21 مهر 1403
مرجان مهدی‌پور
کتاب «چشمه حکمت: سیری در زندگی و اندیشه‌های آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای» توسط علی‌اکبر ولایتی گردآوری و تألیف شده است. نویسنده در مقدمه متذکر می‌شود که این کتاب را به درخواست کاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرک اسلامی نگاشته است. این کتاب شامل دیباچه، سه فصل و مجموعه‌ای از تصاویر آیت‌الله خامنه‌ای است.
دیباچه 84 صفحه از کتاب را به خود اختصاص داده است. از مواردی که در این بخش آمده نقش اساسی علمای شیعه در زمان غیبت کبری، معانی حکومت در حقوق اساسی و دین اسلام، ضرورت وجود حاکم در حکومت است. نویسنده در دیباچه رونق و گسترش تشیع را از مهمترین تحولات ایران طی ادوار تاریخی دانسته و مثال‌های فراوانی آورده است. در نهایت متذکر می‌شود امام خمینی(ره) معتقد بود که ولایتِ فقیه اساس نظم سیاسی دورانِ غیبتِ امام معصوم(ع) است. پس از رحلت امام خمینی(ره) جانشین ایشان آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان ولی فقیه هدایت حاکمیت اسلامی را در ایران بر عهده گرفتند. نویسنده در نگارش دیباچه نزدیک به 150 منبع را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است.
«زندگی‌نامه» عنوان فصل نخست کتاب است که از سه بخش خاندان، شخصیت علمی - فرهنگی و حیات سیاسی - اجتماعی تشکیل شده است. در ابتدا از پیشینه خاندان آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای گفته شده است. همچنین آیت‌الله سیدجواد خامنه‌ای، پدر ایشان را از علما و مجتهدان زمان خود معرفی می‌کند. بخش دوم درباره شخصیت علمی - فرهنگی، تحصیل و تدریس آیت‌الله خامنه‌ای است. سپس نویسنده آثار پژوهشی و تألیفی ایشان را نام می‌برد. بخش سوم درباره حیات سیاسی - اجتماعی ایشان است. نویسنده از فعالیت‌های سیاسی ـ مذهبی و شروع مبارزات آیت‌الله خامنه‌ای با حکومت پهلوی سخن می‌گوید. عملکردهای ایشان از شروع مبارزات یعنی آغاز نهضت امام خمینی در سال 1341 تا ورود امام خمینی به ایران در 12 بهمن 1357 در این بخش آمده است.
نویسنده در فصل دوم با عنوان «دهه اول انقلاب اسلامی» اطلاعات مفصلی درباره فعالیت‌های آیت‌الله خامنه‌ای از 22 بهمن 1357 تا خرداد 1368 به خواننده می‌دهد. تلاش‌های ایشان در این بازه زمانی عبارتند از: عضویت و فعالیت در شورای انقلاب، فعالیت به عنوان یکی از مؤسسان حزب جمهوری اسلامی، امامت جمعه تهران، حضور به عنوان نماینده در مجلس شورای اسلامی، حضور فعال در دفاع مقدس و تدابیر جنگ، فعالیت‌های ارشادی، مقابله با لیبرال‌ها و بنی‌صدر و سرانجام آغاز دوره ریاست جمهوری از سال 1360.
«دوران رهبری» عنوان فصل سوم و پایانی کتاب است. پس از رحلت امام خمینی(ره)، طبق اصل 107 قانون اساسی مصوب 1358، آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان جانشین رهبر از سوی مجلس خبرگان انتخاب شدند. نویسنده فعالیت‌های ایشان را در این بخش طبقه‌بندی کرده است که عبارتند از:
ـ سیاست داخلی: شامل اطلاعاتی درباره سفرهای استانی، مدیریت وقایع سال‌های 1378 و 1388.
