01 اسفند 1402
احمد ساجدی
فریدون مهدوی از اعضای اولیه جبهه ملی بود که پس از عهده‌داری چند منصب اقتصادی سرانجام در کابینه امیرعباس هویدا به وزارت بازرگانی رسید. او پس از تأسیس حزب رستاخیز به دستور شاه قائم‌مقام این حزب شد. مهدوی در خلال انقلاب اسلامی توسط دولتمردان حکومت نظامی بازداشت شد و تا سقوط حکومت پهلوی در زندان ماند. بعد از پیروزی انقلاب مخفی شد و دو سال در تهران در اختفا به سر برد، سپس مخفیانه به فرانسه گریخت و در هفتم فروردین ۱۳۹۳ در ۸۲ سالگی در پاریس درگذشت.
در اسناد بیوگرافیک لانه جاسوسی درباره فریدون مهدوی چنین می‌خوانیم:
«او عضو شورای مرکزی جبهه ملی بود و در سال ۱۳۴۲ به مدت ۷ ماه در زندان به سر برده بود»،[1] «فردی جاه‌طلب است و مناسبات نزدیکی با سفارت دارد. او گاه به گاه داوطلبانه اطلاعات محرمانه به مأموران سفارت می‌دهد.»[2] «او لیسانس خود را از پاریس گرفت، دکترای خود را در رشته اقتصاد از هامبورگ آلمان دریافت کرد، مطالعات خود را در مؤسسه اقتصادی لندن تکمیل نمود،... اما وقتی وزیر بازرگانی شد با کارمندان سفارت آمریکا دوست و دمخور شد.»[3]
فریدون مهدوی قبل از اینکه جذب کابینه هویدا شود در اظهاراتی ادعای آزادی در ایران را به زیر سئوال برده بود. وی از جمله درباره اختناق بعد از سرکوب قیام خونین ۱۵ خرداد و تبعید امام خمینی گفته بود:
«نیروهای امنیتی کنترل را به دست دارند و نشان دادند که کوچک‌ترین علامت مخالفت سرکوب خواهد شد. شاه روشن ساخت که هرگونه مخالفت با دولت، به منزله مخالفت با شخص اوست و تحمل نخواهد شد. در نتیجه هیچ‌کس در میان مخالفین جرأت نمی‌کند صدایش را در جامعه بلند کند.»[4]
مهدوی غیر مستقیم موضوع انقلاب سفید و اصلاحات مورد نظر شاه را ناشی از فشار رئیس‌جمهور آمریکا عنوان کرده بود. در سندی به تاریخ ۱۸ آذر ۱۳۴۲ آمده است:
«مهدوی معتقد است که انگیزه شاه در به راه انداختن اصلاحات، در درجه اول ملاحظات سیاست خارجی است. بدین‌معنی که شاه نگران است که چهره او در خارج از کشور به دیکتاتورهای حاکم بر دومینیکن و ویتنام جنوبی نزدیک شود. شاه از عکس‌العمل حکومت کندی که تازه در آمریکا روی کار آمده بود نگرانی داشت. بنابراین دست به اقدام برای تغییر چنین چهره‌ای شد. طبعاً اگر شاه احساس کند که برای اصلاحات در ایران فشار کمتری از آمریکا وارد می‌شود، مقاصد اصلاحاتی او نیز کمتر خواهد شد و در صورتی که فشار بار دیگر به جریان بیفتد او نیز به انقلاب سفید خود روی خواهد آورد.»[5]
وی در جای دیگری دیدگاه خود را درباره اصلاحات شاه واضح‌تر بیان کرده و گفته بود:
«برنامه‌های اصلاحات شاه که نتیجه فشار وارده از سوی کندی رئیس‌جمهور آمریکاست، بر محبوبیت مردمی شاه نیفزوده بلکه سبب از هم پاشیدن شبکه مخالفین وی در کشور شده است. راحت‌تر بگوییم رهبری شاه از ابتدا مورد نیاز بوده است.»[6]
