24 شهریور 1403
مرجان مهدی‌پور
«رابطه ایران و ایالات متحد آغازی برای یک گفتگو» نام کتابی است که روابط این دو کشور را در عرصه‌های مختلف بررسی کرده است. کتاب شامل پیشگفتار و 7 فصل است. هر فصل توسط یک یا دو نویسنده نگاشته شده است. در انتهای کتاب نیز نمایه آمده است.
پیشگفتار به قلم عباس ملکی استاد سیاستگذاری انرژی در دانشگاه صنعتی شریف و معاون اسبق وزارت امور خارجه ایران است. وی در پیشگفتار آورده است که طی سال‌های 1985 تا 2007، در سفرهایش به ایالات متحد، متوجه دوگانگی در چهره، رفتار و گفتار افرادِ مختلف شده است؛ گروهی به موضوعات مرتبط با ایران بی‌تفاوت هستند و گروهی دیگر در پوشش پژوهشِ علمی و تحقیقی نفرتی باورنکردنی از ایران دارند. این امر موجب می‌شود تا عباس ملکی به فکر نگارش این کتاب افتاده و موضوع را با جان تیرمن رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی ام‌آی‌تی در میان بگذارد و سپس نگارش هر فصل از کتاب به یکی از نویسندگان واگذار می‌شود.
ملکی در پیشگفتار ارتباط ایران و آمریکا را به سه دوره تقسیم کرده است. دوره اول آغاز ارتباط دو کشور از 1850 تا 1953 را دربرمی‌گیرد که نقش ایران را در این بازه زمانی انفعالی می‌داند. در این دوره ایران برای دوری از دو قدرت همیشه حاضر - روسیه و انگلستان - همه پیشنهادهای آمریکا از جمله مشاوره دادن در سامان دادن به گمرک، مالیه و آموزش و پرورش را اجرا می‌کند. دوره دوم از 1953 (کودتای 28 مرداد 1332) تا 1979 (پیروزی انقلاب) است که آمریکا خود را کشوری مسلط بر سرنوشت ایران می‌داند. در این بازه زمانی برای آمریکا، ایران کشوری با ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی، نیروی انسانی فعال و انرژی بود و به عنوان یک متحد همه‌جانبه برای ایران نقش ایفا می‌کرد. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در این دوره تشکیل شد. دوره سوم که از 1979 با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران آغاز شده و تا امروز ادامه دارد گویای روابط قهرآمیز این دو کشور است و از 1980 روابط سیاسی آمریکا و ایران به دستور رئیس‌جهمور آمریکا قطع شد. عباس ملکی در این بخش اقدامات قهرآمیز را به‌طور مفصل توضیح می‌دهد و سپس از آینده روابط ایران و آمریکا می‌گوید و نقش رژیم صهیونیستی را در این عرصه مهم توصیف می‌کند. پس از آن به چرایی نوشتن کتاب اشاره کرده و صاحب‌‌نظران ایرانی را به دو دسته تقسیم کرده: گروهی که از این مسئله فاصله می‌گرفتند و گروه دیگر نفرتی باورنکردنی نسبت به ایران داشتند. بنابر این تصمیم به گفت‌وگو با اندیشمندان وصاحب‌نظران گرفته و با جان تیرمن رئیس مرکز مطالعات بین‌المللی ام‌آی‌تی تصمیم به انجام این امر می‌گیرند. کمبودهای کتاب را نیز بررسی کرده و سرانجام به معرفی نویسندگان کتاب می‌پردازد.
فصل اول کتاب با عنوان «ایالات متحد و ایران: برداشت‌ها و تله‌های سیاست» به قلم رابرت جرویس استاد دانشگاه‌های هاروارد و کلمبیا است. او در این فصل که در سال 2013 نگاشته، او به ایجاد و احتمال جنگ بین ایران و آمریکا اشاره می‌کند چراکه آمریکا قصد دارد با زور از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند. نویسنده این فصل به سوگیری‌ها میان دو کشور و روش‌های حل اختلافات آنها می‌پردازد و در پایان نیز از احتمال توافق بین دو کشور می‌گوید.
