02 تیر 1403
مرجان مهدی‌پور
آمریکا و سازمان سیا در پی ناکامی از دسترسی به منابع نفتی ایران با کمک انگلیس، کودتای 28 مرداد 1332 را طراحی و اجرا کرده و دکتر محمد مصدق از نخست‌وزیری برکنار شد. پس از این اتفاق و برگرداندن محمدرضا پهلوی به ایران سازمان سیا حضور مداومی در سیاستگذاری پهلوی داشت. سرانجام انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 به پیروزی رسید اما هنوز سازمان سیا به فعالیت خود در ایران ادامه می داد تا اینکه در 13 آبان 1358 سفارت آمریکا در ایران توسط دانشجویان پیرو خط امام تسخیر شد.
کتاب «عملیات سیا پس از انقلاب: خوانشی مستند از چهار دهه راهبردها و اقدامات سازمان CIA علیه جمهوری اسلامی ایران» است. کتاب توسط محمد کفاش نوشته شده است. در ابتدای کتاب بعد از مقدمه نویسنده، مقدمه دیگری از یعقوب توکلی می‌خوانیم. توکلی در مقدمه چند صفحه‌ای خود درباره فعالیت این سازمان در ایران و مبارزات امام خمینی علیه استعمار و در نهایت اشغال سفارت پس از انقلاب سخن می‌گوید. بعد از پیشگفتار، پیشینه‌ای از چگونگی پیدایش، ساختار و روش سازمان سیا و فعالیت‌هایش در سراسر جهان آمده است.
کتاب «عملیات سیا پس از انقلاب» شامل 3 فصل است.
فصل اول: بررسی عملکرد سازمان سیا در دوران تثبیت و نظام‌سازی جمهوری اسلامی
فصل دوم: مکانیسم سازمان سیا در جنگ عراق علیه ایران
فصل سوم: عملکرد سازمان سیا در دوران توسعه و پیشرفت جمهوری اسلامی ایران
مطالب فصل اول در 5 بخش دسته‌بندی شده است. بخش اول شامل اطلاعات قبل و بعد از تسخیر سفارت آمریکا و آشکار شدن مسائل سری آن است. در زمان تسخیر سفارت استانسفیلد ترنر رئیس سازمان سیا بود. مطالبی که در این بخش می‌خوانیم بیانگر چگونگی عملکرد مأموران مسئول سفارت برای تخریب اسناد، تلاش سازمان سیا برای حل بحران گروگان‌ها و ارتباط با مقامات ایران چون بنی‌صدر و قطب‌زاده است. همچنین میزان دستیابی به اطلاعات و آمار و ارقام گروهک‌های مخالف حکومت چه در زمان پهلوی و نیز بعد از انقلاب؛ ارتباط با سازمان آزادی‌بخش فلسطین و مأموریت مخفی «تونی مندز» برای نجات گروگان‌ها از دیگر مطالبی است که در این بخش از آنها مطلع می‌شویم. بخش دوم با عنوان سازمان سیا و علیات بحرانی پنجه عقاب درباره عملیات‌های پنهانی می‌گوید؛ عملیات‌هایی که در آنها هیچ رد پایی از آمریکا نباشد. نویسنده از سیاست‌ها و راهبردهای آمریکا برای نجات گروگان‌ها و استفاده از نیروی دلتا از زیرمجموعه‌های پنتاگون که سیا نقش مهمی در ایجاد این نیروی رزمی داشت، می‌نویسد.
بخش «راهبرد و اقدامات سازمان سیا در کودتای نقاب» به توضیح و تفسیر سیاست‌های گوناگون سیا، ارتباط شاپور بختیار با سازمان سیا، کودتای نقاب، تجزیه ایران و انتخاب حزب جمهوری خلق مسلمان برای حمایت از کودتای نقاب می‌پردازد. در بخش چهارم سازمان سیا تصمیم به اجرای «طرح فونیکس» در ایران دارد. فونیکس یک جنگ روانی با دو هدف است؛ متوقف کردن انقلاب و قتل‌عام بی‌شمار مردم بی‌گناه برای ایجاد رعب و وحشت. با این دیدگاه می‌توان علت بمب‌گذاری بین مردم عادی و ترور شخصیت‌های انقلابی توسط گروههای مجاهدین خلق، فرقان و... در سال‌های ابتدایی انقلاب را دریافت.
نویسنده در بخش پنجم با عنوان «سازمان سیا و بهره‌گیری از روحانیان شاخص» به ارزیابی عملکرد آیت‌الله شریعتمداری و ارتباط وی با سازمان سیا می‌پردازد. البته سازمان سیا روحانیون بسیاری از جمله آیت‌الله منتظری را مورد ارزیابی قرار می‌دهد تا در مواقع ضروری از او نیز استفاده کند.
فصل دوم کتاب «مکانیسم سازمان سیا در جنگ عراق علیه ایران»، در چهار بخش به جنگ ایران و عراق پرداخته است. بخش اول فعالیت سازمان سیا در دوره اول جنگ تحمیلی است. بهانه شروع جنگ، ارتباط صدام حسین با سازمان سیا و حمایت از او برای آغاز و ادامه جنگ در این فصل آمده است. نویسنده از ویلیام کیسی و رابرت گیتس به عنوان افراد شاخص سیا در این دوره نام می‌برد. از مطالبی که در این فصل به آنها پرداخته شده می‌توان حمایت آمریکا و سیا از عراق در جنگ تحمیلی به‌ویژه در عملیات فتح‌المبین و آزادی خرمشهر، تهیه سلاح برای عراق و فروش آن توسط شرکت آمریکن استیل، کمک به عراق برای ساخت بمب خوشه‌ای توسط سازمان سیا را نام برد.
