14 اسفند 1400
احمد ساجدی
ضرورت پایبندی به سنت یا روی آوردن به نوآوری و تجدد، از انقلاب مشروطه بدین‌سو بیش از پیش در کانون توجه شاعران و ادیبان کشورمان قرار گرفته است. رویکرد شاعران به هر یک از این مقوله‌ها، نحله‌ها و جریان‌های شعری مختلفی را در پی داشته است. در یک دسته‌بندی کلی برخی از شعرا به همان سبک شعر سنتی خود مشغول بودند و دسته دیگر آن قالب‌های کهن را به کناری نهادند و مضامین شعری خود را در قالب‌های جدید سرودند. در این میان شاعرانی هم بودند که با وجود آنکه در همان سنت‌های شعرای کهن پرورش یافتند و شعر سرودند، اما به قالب‌های جدید نیز توجه داشتند و از جمله، هم به شکل ظاهری شعر، و هم به معنا و محتوای آن، روی خوش نشان دادند. عباس مشفق کاشانی از همین دست شاعران به شمار می‌رود.
این ویژگی در کنار بسیاری دیگر از خصوصیت‌های اخلاقی، هنری و حرفه‌ای این شاعر بزرگ، سبب شده تا «مجموعه پژوهشی شخصیت‌های مانا» - وابسته به دفتر ادبیات انقلاب اسلامی - در کتابی با عنوان «مشفق کاشانی» به بررسی و تحلیل سوابق و عملکرد و جایگاه رفیع هنری وی بپردازد. کتاب «مشفق کاشانی» در حقیقت بیست و هفتمین شماره از مجموعه «شخصیت‌های مانا» به شمار می‌رود.
گفتنی است با پیروزی انقلاب اسلامی مشفق کاشانی بخش عمده‌ای از عواطف و مضامین شعری‌اش را معطوف به انقلاب و جنگ تحمیلی کرد. شعر او را در این دوره می‌توان سند منظوم آرمان‌های انقلاب و شعارها و موضع‌گیری‌های خاص آن دوران نامید. افزون بر این چند عامل در میزان خلاقیت و نوآوری شاعر در این دوره تأثیرگذار بوده است. از جمله اینکه او بنا به دعوت برخی از سازمان‌ها و نهادهای انقلابی پاره‌ای از مناصب اداری را نیز پذیرا شد و از سوی دیگر برای گردآوری و تدوین مجموعه شعرهای دیگر شاعران در موضوعات گوناگون وقت بسیار صرف کرده است.
کتاب «مشفق کاشانی» از یک مقدمه، یک سالشمار و دو فصل متمایز تشکیل شده است. بر اساس آنچه که در سالشمار ارائه شده مشفق کاشانی در ۱۳۰۴ متولد شد، در ۱۳۱۹ یعنی از ۱۵ سالگی به کار تدریس در مدرسه «گوهر مراد» کاشان مشغول شد، در ۱۶ سالگی در اداره فرهنگ کاشان استخدام شد، در ۱۹ سالگی مجموعه شعر وی با عنوان «صلای غم» و در ۲۰ سالگی منظومه «اشکهای چکیده» منتشر گردید. در ۱۳۲۷ کتاب وی با نام «خاطرات جوانی» به چاپ رسید و در ۱۳۳۳ همکاری او با انجمن‌های ادبی تهران آغاز شد. مشفق کاشانی در ۱۳۳۵ با مهرداد اوستا و در ۱۳۴۰ با اخوان ثالث دیدار داشت.
مشفق کاشانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در 1359 عضو شورای شعر صدا و سیما و در 1361 عضو شورای شعر وزارت ارشاد اسلامی شد. او طی 50 سال ده‌ها دفتر شعر از خود با مضامین حماسی، عاطفی، اجتماعی، هنری، دفاع مقدس و... انتشار داد.
فصل اول کتاب «مشفق کاشانی» با عنوان «زندگینامه» به مهمترین فرازهای زندگی وی تحت عناوین زیر پرداخته است:
سال‌های کودکی، نخستین علاقه‌مندی‌ها به شعر، استخدام در اداره فرهنگ کاشان، آشنایی با سهراب سپهری، ازدواج و انتقال به تهران، دیدار با شاعران و ادیبان، احضار به ساواک، ترانه سرایی، شوق سفر، همکاری با نهادها و سازمان‌ها، خصایل اخلاقی، سال‌های پایان عمر.
فصل دوم کتاب «مشفق کاشانی» دارای دو بخش است. بخش اول به معرفی آثار وی می‌پردازد. مهمترین آثار وی دفترهای شعر اوست که در این فصل مهمترین آنها تحت عناوین زیر شرح داده شده است:
صلای غم، شب‌آهنگ، اشکهای چکیده، خاطرات جوانی، سرود زندگی، شراب آفتاب، آذرخش، آیینه خیال، سرود سرخ بهار، فراز مسند خورشید، پنجره‌ای به آفتاب، گزیده ادبیات معاصر؛ مشفق کاشانی، شب همه شب، سیرنگ، هفت بند التهاب، اوج پرواز، کهکشان آبی، بهشت گمشده، نفس نسترن، دیباچه تقدیر.
بخشی دوم از فصل اول اشاره به آثاری است که توسط مرحوم مشفق کاشانی گزینش و گردآوری شده است. عناوین این بخش نیز چنین است: پرتوی از انوار نیمه خرداد، نقشبندان غزل، جمعه خونین مکه به روایت شاعران امروز، مجموعه شعر جنگ، شعر شهادت، سوگنامه امام، آیینه آفتاب، سیمای محمد در آیینه شعر فارسی، آیینه عصمت، آیینه ایثار، آیینه رجاء، آیینه صبر، آیینه عفاف، آیینه بردباری، همیشه در قلب منی مادر، مهراب آفتاب.
بخش پایانی فصل دوم کتاب «مشفق کاشانی» به بررسی و تحلیل اشعار وی پرداخته و چهار نوع شعر وی با عناوین شعر آیینی، شعر تغزلی، شعر انقلاب و شعر جنگ را بررسی کرده است.
مرحوم مشفق کاشانی در ۱۳۹۳ در آستانه 90 سالگی دار فانی را وداع گفت. او به عنوان یکی از شعرای برجسته و نامدار کشورمان، زندگی و مرگی سراسر شاعرانه داشت. کاشانی که به باور شاعران هم عصرش هنرمندی بزرگ بود در دوران حیاتش همواره فروتنی پیشه کرد، اما نامش آن‌گونه که می‌بایست شایسته او باشد، شناخته نشد.
کتاب «مشفق کاشانی» به عنوان بیست‌وهفتمین جلد از مجموعه «شخصیت‌های مانا»، توسط آقای علی تقوی گردآوری و تنظیم شده و انتشارات سوره مهر آن را در ۱۶۰ صفحه چاپ و در سال 1400 وارد بازار کتاب کرده است.
تعداد بازدید: 550
