20 مرداد 1403
مرجان مهدی‌پور
بعد از پیروزی انقلاب در سال 1357 تحولی در رمان‌نویسی ایجاد شد. اولین رما‌ن‌های انقلاب را نویسندگان قبل از انقلاب نوشتند. با شروع جنگ عراق علیه ایران نیز رمان‌ها گونه دیگری به نام «ادبیات جنگ» را به خود اختصاص دادند.
محمدرضا سرشار از نویسندگان و پژوهشگران حوزه رمان در کتاب «داستان انقلاب در ایران و جهان» به بیان این مسئله که «اصولاً گونه‌ای به نام رمان انقلاب وجود دارد یا می‌تواند داشته باشد؟» پرداخته است. او قصد دارد به این سئوال پاسخ دهد که وضعیت رمان انقلاب در ایران با دیگر کشورها چگونه است.
این کتاب در چهار فصل نگاشته شده است. نویسنده ابتدا بعد از طرح بیان مسئله و پیشینه تحقیق به بیان اهداف و سئوالات خود پرداخته و سپس در فصل اول به سراغ کلیات می‌رود. در این فصل به تعرف رمان، ویژگی‌ها و ماهیت آن می‌پردازد. در ادامه تعریف هگل و پیروانش را از رمان می‌آورد. سرشار بعد از بیان سیر تحولات رمان در طول زمان، مسئله «رمان کدام انقلاب؟» انقلاب فرانسه، روسیه و ایران را بیان کرده و محدوده زمانی و مکانی انقلاب اسلامی ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. نویسنده در این کتاب سعی می‌کند به چیستی و چرایی گونه ادبی «رمان انقلاب» بپردازد.
در فصل دوم دوازده رمان موفق و مشهور مربوط به انقلابهای فرانسه و روسیه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد که عبارتند از: داستان دو شهر، بینوایان، نود و سه، مادر، پاشنه آهنین، ما، گذر از رنج‌ها، دن آرام، ظلمت در نیمروز، قلعه حیوانات، 1984 و دکتر ژیواگو.
سرشار در این بخش ابتدا تاریخچه رمان را آورده و بعد از بیان خلاصه‌ای از داستان، مختصری درباره آن توضیح می‌دهد. در پایان این فصل به‌طور خلاصه به انقلابهای روسیه و فرانسه پرداخته و ویژگی‌های آنها را برمی‌شمارد.
چهارده رمان و داستان بلند در حوزه انقلاب اسلامی ایران نیز در فصل سوم به همان سبک فصل قبل آورده شده‌اند. این رمان‌ها عبارتند از: زنده باد مرگ، ترکه‌ی آلبالو، مدار صفر درجه، اسیر زمان، سال‌های بنفش، لاله برافروخت، قطار 57، اسماعیل و گرگ سالی، تالار پذیرایی پایتخت، فصل کبوتر، خلوت مدیر، لحظه‌ها جا می‌مانند ، مفتون و فیروز، نشانی روی آب و رد کبوتر.
در این فصل نویسنده به‌طور مفصل‌تری هر رمان را توضیح می‌دهد و علاوه بر شخصیت‌ها به توصیف صحنه‌ها، زاویه دید، پیرنگ و درونمایه و...پرداخته است.
در آخرین فصل کتاب مختصات داستان‌هایی درباره انقلاب فرانسه و روسیه آمده است. از جمله داستان‌هایی درباره انقلاب فرانسه، داستان‌های واقعیت‌گرای همسو با انقلاب روسیه، داستان‌های ضدانقلابی و داستان‌های علمی – تخیلی درباره انقلاب روسیه.
نویسنده سرانجام گزارشی اجمالی از داستان‌های ایرانی منتشر شده درباره انقلاب را ارائه می‌کند.
سرشار در بخش نتیجه‌گیری کتاب 18 وجه مشترک در داستان‌های انقلاب ایرانی را برمی‌شمارد. این وجوه اشتراک عبارتند از واقعیت‌گرایی، شکل رمان، موضوع، قهرمانان، ماجراها، تعقیب و گریزها، موضوعات استقلال سیاسی رمان، مبارزات، فضای حاکی بر داستان و...
محمدرضا سرشار در نگارش این کتاب از 24 عنوان کتاب ایران و خارجی به عنوان منبع یاد کرده است.
«داستان انقلاب در ایران و جهان» در سال 1402 توسط سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی با 343 صفحه چاپ و منتشر شده است. قیمت این کتاب برای مخاطبان علاقه‌مند 175 هزار تومان است.
لازم به تذکر است که طرح جلد کتاب مشت گره کرده‌ای به نشانه انقلاب است که به نظر می‌رسد طرحی تکراری است.
تعداد بازدید: 112
