13 آذر 1400
احمد ساجدی
ادبیات یک جامعه آینه‌ای برای انعکاس حال و روز همان جامعه است. برای شناختن ابعاد مختلف زندگی مردم و برای فهم حال و روز جامعه ایران در دوره‌های مختلف تاریخی می‌توان ادبیات هر دوره را بررسی کرد. زیرا هر تحول اجتماعی و سیاسی، خواه ناخواه همه شئون جامعه از جمله ادبیات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال نوآوری‌های فرهنگی و ادبی و تازگی‌هایی که در ادبیات ایران عصر مشروطه پیدا شده بود، هم از لحاظ مضامین و هم از لحاظ شیوه بیان، نشانگر آن بود که مشروطیت یکی از ماندگارترین تأثیرات خود را بر جامعه ایران گذاشته بود. ادبیات در عصر مشروطه تا حد زیادی مردمی شد و از مغلق‌گویی‌های خاص مجالس رسمی و ادبی رهایی یافت و به یک ابزار مهم و مؤثر در مبارزه سیاسی تبدیل شد؛ چنانکه مشروطیت یکی از سیاسی‌ترین دوره‌های ادبی ایران را به خود اختصاص داد.
آثار ادبی و جلوه‌های تحول آن در نظم و نثر، در قالب تاریخ، فلسفه، رمان، تئاتر، نمایش، تمثیل، شعر و... همواره به عنوان مفاهیم نمادین و سمبولیک رویدادها و وضعیت هر دوره تاریخی مورد توجه مردم بوده است. این آثار معرف احساسات، گفته‌ها، نوشته‌ها و رویکردهای روانی و اجتماعی و همچنین بیانگر زیبایی‌ها و زشتی‌ها و بایست‌ها و نبایست‌هایی بوده که بازتابی از تحولات زندگی مردم در هر دوره تاریخی است.
اخیراً «اندیشکده برهان» کتابی با عنوان «تاریخچه ادبیات معاصر ایران» به قلم شهریار زرشناس منتشر کرده است. این کتاب از سه مجلد تشکیل شده است. جلد اول به بررسی ادبیات ایران از آغاز تا سال 1300ش. پرداخته است. جلد دوم، ادبیات ایران را در دوران پهلوی اول (از 1300 تا 1320ش.) بررسی و کالبد شکافی کرده است و جلد سوم به شرح و تفصیل ادبیات ایران در عصر پهلوی دوم (از ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ش.) پرداخته است.
جلد دوم کتاب «تاریخچه ادبیات معاصر ایران»، ضمن تشریح ادبیات دوره رضاشاهی از نویسندگان مشهور این دوره از جمله محمدعلی جمال‌زاده، مرتضی مشفق کاشانی، عباس خلیلی، محمد حجازی، محمد مسعود، سعید نفیسی، علی دشتی، حیدرعلی کمالی، جهانگیر جلیلی، صادق هدایت، بزرگ علوی، ابوالقاسم لاهوتی، فرخی یزدی، ملک‌الشعرای بهار، پروین اعتصامی، نیما یوشیج، محمد مقدم، و تندر کیا یاد کرده و زندگی و آثار آنان را مورد بررسی قرار داده است.
جلد سوم ضمن تشریح مختصات عمومی ادبیات دوران پهلوی دوم، به معرفی چهره‌های ادبی مشهور و شعرای فعال در این دوره پرداخته و از جمله زندگی و آثار م. به‌آذین، صادق چوبک، بهرام صادقی، ابراهیم گلستان، جلال آل‌احمد، غلامحسین ساعدی، رضا براهنی، تقی مدرسی، احمد محمود، هوشنگ گلشیری، علی اشرف درویشیان، محمود دولت‌آبادی، شهریار، فریدون توللی، فریدون مشیری، مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نصرت رحمانی، نادر نادرپور، سیمین بهبهانی و احمد شاملو را تشریح کرده است.
نویسنده در این کتاب به پدیده‌هایی چون لژهای فراماسونری که آفت فرهنگ و ادبیات معاصر ایران است و به نقش نیروهای دینی در مقابله با این آفت‌ها نیز اشاره کرده است.
نویسنده از تأسیس فرهنگستان زبان در ۱۳۱۴ شمسی، سازمان پرورش افکار در ۱۳۱۷ شمسی، و کانون‌هایی از این دست به عنوان مراکزی در جهت اشاعه فرهنگ سکولار در کشور یاد کرده و می‌نویسد: روزنامه‌نگاران، داستان‌نویسان و ایدئولوگ‌ها از جمله مروجان اصلی این فرهنگ بودند.
کتاب سه جلدی «تاریخ ادبیات معاصر ایران» در سه بخش قبل از رضاخان، دوره رضاشاه و دوره محمدرضا شاه تنظیم شده و «اندیشکده برهان» آنها را در پاییز سال ۱۳۹۸ در قطع رقعی، وارد بازار نشر کرده است. جلد اول این مجموعه دارای ۳۲۶ صفحه، جلد دوم دارای ۲۷۶ صفحه و جلد سوم دارای ۴۴۹ صفحه است.
تعداد بازدید: 663