حمایت گسترده از عراق هنگام جنگ و نقش سیا در عملیات خیبر، فتح فاو، کربلای 4 و... همچنین استفاده از سلاح شیمیایی از مواردی است که در بخش دوم با عنوان «مکانیسم سازمان سیا در دوره میانی و پایانی جنگ» به آنها پرداخته شده است. ماجرای مک فارلین و چگونگی آزادی گروگان‌ها را در بخش سوم می‌خوانیم. نویسنده در بخش پایانی این فصل به معرفی «ابزار و روش‌های سیا در دهه شصت» و استفاده از آنها پرداخته است. روش‌های جذب نیروی انسانی، آموزش جاسوسان، تنظیم پیام‌های رادیویی و... موارد مورد بحث در این بخش است.
لازم به یادآوری است که هراس سیا از نفوذ شوروی در ایران، منجر به شناسایی راه‌های ارتباطی میان ایران و شوروی، تعیین مراکز حساس خطوط راه‌آهن، پل‌ها، مخابرات، عکسبرداری، تعیین محل فرود بالگرد و... شد. در کتاب می‌خوانیم: «موارد بیان شده جزء کشفیات سازمان اطلاعات ایران است؛ ولی به‌طور قطع سازمان سیا از روش‌ها و تکنیک‌ها و ابزارهای گوناگون دیگری نیز جهت برهم زدن امنیت جمهوری اسلامی استفاده می‌کرده که همه آنها به چنگ وزارت اطلاعات نیفتاده است.» (ص 471)
سرانجام نویسنده در فصل سوم و پایانی کتاب در چهار بخش اطلاعات گسترده‌ای در اختیار خواننده قرار می‌دهد. بخش اول با عنوان «پرونده هسته‌ای» به توضیح عملیات فریب «مرلین» می‌پردازد. عطش آمریکا برای کسب اطلاعات درباره جایگاه هسته‌ای ایران در این مبحث نمایان می‌شود. آمریکا می‌خواهد بداند آیا ایران به دنبال سلاح هسته‌ای است یا خیر؟ بنابراین به تشکیل شبکه جاسوسی هسته‌ای اقدام می‌کند. صرف هزینه‌های میلیون دلاری، جذب دانشمندان هسته‌ای و برگزاری کنفرانس‌های جاسوسی از دیگر طرح‌های سیا است که در این بخش به آن پرداخته شده است. در بخش دوم «بحران‌سازی و براندازی نرم»، فعالیت‌های مخفی سازمان سیا در دهه‌های 70، 80 و 90 در ایران، رد پای سیا در ماجراهای کوی دانشگاه (تیر 1378) و فتنه 88 آشکار می‌شود. از مطالب دیگری که در این بخش آمده می‌توان به این موارد اشاره کرد: صندوق اعانه ملی دموکراسی به عنوان تأمین‌کننده مالی آمریکا برای مبارزه با مخالفانش، مأموریت مؤسسه بین‌المللی جمهوری‌خواهان و فعالیت آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا.
استفاه سازمان سیا از رسانه برای مخدوش کردن چهره ایران در سطح بین‌المللی در بخش سوم این فصل یعنی «رسانه در خدمت سیا» آمده است. انتشار اخبار دروغ از ایران، حملات سایبری شبکه‌های تلویزیونی مرتبط با سازمان سیا، صدای آمریکا، استفاده از روشنفکران در رسانه‌ها، عملکرد هالیوود علیه ایران، بررسی فیلم‌های سیاسی - فرهنگی همچون فیلم 300، سنگسار ثریا، جدایی نادر از سیمین، موصل و... از دیگر مواردی است که در این بخش به آنها پرداخته شده است. «نفوذ در مدار محیط زیست» بخش پایانی این فصل است. نویسنده ضمن معرفی مؤسسات جهانی چون یوزگیت، پنترا و میراث ایرانیان؛ به واکاوی ارتباط رؤسای این مؤسسات با سازمان سیا می‌پردازد. ورود کوهنوران آمریکایی از عراق به ایران در ظاهر برای حمایت از محیط زیست از دیگر اقدامات سیا در ایران است.
نویسنده در خاتمه به جمع‌بندی مطالب پرداخته و در نهایت جدولی شامل نام اشخاص اطلاعاتی و جاسوس با مسئولیت و تاریخ مأموریت آنها آمده است. کتاب «عملیات سیا پس از انقلاب» سه پیوست دارد. پیوست اول گفتوگوی نویسنده با قاسم تبریزی درباره تسخیر لانه جاسوسی، استعمارشناسی و اسناد لانه جاسوسی آمریکا است. پیوست دوم گفتوگوی ابراهیم یزدی با سایرنس ونس وزیر امور خارجه آمریکا که در مهر 1358 انجام شده است. در انتها پیوست سوم گواهی و شهادت «اسکات مادل» مدیرعامل گروه «انرژی راپیدان» درباره سیاست آمریکا در قبال ایران است که مربوط به تاریخ 16 فوریه 2017 می باشد.
کتاب «عملیات سیا پس از انقلاب: خوانشی مستند از چهار دهه راهبردها و اقدامات سازمان CIA علیه جمهوری اسلامی ایران» در 808 صفحه در تابستان 1402 توسط سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل و با شمارگان 1000 وارد بازار شده است.
تعداد بازدید: 82
