10 شهریور 1403
مرجان مهدی‌پور
عزت‌الله سحابی قبل از انقلاب اسلامی فعالیت‌های خود را آغاز کرد. او تحصیلکرده رشته مکانیک از دانشگاه تهران بود. سحابی در نهضت ملی‌شدن صنعت نفت با محمد مصدق همراه شد. بعد از کودتای 28 مرداد 1332 به نهضت مقاومت ملی پیوست و سپس با نهضت آزادی ایران همکاری کرد. سال 1342 به زندان افتاد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شورای فعالان ملی ـ مذهبی را تأسیس کرد و در انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی نماینده مردم تهران شد. سحابی در اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز نماینده مردم تهران شد.
کتاب «ایران، آزادی و دموکراسی» گزیده گفته‌ها و نوشته‌های عزت‌الله سحابی است که به اهتمام امیر طیرانی گردآوری و تدوین شده است. کتاب شامل یک مقدمه و دو فصل است. این پژوهشگر در مقدمه‌ای 9 صفحه‌ای به زندگینامه، تفکرات، اعتقادات مذهبی، مبارزات و فعالیت‌های عزت‌الله سحابی پرداخته است.
فصل اول با عنوان «اجتماعی» شامل دو بخش «تأثیر درآمدهای نفتی بر اخلاق ایرانیان» و «برخورد سیاسی با کار خیر» است. بخش اول سخنرانی سحابی در جلسه دوازدهم هم‌اندیشی در مورد روحیات و خلق و خوی ایرانیان در حسینیه ارشاد به سال 1387 است. او در سخنرانی خود از اصلاحات ارضی محمدرضا پهلوی و تأثیر اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی آن بر جامعه می‌گوید. سحابی سیاست‌های اقتصادی دولت پهلوی دوم و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی مردم را به‌طور مفصل بیان می‌کند. او متذکر می‌شود که واردات کالاها و ترویج زندگی مصرفی و پرهیز از کار و کوشش در این دوره با نوعی بی‌مسئولیتی مردم همراه است. در بخش دوم سخنان سحابی از روزنامه اعتماد 25 فروردین 1388 آمده که درباره کار خیر و اثر آن در زندگی انسان‌ها صحبت می‌کند.
فصل دوم کتاب با عنوان «سیاسی» شامل دو بخش «نظری» و «مسائل سیاسی روز» است. این فصل بخش عظیمی از کتاب را به خود اختصاص داده است. گردآورنده در بخش اول مقاله‌ای از استاد مرتضی مطهری آورده که در مقدمه کتاب «خدمات متقابل ایران و اسلام» با عنوان «ناسیونالیسم و ملیت‌گرایی» آمده است و در آن از تاریخچه و سابقه ناسیونالیسم، تأثیر زبان، نژاد، شرایط اقلیمی، نقش روشنفکران و... در ناسیونالیسم سخن می‌گوید. سپس به «بحث‌های بنیادی ملی» پرداخته که عزت‌الله سحابی در اواخر دهه 60 مطرح کرده بود. موارد دیگری از سخنان و عقاید او که در این بخش به آنها پرداخته شده عبارتند از: مسئله فقر در ایران، ریشه‌ها و راه‌حل‌ها، رابطه دین و دموکراسی، سیر تحول مفهوم آزادی در ایران، تاریخچه تأسیس احزاب سیاسی در ایران، دلایل درونی ناکامی احزاب در ایران، مفهوم ملی مذهبی، الگوی ایران دموکراسی، نژادپرستی ایرانی یا بازشناسی هویت. در پایان این بخش بعد از پی‌نوشت‌ها، مصاحبة علی خرد‌پیر و علی‌حق با عزت‌الله سحابی با عنوان «ایران برتر از ایدئولوژی» آمده که در سال 1388 در روزنامه صدای عدالت منتشر شده بود. بخش دوم از این فصل با عنوان «مسائل سیاسی روز» با سخنرانی عزت‌الله سحابی در جلسه رسیدگی به عدم کفایت سیاسی بنی‌صدر برای ریاست جمهوری در 30 خرداد 1360 آغاز می‌شود. سپس نامه وی به سیدمحمد خاتمی در تیر 1376 آورده شده است. «سیاسی‌کاری ضربه‌ای بر ساختار مدنی شوراها» گفت‌وگوی او با علی انصاری در خرداد 1378 است. همچنین «درباره سیاست‌های منطقه‌ای» در روزنامه همشهری سال 1381 سخن می‌گوید.
نظرات، اعتقادات و سیاست‌های عزت‌الله سحابی با عناوین زیر در ادامه این فصل آمده است: محافظه‌کاران مسئول راندن مردم به سوی بیگانگان هستند، دنبال شرایط بعد از کودتای 28 مرداد، نگاه «راست» به خارج است، جریان راست می‌خواهد با آمریکا «مخفی» مذاکره کند، نقد جریان اصلاحات، از هیچ مکتب خارجی تقلید نمی‌کنیم، جهانی‌شدن، احساس ملی نباشد فرو خواهیم ریخت، راه‌حل کردستان؛ حسن‌نیت، توسعه، آزادی و عدالت، دور اصلاح‌طلبی و انقلابی‌گری در ایران، روشنفکران و اصلاح‌طلبان ناامید نشوند، مفاهیم در حد شعار هستند، ضرورت وحدت ملی.
امیر طیرانی در کتاب «ایران، آزادی و دموکراسی» مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای عزت‌الله سحابی را گردآوری و براساس موضوع فصل‌بندی کرده است. این کتاب توسط بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه، در سال 1401 با 511 صفحه چاپ و منتشر شده است.
تعداد بازدید: 76
