06 آذر 1400
احمد ساجدی
«تاریخ شفاهی» از ارزشمندترین روش‌ها برای ثبت و ضبط اطلاعات تاریخی است. این مهم از طریق بازگو کردن تجارب، مشاهدات، خاطرات و نظرات شخصی افرادی حاصل می‌شود که شاهدان عینی حوادث و رخدادها بوده‌اند. بخش مهمی از تاریخ مکتوب و مورد استفاده مردم، با استناد به همین منابع شفاهی است که پدید می‌آید یا مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
تاریخ شفاهی روشی سودمند برای حفظ و نگهداری خاطرات، مشاهدات و فهم و دانش افراد مسن است. بسیاری از افراد سالخورده، دیده‌ها و شنیده‌هایی دارند که بسیار مهم و در عین حال شنیدنی است. آنان شاهد زندگی‌های متفاوت گذشته و وقایع و رویدادهای عصر خود بوده‌اند. بعضی اظهارات و خاطرات آنان را ممکن است در هیچ منبع مکتوبی نتوان یافت، ولی چون خود شاهد عینی رویدادها بوده‌اند، اظهاراتشان غالباً از اعتبار برخوردار است.
یکی از آثاری که در حوزه «تاریخ شفاهی» منتشر شده، کتابی با نام «شهر فرنگ تا لاله‌زار» است. این کتاب، در برگیرنده خاطرات محمد قهرمانی از مبارزان انقلاب و از فعالان حوزه هنر و سینما است. وی در این کتاب خاطرات و مشاهدات خود را از شرایط اجتماعی تهران دهه‌های چهل و پنجاه خورشیدی با بیانی شیرین و خواندنی در شش فصل از کودکی تا دوران پذیرش قطعنامه 598 بازگو کرده است. سه بخش آن مربوط به پیش از انقلاب و چهار بخش دیگر دوران پس از انقلاب را روایت می‌کند.
راوی درباره انگیزه خود از تدارک این کتاب با اشاره به جمله‌ای از رهبر معظم انقلاب می‌گوید: خاطرم است یک بار مقام معظم رهبری در یکی از خطبه‌های نماز جمعه گفتند: «آنهایی که دوران رژیم شاهنشاهی را با جمهوری اسلامی مقایسه می‌کنند بعضاً بی‌انصافی می‌کنند و نمی‌دانند که در آن دوران چه گذشته است.»
وی در ادامه افزود: «از همان زمان این مسئله در ذهن من باقی ماند و این دغدغه را داشتم که تعبیر و شناخت درستی از آن دوران را به نسل جدید بدهم.» وی در پاسخ به دلایل برگزیدن نام «شهرفرنگ تا لاله‌زار» برای عنوان کتاب گفت: «زمانی که ۴ ساله بودم به تهران آمدم و به دلیل این که پدرم سرایدار سینما بود از همان بچگی با سینما مأنوس بودم و روزی دو فیلم می‌دیدم. انتخاب این نام برای کتاب هم دو دلیل عمده داشت؛ نخست این که به موضوع سینما و قصه «شهر فرنگ» که پیش انقلاب در همه جا وجود داشت، اشاره می‌کند و در واقع می‌خواستم بگویم رژیم پهلوی فرنگ را بسیار دوست داشت و آن فرهنگ را ترویج می‌کرد. از سوی دیگر لاله‌زار اشاراتی هم به دوران دفاع مقدس دارد که با توجه به اینکه مناطق جنگی جای پای شهدای بسیاری است به شهدای آن دوران اشاره دارد.»
راوی راجع به وضع تهران قبل از انقلاب، چنین می‌نویسد:
«... خیابان‌ها در ساعات شب در قرق افراد ناباب بود. خیابان شاه‌رضا قرق آدم‌هایی بود که به کاباره یا کازینو می‌رفتند. اگر کسی دل و جرأت به خرج می‌داد و به خیابان می‌رفت می‌دید که مردم عادی که سرشان به زندگی و خانواده‌شان گرم است، مغازه‌شان را زود می‌بستند و می‌رفتند و فقط عرق‌فروشی‌ها باز بود. افراد لات به آنجا می‌رفتند، مشروب می‌خوردند، بدمستی می‌کردند، عربده می‌کشیدند، چاقوکشی می‌کردند و گاهی همدیگر را آش و لاش می‌کردند. یکی‌شان در جوی می‌افتاد و دیگری زخمی و کتک خورده گوش دیوار می‌افتاد. هیچ‌کس هم نمی‌توانست جلوی آنها را بگیرد. هرشب دعوا بود و عربده‌کشی و بدمستی... فضای سیاسی کاملاً بسته بود. هرکس حرف میزد سر و کارش با شکنجه مأموران ساواک بود. از این‌رو هیچ‌کس به دیگری اعتماد نداشت مگر اینکه هر دو نفرشان در یک ساختار بوده باشند هر چه هم جلوتر می‌رفتیم اختلاف بیشتر می‌شد...»/ ص 45
راوی در کتاب «شهر فرنگ تا لاله‌زار» وضعیت فرهنگی و اجتماعی سال‌های قبل از انقلاب را با زبانی شیرین و مستند شرح می‌دهد و زندگی سخت و توأم با مشقت خود و دیگر مردم را در این فضا به خوبی تشریح می‌کند. این کتاب برای آنهایی که مایلند از حقیقت اوضاع فرهنگی و شهری و اجتماعی ایران در سال‌های حکومت پهلوی آشنا شوند، اثری بسیار مفید و آموزنده است.
کتاب «شهر فرنگ تا لاله‌زار» خاطرات محمد قهرمانی با تألیف تینا محمدحسینی دانشجوی رشته ادبیات پایداری دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره، در ۲۰۲ صفحه در بهار 1400 چاپ و به قیمت ۴۳ هزار تومان از سوی انتشارات امیرکبیر روانه بازار کتاب شده است.
تعداد بازدید: 631
