22 اسفند 1401
احمد ساجدی
کتاب «غبار صحرا (جنگ اول و دوم گنبد کاووس در سال 1358)» عنوان اثری است که به حوادث و درگیری‌های مسلحانه گنبد کاووس در روزهای اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، ضد انقلاب با هدایت برخی گروه‌های چپ، بلافاصله به مقابله‌ای سازمان‌یافته با انقلاب برخاستند. یکی از این مقابله‌ها در شهر گنبد واقع در استان گلستان رقم خورد و جنایات فراوانی در این منطقه صورت گرفت. احزاب وگروه‌های مخالف با تحریک و تقویت حس قومیتی و ایجاد اختلافات مذهبی و قبیله‌ای منشاء بسیاری از درگیری‌ها در منطقه گنبد شدند. با اوج‌گیری آشوب‌گری‌ها، مردم ترکمن اعم از شیعه و سنی در مقابل ضد انقلاب و به‌ویژه «سازمان چریک‌های فدایی خلق» که از محرکین اصلی آشوب‌ها بود، موضع گرفتند. این ماجرا با کمک همه‌جانبه مردم و نیروهای اعزامی تمام شد و آرامش در ترکمن صحرا برقرار گردید.
در کتاب «غبار صحرا» موضوع شکل‌گیری و تأسیس «کانون فرهنگی سیاسی خلق ترکمن» و حمایت و نفوذ گروه‌های چپ از جمله چریک‌های فدایی خلق مورد بررسی قرار گرفته است.
مرحله اول غائله گنبد در فروردین ۱۳۵۸ شروع شد و با تلاش گروه اعزامی از تهران به‌طور موقت متوقف شد. درگیری‌های دوم نیز با تحریک چریک‌های فدایی خلق در بهمن همان سال آغاز شد و پس از چند روز آشوب با تسلط ارتش بر اوضاع شهر و دستگیری و فرار تعدادی از سران حزب خلق ترکمن، اوضاع آرام گرفت.
کتاب «غبار صحرا» به همت آقای احمد خواجه‌نژاد از پژوهشگران و نویسندگان استان گلستان و از طریق مصاحبه، پژوهش، و بررسی اسناد و مدارک به رشته تحریر درآمده است. خواجه‌نژاد درباره اهمیت پرداختن به این موضوع و روش کار خود در مقدمه کتاب می‌نویسد:
«منطقه گرگان و دشت که امروزه با نام استان گلستان خوانده می‌‌شود، دارای ویژگی‌های خاصی است. هم در اقلیم دارای تنوع است و هم در قومیت و مذهبِ ساکنانش. این تنوع در عین حال که می‌تواند یک فرصت بزرگ باشد، اما گاهی به تهدید مبدل و منشأ اتفاقات مختلفی شده است. یکی از این حوادث، جنگ و درگیری در بخش شرقی این ناحیه یعنی شهرستان گنبدکاووس در ماه‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بود. این اتفاقات که از آن به عنوان جنگ اول و دوم گنبد تعبیر شده، معلول عوامل متعددی است. مجموعه‌ای از اتفاقات دست به دست هم داد تا تعدادی از ساکنان ترکمن این سرزمین را در پوشش یک سری خواسته‌ها به سوی تقابل با حاکمیت مرکزی بکشاند.»
کتاب «غبار صحرا» در 9 فصل تنظیم شده است. عناوین فصول عبارتند از:
فصل اول: اوضاع سیاسی اجتماعی و اقتصادی ترکمن صحرا
فصل دوم: مسئله زمین در گرگان و دشت
فصل سوم: زمینه‌های شکل‌گیری فعالیت‌های سیاسی چپ در ترکمن صحرا
فصل چهارم: تشکل‌های چپ ترکمن‌ها
فصل پنجم: سازمان چریک‌های فدایی خلق
فصل ششم: در آستانه جنگ
فصل هفتم: جنگ اول
فصل هشتم: فاصله بین دو جنگ
فصل نهم: جنگ دوم
یکی از نکات قابل ذکر در کتاب «غبار صحرا» برجسته بودن مستندات کتاب به منابع مخالفین است. در این رابطه در بخش مقدمه کتاب، از قول نویسنده آمده است: «اطلاعات این کتاب بیشتر بر محور تاریخ نقلی متمرکز شده و بنای بر تحلیل حادثه نداشته و بسیار کم به مباحث تحلیلی در آن اشاره شده است. نقل قول نیروهای منتسب به چریک‌های فدایی خلق و ستاد خلق ترکمن در آن پررنگ‌تر است. چون قصد این بوده که واقعیت ماجرا از زبان آنان طرح و اثبات شود. هرچند به سراغ تعدادی از افراد مؤثر کمیته انقلاب اسلامی رفتیم، اما متأسفانه برای در اختیار قرار دادن اطلاعات خود همکاری نکردند.»
کتاب «غبار صحرا» بر روی جلد تصویری از یک مبارز ترکمن را سوار بر اسب بر زمینه‌ای دشت‌گونه نشان می‌دهد و در پشت جلد نیز جمله‌هایی برگرفته از مقدمه کتاب که حاوی ظلم و اجحاف حکومت پهلوی در حق مردم ترکمن است منعکس شده است. در آخر کتاب نیز در بخشی با عنوان «اسناد» تعدادی سند و مدرک ارائه شده است.
کتاب «غبار صحرا» توسط انتشارات سوره مهر(وابسته به حوزه هنری) در قطع رقعی و در 390 صفحه، به بهای 60 هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 347