اما وقتی وارد کابینه هویدا شد دیدگاه‌های وی تغییر کرد. یکی از اسناد لانه جاسوسی به تاریخ ۱۹ بهمن ۱۳۵۴ حاکی است: «از وقتی فریدون مهدوی با حکم امیرعباس هویدا و با حفظ سمت وزارت بازرگانی به قائم‌مقامی دبیرکلی حزب رستاخیز رسیده است، بیشتر وقت خود را در کار برای حزب رستاخیز صرف می‌کند و این برای وزارت بازرگانی بهای سنگینی داشته، زیرا شکایات و گله‌های روزافزونی از عدم توجه مهدوی به امور وزارت بازرگانی وجود داشته است.»[7] او در حالی که قائم‌مقام دبیرکل حزب رستاخیز بود در رسوایی موسوم به «معامله شکر» نیز دست داشت.[8]
یک سند لانه جاسوسی نیز نام فریدون مهدوی را در فهرست «رابطین خوب آمریکا» جای داده است. این سند ۱۰ صفحه‌ای به قلم «مارتین هرتز» مشاور سیاسی سفارت آمریکا در تهران و با عنوان «آخرین وصیت‌نامه من در مورد رابطین» تهیه و تنظیم شده است. در این سند ده‌ها مقام حکومت پهلوی نام برده شده و ویژگی‌های اخلاقی و سیاسی هر یک که زمینه‌ساز اعتماد آمریکا به آنها شده، ذکر گردیده است. این سند درباره فریدون مهدوی می‌نویسد: «او یک رابط سودمند و باهوش است و نسبت به ما دوست خوبی به شمار می‌آید.»[9]
و در سندی دیگر درباره شخصیت فریدون مهدوی چنین می‌خوانیم:
«سابقاً با جبهه ملی تماس نزدیکی داشته است. ولی اگر وی را تجزیه و تحلیل کنید، شخص باهوشی در امور سیاسی است. بعضی اوقات با او ناهار می‌خورم. شما مجبور خواهید بود در بسط اعتماد و ارتباطش خیلی دقیق و با احتیاط باشید.»[10]
در سندی تحت عنوان «قسمت 2 ـ A، محرمانه، خانواده سلطنتی» تصریح شده که «فریدون مهدوی همواره با اسدالله علم، منوچهر اقبال و کل مجموعه ارتش، حامی فرح پهلوی هستند.»[11]
نام دکتر فریدون مهدوی در جمع فهرست ۲۰ نفری قرار داشت که دادستانی انقلاب در اردیبهشت ۱۳۵۸ اسامی آنان را منتشر کرد و از مردم خواست دادستانی را در شناسایی و دستگیری آنان یاری رسانند.[12]
فریدون مهدوی در بحبوحه انقلاب اسلامی توسط مقامات حکومت نظامی و با هدف فرونشاندن خشم و نارضایی مردم بازداشت شد.[13] مهدوی پس از پیروزی انقلاب اسلامی همراه با ۱۵ نفر دیگر از رجال حکومت توانستند از حبس بگریزند.[14]
پی‌نوشت‌ها:
[1]. اسناد لانه جاسوسی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، کتاب دوم، ص ۸۳۶، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ ۷».
[2]. همان، ص ۸۳۸.
[3]. همان، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ 8».
[4]. همان، ص ۸۳۳، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ 3».
[5]. همان، ص ۸۲۹، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ 1».
[6]. همان، کتاب هشتم، ص ۶۸۰، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ ۱».
[7]. همان، ص 7۰۵، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ 22».
[8]. همان، ص ۸۳۸، مبحث: «مهدوی، فریدون ـ 8».
[9]. همان، کتاب دوم، ص 372 (سند شماره ۱).
[10]. همان، ص ۳۹۵ (سند شماره ۴).
[11]. همان، کتاب اول، ص ۲۷۸.
[12]. همان، کتاب دهم، ص ۳۷۱ (سند شماره ۱۷۱).
[13]. همان، کتاب نهم، ص ۱۴۵ (سند شماره ۷۰).
[14]. همان، کتاب دهم، ص ۱۲۵ (سند شماره ۷۰).
تعداد بازدید: 451