ـ سیاست خارجی: تأکید بر اصل نه شرقی و نه غربی، حمایت از مردم لبنان و فلسطین، حمایت از بیداری اسلامی، عزت، حکمت و مصلحت در ارتباطات بین‌المللی، حفظ دیپلماسی انقلابی، تدبیر در رابطه با آمریکا، پافشاری در موضع بر حق جمهوری اسلامی در پرونده هسته‌ای.
ـ اقتصاد: طرح اصول و اولویت‌های اقتصادی آیت‌الله خامنه‌ای، راهبردهای اقتصادی (توصیه‌ها و رهنمودها به مسئولین اجرایی، تعیین چارچوب برای اسناد بالادستی و راهبردی).
ـ فرهنگ: بیان توجه خاص ایشان به هنر و زبان فارسی.
ـ علم و فناوری: تأکید بر جایگاه توسعه علمی و پژوهشی در اسناد بالادستی، توسعه علمی، بسترسازی برای پرورش نخبگان، حمایت همه‌جانبه از تحقیق، خودکفایی علمی و ضرورت تحول در علوم انسانی، ضرورت شکل‌گیری جنبش نرم‌افزاری در کشور، توجه مضاعف به دانشگاه و دانشگاهیان، لزوم همراهی علم با دین و اخلاق، بهره‌مندی از فناوری هسته‌ای.
ـ امور نظامی، دفاعی و انتظامی: نگاه آیت‌الله خامنه‌ای در این خصوص راهبردی است. ویژگی‌های نیروهای مسلح و انتظارات ایشان در دوران رهبری عبارتند از: ترکیب نیروی ایمان و دانش نظامی و نظامیگری، تجلیل از رزمندگان اسلام، تقویت ارتش و سپاه به عنوان دو بازوی نیرومند نظام جمهوری اسلامی، توجه به نیروی دریایی، انتظارات ایشان از نیروهای مسلح (تهذیب نفس، معنویت‌افزایی در کنار مجاهدت، نیک‌اندیشی، مؤمن بودن، مجهز به فناوری روز و تلاش در فتح، خوش رفتاری و داشتن معرفت)، توجه به اقتدار نیروهای مسلح و راز ماندگاری.
همچنین نویسنده از اقدامات آیت‌الله خامنه‌ای در امور نظامی به مواردی اشاره دارند که عبارتند از: ادغام کمیته انقلاب اسلامی، شهربانی و ژاندارمری و تشکیل نیروی انتظامی جمهوری اسلامی؛ تشکیل جدید سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ برگزاری رزمایش‌ها؛ تأسیس ستاد فرماندهی کل قوا؛ کارآمدی آموزش و دوره‌های آموزش نظامی؛ ایجاد فرماندهی کل ارتش.
ـ امور حقوقی و قضایی: آیت‌الله خامنه‌ای از دوره آغاز رهبری، اصول و محورهای اساسی جهت بهبود نظام قضایی کشور را مشخص و رهنمودهای لازم را بیان کردند. از بنیادی‌ترین وظایف حکومت اسلامی تحقق عدالت اسلامی است که انتصاب‌ها و تدابیر و بیانات آیت‌الله خامنه‌ای بر این اصول استوار است. موارد دیگر عبارتند از: برخورد با ظالم، سپردن قضا به افراد باصلاحیت، اجرای عدالت با معیارهای اسلامی، انتصاب‌ها در قوه قضائیه اعم از انتصاب رؤسای قوه و انتصاب سایر مسئولان قضایی.
در پایان این فصل منابع مورد پژوهش و پس از آن آلبومی از تصاویر آیت‌الله خامنه‌ای هنگام فعالیت در عرصه‌های مختلف آمده است.
کتاب «چشمه حکمت: سیری در زندگی و اندیشه‌های آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای» سال 1401 با 224 صفحه توسط مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی) چاپ و منتشر شده و در اختیار پژوهشگران و علاقمندان قرار گرفته است.
تعداد بازدید: 9
