03 شهریور 1403
مرجان مهدی‌پور
یکی از راه‌های شناخت بهتر چهره‌های تأثیرگذار در تاریخ معاصر کندوکاوی در یادداشت‌های آنها است. جلال آل‌احمد از نویسندگان روشنفکری است که با آثار خود بر جریان‌های فکری سیاسی و اجتماعی ایران تأثیرگذار بوده است.
کتاب «جلال ناخوانده» به قلم غلامرضا خاکی، که بر پایه یادداشت‌های روزانه منتشر نشده جلال نگاشته شده است.
نویسنده در گفت‌وگو «محمدحسین دانایی» خواهرزاده جلال، و با بررسی 3000 یادداشت روزانه منتشر نشده او درباره دو کتاب «غربزدگی» و «در خدمت و خیانت روشنفگران» نوشته است. این یادداشت‌ها «سیر شکل‌گیری این دو اثر را» در افکار آل‌احمد نشان می‌دهد.
پشت جلد کتاب آمده که نویسنده: «برای کاوش در یادداشت‌های جلال، رویکرد خاطره‌خوانی تحلیلی را به هدف تاریخ‌نگاری فکری (intellectual historiography) به کار گرفته است.»
در ابتدای کتاب اولین یادداشت روزانه جلال آمده است. بعد از یادداشت ناشر، نویسنده در پیش‌نگاشت به هدف اصلی و ضرورت نگارش کتاب می‌پردازد و درباره منابع اصلی این پژوهش توضیح می‌دهد.
کتاب دارای چهار فصل است فصل اول پس از مقدمه به خاستگاه تاریخی جهش‌فکری یا همان روشنفکری در جهان پرداخته است. سپس به سراغ ایران رفته و از جستجوگرانِ عللِ عقب‌ماندگی در ایران می‌گوید. در این فصل سخن از این موارد است: گفتمان‌های ایرانی برای فهم ماهیت فرهنگ، روشنفکران در پی فهم راز عقب‌ماندگی، سایه چپ‌گرایی بر نگرش روشنفکران ایرانی، چالش میان عدالت و آزادی، ورود ایران به جهان جدید.
سپس از اولین جرقه‌ها و پیشگامانِ نقدِ غرب می‌گوید او «احمد فردید» را به عنوان اولین شخصی معرفی می‌کند که اصطلاح «غربزدگی» را ساخته است و پس از آن ورود آل‌احمد به میدان هویت‌اندیشان است.
فصل یا پاره دوم کتاب «کندوکاوی درباره کتاب غربزدگی» است.
نویسنده در این فصل از کتاب با طرح سؤال و جواب پیش می‌رود. سؤالاتی از جمله اینکه در نگاه جلال، غرب کجاست؟ ردپای موضوع غربزدگی در تفکر جلال کجاست؟ و اصلاً چرا جلال این همه به غرب حساس شده بود؟
محمدحسین دانایی بر پایه یادداشت‌هایی که از جلال آل‌احمد در اختیار دارد پاسخگوی این سئوالات است. در پایان این فصل نیز تصویری از نسخه دست‌نویس کتاب «غربزدگی» جلال آمده است.
فصل سوم کتاب نیز با عنوان «درنگی در کتابِ «در خدمت و خیانت روشنفکران»» همچو دو فصل قبل به روش پرسش و پاسخ پیش رفته است. و نظر محمدحسین دانایی درباره پیوند محتوایی این دو کتاب را جویا می‌شود.
سؤالات در این فصل بیشتر درباره نقش تفکر اجتماعی و سیاسی جلال آل‌احمد است این که ایده‌ها و مطالب کتاب را چطور بدست می‌آورد؟ و با چه کسانی مشورت می‌کره؟ از چه زمانی سخنرانی‌های امام خمینی را در کتاب روشنفکران استفاده کرد؟ واکنش ساواک و نهادهای امنیتی چه بود؟ و...
نویسنده در پایان این فصل جمع‌بندی کوتاهی کرده است.
فصل چهارم شامل سه پیوست است. کاوشی در ابعاد وجودی جلال، چند و چون یادداشت‌های روزانه جلال آل‌احمد و در نیایشگاه تکنولوژی (تأملی در دیدگاه‌های آل‌احمد درباره تکنولوژی)
همچنین در پایان کتاب منابع و یادداشت‌ها را آمده و نمایه اشخاص نیز در ادامه منابع، راهگشای مفیدی برای پژوهشگران است.
«جلال ناخوانده» علاوه بر اطلاعات جدید و دست اول که بر مبنای یادداشت‌های منتشر نشده جلال آل‌احمد نگاشته شده در پاورقی هر صفحه اطلاعات ارزنده‌ای به مخاطب ارائه می‌کند.
انتشارات هم‌رخ این کتاب را در سال 1402 با 303 صفحه و قیمت 210 هزار تومان منتشر و روانه بازار کرده است.
تعداد بازدید: 42
