کتابی با همین عنوان توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این کتاب در تلاش است علاوه بر بهره‌مندی از کتابهای پژوهشی و مطالعات کتابخانه‌ای، با استفاده از خاطرات و مصاحبه‌های موجود در مرکز اسناد انقلاب اسلامی و با شیوه تاریخ شفاهی، گوشه‌هایی از تحولات تاریخ معاصر ایران را که متأثر از نهضت عاشورا بوده ثبت کند و در اختیار آیندگان قرار دهد.
کتاب «نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی - اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی» از یک مقدمه، یک پیشگفتار، ده فصل و همچنین بخش‌های نتیجه‌گیری، اسناد و تصاویر، کتابنامه و نمایه تشکیل شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب آمده است:
«در منظومه فکری امام خمینی(ره) فرهنگ عاشورا گنجینه عظیم سیاسی، دینی و پشتوانه فرهنگ غنی و انسان‌ساز تشیع بود. ایشان با بهره‌گیری از آموزه‌های عاشورایی، حماسه حسینی را اساس قیام خود قرار داد. به این ترتیب نگرش سیاسی به حادثه کربلا و درس‌آموزی از قیام عاشورا سرلوحه دعوت امام خمینی(ره) و همفکران ایشان قرار گرفت. از آن پس از عاشورا دیگر یک حادثه تاریخی صرف نبود، بلکه به محور بسیج مردم بر ضد رژیم طاغوت تبدیل شد. در این دوران مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و خیمه‌های عزاداری امام حسین(ع) به عنوان مهمترین رکن فعالیت نیروهای انقلاب و بیداری مردم از مفاسد حکومت پهلوی و سازماندهی آنان برای راهپیمایی و تظاهرات و فعالیت‌های انقلاب اسلامی محسوب می‌شد و مردم نیز تحت تأثیر نهضت عاشورا، روحیه شهادت طلبی و ایثار امام حسین(ع) و یارانش را مجدداً تکرار کردند.»
فصل اول کتاب «نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی - اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی» با عنوان «قیام‌های شیعی متأثر از نهضت حسینی» به واکنش‌های قهری شیعیان در مواجهه با ظلم و ستم خاندان‌های حکومتگر بنی‌امیه و بنی‌عباس و سرانجام آنها می‌پردازد.
فصل دوم به تاریخچه مختصری از چگونگی برپایی عزاداری برای با عبدالله‌الحسین(ره) از سال ۶۱ هجری تا دوران زندیه اشاره دارد.
«قاجاریه و عزاداری سیدالشهدا(ع) عنوان سومین فصل از این کتاب است.
فصل چهارم به روند عزاداری‌ها در دوره پهلوی اول می‌پردازد و در آن به موضوعاتی چون سیر قدرت‌یابی رضاشاه در ایران، شیوه‌های وی در محدود ساختن روحانیون و علما در کشور و در نهایت به ممنوع‌شدن عزاداری و همچنین برپایی مجالس مخفی عزاداری برای سالار شهیدان در این دوره نگاهی دارد.
فصل پنجم «محرم در سالهای ۱۳۲۰ تا ۱۳۴۰ شمسی» با ذکر حوادثی چون ورود متفقین به ایران و خروج رضاشاه از کشور در شهریور ۱۳۲۰ آغاز و با بررسی سیاست‌های مذهبی محمدرضا پهلوی در قبال مجالس سوگواری امام حسین(ع) و تأثیرات نهضت حسینی در حوادث سیاسی دهه 1330 به پایان می‌رسد.
دو فصل ششم و هفتم، روایت‌گر حوادث سیاسی - اجتماعی سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ است؛ حوادثی که با آغاز نهضت امام خمینی(ره) به وقوع پیوست و در بطن خود حوادث و قضایایی چون تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و تقابل علما با حکومت پهلوی، حمله به مدرسه فیضیه و در نهایت قیام ۱۵ خرداد را در پی دارد.
فصل هشتم به عزاداری‌های سیاسی در ماه‌های محرم سالهای ۱۳۴۳ و ۱۳۴۴ نگاهی دارد.
فصل نهم با عنوان «محرم، وعاظ و اماکن مذهبی» به نمادهای انقلاب اسلامی می‌پردازد و به دنبال آن گوشه‌هایی از فعالیت‌های سیاسی روحانیون معاصر و نقش مساجد و هیئت‌های مذهبی و حسینی‌ها در نهضت امام خمینی(ره) را تبیین می‌کند.
فصل دهم به عنوان آخرین فصل و با نام «محرم در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷» به فعالیت‌های مبارزان در واپسین سالهای عمر حکومت پهلوی اشاره دارد. در این فصل سعی شده روایتی از تظاهرات روز عاشورای سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ در تهران و سایر شهرستانها که در واقع مهر باطلی بر نظامی پوسیده پهلوی زد، مورد بازخوانی قرار گیرد.
کتاب «نهضت عاشورا و تأثیرات سیاسی - اجتماعی و فرهنگی آن بر جامعه ایرانی» توسط «اعظم فولادی‌پناه» و «مهشید کبیری» به رشته تحریر درآمده و در قطع وزیری، در ۵۴۱ صفحه، و با بهای ۴۷ هزار تومان توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده است.
تعداد بازدید: 1035
