03 تیر 1402
احمد ساجدی
«پیدایش جنبشهای سیاسی در خاورمیانه عربی» عنوان اثری است که به تازگی با هدف معرفی عملکرد احزاب و گروه‌های سیاسی جهان عرب منتشر شده است. این کتاب به تشریح مقایسه‌ای مکاتب فکری و دینی در بخش عربی خاورمیانه از جمله اسلام، ملی‌گرایی، سوسیالیسم، لائیسم، ناصریسم و دیگر گرایش‌ها و باورهای عقیدتی، مذهبی و سیاسی پرداخته است.
کتاب، ترجمه رساله دکترای علوم سیاسی آقای «علی السمان» است که در اسفند ۱۳۴۵ به دانشکده حقوق و علوم اقتصادی پاریس ارائه گردیده و به عنوان بهترین رساله سال انتخاب شده است. این کتاب همچنین در سال ۱۳۵۷ با عنوان « رویارویی مسلک‌ها و جنبشهای سیاسی در خاورمیانه عربی ت‍ا سال ۱۹۶۷» توسط «انتشارات قلم» روانه بازار شده و به عنوان کتاب کمک درسی برای دوره دکترای علوم سیاسی در دانشگاه‌های تهران و شیراز، در اختیار این دانشگاه‌ها قرار گرفته است.
کتاب به چهار فصل تقسیم می‌شود که عناوین فصول آن عبارتند از:
فصل اول: تجدد فکری و تمسک به اصول اسلامی؛ در این فصل، رشد گرایش‌های اسلامی در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی به عنوان پدیده‌ای که می‌تواند انسان را علیه روحیه عقب‌ماندگی به حرکت درآورد، مورد بررسی قرار گرفته و چهره‌هایی مانند سیدجمال‌الدین اسد‌آبادی، محمد عبده، رشید رضا و... معرفی شده‌اند. همچنین ظهور جنبش اخوان‌المسلمین و فعالیت‌های آن نیز واکاوی شده است.
فصل دوم: وطن‌پرستی (ناسیونالیسم یا قومیت) عرب؛ در این فصل مشخصاً حزب سوسیالیستی بعث عرب و شاخه‌های آن در کشورهای مختلف به عنوان مظهری از ملی‌گرایی عربی معرفی شده و کارنامه آن در عراق، سوریه، لبنان، و اردن مورد ارزیابی قرار گرفته و تأثیرات ایدئولوژیک رهبران آن بر شدت و ضعف عملکرد حزب بررسی و تشریح گردیده است.
فصل سوم: کمونیسم عرب؛ در این فصل چگونگی پیدایش کمونیسم در کشورهای عرب مسلمان و نحوه تاثیرپذیری آنها از روسیه کمونیستی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و احزاب کمونیستی در کشورهای مصر، سوریه، عراق و لبنان و... معرفی شده و عملکرد آنها بررسی گردیده است.
فصل چهارم: ناصریسم؛ در این فصل جنبش ناصریسم، پیدایش آن در مصر، سرایت آن به کشورهای عرب، تفاوت مفهوم ناصریسم در غرب و در دنیای عرب، و همچنین معدل عملکرد این گرایش فکری در جوامع عربی بررسی شده است.
فصل پنجم: رویارویی؛ در این بخش به تجزیه و تحلیل علل رویارویی مکاتب مختلف فکری و سیاسی در جهان عرب با یکدیگر از جمله بعثی‌ها علیه ناصریسم، ناصریسم علیه اخوان‌المسلمین و... پرداخته شده است.
کتاب «پیدایش جنبشهای سیاسی در خاورمیانه عربی» نیروهای فکری و سیاسی جهان عرب را بیشتر از نظر عملکرد آنها بررسی کرده و کمتر به آرمان‌ها و مباحث نظری آنها پرداخته است.
کتاب توسط آقای علی السمان روزنامه‌نگار و متفکر مصری به رشته تحریر درآمده، حمید نوری آن را ترجمه کرده، محمدجواد غلامرضا کاشی استاد دانشگاه علامه طباطبایی برای آن مقدمه‌نویسی کرده و انتشارات صمدیه، آن را در سال 1400 ش در 214 صفحه و با بهای ۴۵ هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.
تعداد بازدید: 281
