17 شهریور 1403
مرجان مهدی‌پور
حکومت پهلوی برای محدود کردن مبارزات سیاسی معترضان، آنها را تبعید می‌کرد تا فعالیت‌های آنها را متوقف یا محدود کند. تبعید روحانیون در اولویت بود چرا که در تبعید می‌توانست آنها را کنترل و موضعگیری سیاسی آنها را تضعیف کند. در این میان تعدادی از روحانیون که در نهضت امام خمینی سردمدار مبارزه بودند تبعید شدند، از جمله آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای که با تصویب محمدرضا پهلوی و دستور رئیس کل اداره سوم ساواک، پرویز ثابتی، تبعید شدند. آیت‌الله خامنه‌ای در 23 آذر 1356 دستگیر و به مدت سه سال به ایرانشهر تبعید شدند.
این تبعید از 28 آذر 1356 آغاز و در 1 مهر 1357 در جیرفت به پایان رسید. وعظ ایشان از مسجد کرامت مشهد به مسجد آل رسول(ع) ایرانشهر منتقل شد و مبارزه متوقف نشد.
کتاب «آقای ایرانشهر» به قلم رحیم مخدومی است. کتاب با مقدمه‌ای از ناشر آغاز شده و بعد از فهرست مطالب یادداشتی از نویسنده آمده است. او در این مقدمه متذکر می‌شود که کتاب برشی از زندگی آیت‌الله خامنه‌ای در یک بازه زمانی هشت ماهه در تبعید است. نویسنده برای تهیه مطالب به ایرانشهر، مشهد، زاهدان، ارومیه، جیرفت و کاشان سفر کرده و با هم‌تبعیدی‌های آیت‌الله خامنه‌ای به گفت‌وگو نشسته است. همچنین کتابهای «بر تبعید»، «شرح اسم»، «خون‌دلی که لعل شد» را از منابع پژوهشی خود معرفی می‌کند.
کتاب در 38 فصل تنظیم شده و با فصل اول: «آغاز سفر تحقیقی به ایرانشهر» آغاز می‌شود. در فصل دوم «حکایت چهار واحد مسکونی که تداعی‌گر پنجره است» از نجاری می‌گوید که در یک زمین دو هزار متری چهار واحد مسکونی ساخته که اگر از بالا به آنها نگاه کنید شبیه پنجره است. او می‌خواهد خودش در یک واحد زندگی کند و سه واحد دیگر را اجاره داده و درآمدی داشته باشد.
در فصل سوم به «دستگیری علمای انقلابی توسط ساواک» می‌پردازد و «ترور فعالان انقلابی توسط گروهک‌ها» را در فصل چهارم می‌آورد؛ به‌طوری که وقتی ساواک در نیمه شب 23 آذر 1356 به منزل آیت‌الله خامنه‌ای می‌رود، ابتدا بیم آن است که گروهک‌ها به منزل ایشان یورش آورده باشند اما وقتی مطمئن می‌شوند ساواک است در را باز می‌کنند.
فصل پنج برشی جداگانه در میان فصول است که 6 بار دستگیری آیت‌الله خامنه‌ای (از سال 42 تا 56) را بررسی می‌کند. سپس «خاطرات همسر آقا از هجوم ساواک به منزل» در شب دستگیری در فصل ششم آمده است.
بازداشت در ساواک مشهد، انتقال به ژاندارمری مشهد، تبعید به ایرانشهر و مشهد تا جیرفت فصلهای بعدی ماجرا هستند. خاطره‌ای از «قهوه‌خانه‌ی باغ آسیا» فصل یازده کتاب است. فصل‌ها با ماجراهای بیدخت تا زاهدان، تلگراف به علما و اجاره‌ی منزل در ایرانشهر ادامه دارند. از فصل پانزدهم به بعد حکایت‌ها، مزار سردار (قاسم میرحسینی)، زاهدان تا ایرانشهر، حضور در مسجد آل رسول «ع»، سرکشی، دلجویی و کمک، ارتباط با علمای اهل تسنن، آشنایی با جوان انقلابی (محمدحسین کریم‌پور) رقم می‌خورد.
نویسنده در طول سفر با استفاده از اسناد دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای روایتی داستان‌گونه آورده است.
فصل بیست‌وسه از «برنامه‌های کاری در تبعید» و در ادامه «ممانعت از ادامه‌ی فعالیت‌های» ایشان توسط ساواک می‌گوید. همچنین اشاره به سفر ایشان به «منطقه سرسبز ریکه‌پوت» را نشان از علاقه به طبیعت می‌داند. فصلهای «انس و ارادت» و «تبعیدگاه جدید» درباره حضور آیت‌الله خامنه‌ای در مسجد آل رسولِ(ع) ایرانشهر است. نویسنده این اقامت در مسجد را به شکستن شیشه عطری در این شهر تشبیه کرده که رایحه عطر آن به همه جا رسیده و ملاقات‌کنندگان او را افزوده است.
«محکوم کردن سرکوب تظاهرات مردم یزد» در فروردین 1357 در فصل 28 آمده که در پی سلسله اعتراضات مردمی از 19 دی 1356 بود. «تبعید علی خلخالی به ایرانشهر» ماحصل سفر نویسنده به ارومیه و دیدار با اوست تا خاطرات علی خلخالی از دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای در ایرانشهر را بیان کند.
نویسنده در فصل سی «سفر به اطراف ایرانشهر» با تحقیق و پژوهش به این نتیجه رسیده که «این گزارش‌ها نشان می‌دهد ساواک تبعید شده است نه انقلابیون. نهضت، بدون لحظه‌ای توقف، مدام پنجره می‌گشاید و به مردم سلام می‌دهد» (ص 198)
فصل «نامه به بانوی انقلابی فاطمه فکور یحیایی»، همسر حاج حیدر رحیم‌پور ازغدی را به عنوان بانویی مبارز در نهضت امام معرفی می‌کند.
مدیریت بحران، تشکیل ستاد جهادی، پایانی موفقیت‌آمیز، تبعید به جیرفت، خواب راحت و احیاء مسجد جامع جیرفت فصلهای پایانی کتاب هستند و سرانجام «سپاسگزاری آقای ایرانشهر از مردم ایرانشهر» است.
جذابیت روایت‌ها در کتاب، ترکیب آنها با اسناد دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله العظمی خامنه‌ای است.
طرح جلد کتاب نیز تصویری از برگه اطلاعات آیت‌الله خامنه‌ای در شهربانی ایرانشهر است.
«آقای ایرانشهر سفرنامه‌ی یک تبعید» توسط انتشارات انقلاب اسلامی در سال 1402 با 256 صفحه چاپ و با قیمت 165 هزار تومان روانه بازار شده است.
این کتاب در 17 دی 1402 در شهرستان ایرانشهر رونمایی شد و تصویر دستخط آیت‌الله خامنه‌ای پس از مطالعه چاپ اول در ابتدای کتاب آمده است: «بسمه‌تعالی ـ نگارش و تخیل آقای مخدومی جذاب و دامنه‌دار است. طبق معمول درباره‌ی این حقیر مبالغه و بزرگنمایی شده است. خاطره‌ی انس با مردم مهربان ایرانشهر برای من فراموش شدنی نیست، ولی این کتاب آن را برجسته‌تر کرد، اگرچه بخش‌های زیاد و شاید بیشتر ـ رویدادهای آن دوران ناگفته مانده است.
دیماه 1402»
تعداد بازدید: 38