سیدحسین موسویان دیپلمات ارشد هسته‌ای و پژوهشگر دانشگاه پرینستون نویسنده فصل دوم است. او در این فصل با عنوان «برداشت ایرانی‌ها از سیاست‌های ایالات متحد در مورد ایران: دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای» پس از مقدمه‌ای درباره تاریخ روابط ایران و آمریکا به تاریخ و روانشناسی اجتماعی عوامل تشکیل‌دهنده سیاست خارجی ایران پرداخته و سپس دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای را مطرح کرده و آنها را از نظر واقع‌بینانه مورد بررسی قرار می‌دهد. در پایان نیز چهار موضع اصولی ایران در برابر ایالات متحده را عنوان می‌کند.
«تصویری از دشمن سرسخت: برداشت‌های آمریکا از ایران» نام فصل سوم است. ماتیو بان و استیون میلر این فصل را نگاشته‌اند که هر دو از استادان دانشگاه هاروارد هستند. آنها نظرات آمریکا درباره ایران را به عنوان ایران دشمن بالذات، حکومتی دینی با انگیزه‌های ایدئولوژیک، ایران سرکش، حامی تروریسم، تهدیدی برای تروریسم، رقیب متحدان خلیج [فارسِ]آمریکا، دشمن عراق و تهدید هسته‌ای مطرح کرده و راهکارهایی نیز ارائه می‌کنند.
کیهان برزگر استاد روابط بین‌الملل در ایران است. او در فصل چهار به «برداشت‌های ایران از سیاست آمریکا در منطقه» می‌پردازد. این فصل درباره راهبرد منطقه‌ای ایران برای مهار تهدید آمریکا، جنگ ایران و عراق و مهار متقابل، رویدادهای پس از 11 سپتامبر، بحران 2001 افغانستان، بحران 2003 عراق، بحران سوریه، نقش ترکیه در روابط ایران و آمریکا، انقلاب مصر و بحران بحرین است.
فصل پنجم کتاب «برداشت‌های آمریکا از سیاست ایران در قبال منطقه» به نگارش جان تیرمن است. نویسنده دو عامل ترس و انزجار را انگیزه برداشت آمریکایی‌ها از اقدامات ایران در خاورمیانه معرفی می‌کند. تاریخچه مختصر آمریکایی‌ها و سعودی‌ها، سیاست ایالات متحد در خلیج فارس، نگرش آمریکا نسبت به کشورهای خلیج فارس، دیدگاه آمریکایی‌ها از نقش ایران در خلیج فارس، نقش ایران در شامات، نقش تحریکات منطقه در تنش‌های میان ایران و آمریکا مواردی هستند که در این فصل به آنها پرداخته شده است.
حسین بنایی دانشیار مطالعات بین‌الملل در دانشگاه ایندیانای بلومینگتون است. بنایی نویسنده فصل ششم با عنوان «آینده روابط ایران و آمریکا»ست. او در این فصل سیاست خارجی هر دو کشور نسبت به هم را «سیاست رادیکالیسم یا عمل‌گرایی» دانسته و به‌طور کامل مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. نویسنده در روابط آینده دو کشور سه سناریو با عنوان‌های: رویارویی، بن‌بست و پیشرفت را پیش‌بینی می‌کند.
فصل هفتم با عنوان «بهبود روابط ایران و آمریکا و غلبه بر سوگیری‌های برداشتی» به قلم دو نویسنده عباس ملکی و رابرت ریردان دانشیار دانشگاه کارولینای شمالی است. در این فصل ایدئولوژی و فرهنگ‌های سیاسی بسیار متفاوتِ دو کشور به عنوان یکی از منابع اصلی سوگیری روابط معرفی می‌شود و سپس تأثیرات فرهنگی بر روابط ایران و آمریکا مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام راه‌های ممکن پیش‌رو را مطرح می‌شود که عبارتند از: شناسایی و تأکید بر منافع و ارزش‌های مشترک، تبادل فرهنگی و علمی و سیاسی بیشتر، ایجاد راه‌های ارتباطی مستقیم و کانال‌های پیشرفته دیپلماتیک و بهره‌گیری از اقدامات اعتمادساز.
کتاب «رابطه ایران و ایالات متحد آغازی برای یک گفتگو» توسط عباس ملکی و جان تیرمن نگارش و تنظیم شده و مریم هاشمی‌نژاد آن را ترجمه کرده و مهدی فرهمندژاد ویراستار کتاب است. نشر ثالث این کتاب را در سال 1402 با 222 صفحه چاپ و منتشر کرده است.
تعداد بازدید: 87
