13 اسفند 1390
«ماه رمضان» و اولین حکومت نظامی در اصفهان
اولین حکومت نظامی در دوران انقلاب اسلامی، در شهر اصفهان شکل گرفت. مقررات حکومت نظامی پیرو نشست شورای تأمینی استان اصفهان در روز 20 مرداد 1357 مصادف با ششمین روز از ماه مبارک رمضان به اجرا درآمد و اولین اعلامیه‌های حکومت نظامی توسط سرلشکر رضاناجی فرماندارنظامی اصفهان و حومه به اجرا گذارده شد. حکومت نظامی پس از یک رشته آتش‌سوزی‌ها و انفجارهای عمدی دولت به عنوان «عامل زمینه‌ساز» شکل گرفت. در این حوادث، هتل شاه‌عباس، ادارات دولتی، سینماها و بسیاری نقاط دیگر به آتش کشیده شد. پس از این حوادث برنامه‌ریزی شده اعلامیه‌ای از طرف دولت منتشر شد و متن آن به این شرح توسط داریوش همایون سخنگوی دولت برای خبرنگاران قرائت شد:
«به اطلاع عموم می‌رساند، شب گذشته عده‌ای خرابکار که هیچ هدفی جز نابودی و ویرانی ندارند، در شهر اصفهان دست به تظاهرات زدند و شروع به آتش زدن اموال عمومی مردم کردند، از جمله قسمتی از هتل شاه‌عباس و یک پمپ‌بنزین و چند مؤسسه خصوصی را به آتش کشیدند و درختها را بریدند و شیشه‌ها را شکستند، به صورتی که بیم آن می‌رفت تمام شهر را به آشوب و آتش بکشند. به دنبال این حوادث امروز دولت از نظر وظیفه‌ای که به عهده دارد، به درخواست مقامات محلی، حکومت نظامی در اصفهان اعلام کرد که از خرابکاری و اتلاف اموال مردم و کشت و کشتار جلوگیری شود. جای تأسف است در حالی که کشور ما با گامهای استوار به سوی گسترش آزادیها پیش می‌رود، مشتی خرابکار فریب‌خورده که اعمالشان همه مخالف اصول و تعالیم عالیه اسلامی و تنها به سود مقاصد و عناصر ضدملی است، با وحشیگری‌هائی موجب برهم زدن نظام اجتماعی و خسارت مالی و جانی می‌شوند. البته این گونه اعمال وحشیانة ضدملی و غیرانسانی که در دین مبین اسلام نیز محکوم شده است، کوچکترین خللی در تصمیم دولت در افزایش آزادیهای فردی و گسترش فضای سیاسی کشور وارد نخواهد کرد و به منظور حفظ همین آزادی و امنیت زندگی هموطنان عزیز است که دولت وظیفه خود می‌داند با کمال قدرت جلو این آشوبگریها را بگیرد. دولت همه اقدامات لازم را برای دستگیری و مجازات قانونی خرابکاران و آشوبگران خواهد کرد و به مشتی فریب‌خورده بی‌خبر از اصول انسانی و ملاحظات ملی و دینی اجازه نخواهد داد سلامت کشور را دستخوش وحشیگریهای خود کنند.» 1
اعلام حکومت نظامی در اصفهان در صدراخبار رسانه‌های گروهی خارجی قرار گرفت. خبرگزاری فرانسه درگزارشی نوشت:
«به دنبال وخامت اوضاع، پلیس به تظاهر‌کنندگان حمله کرد و شورش گسترش یافت و زد و خوردها تا ساعت 2 بامداد روز جمعه ادامه داشت و عده‌ای از نوجوانان توسط سربازان به قتل رسیدند. جمعه صبح سرکوب پلیس شدت یافت و زره‌پوشهای ارتش در نقاط حساس شهر مستقر شدند و بی‌مهابا هرگونه اجتماع مردم را به مسلسل بستند. طبق اظهار مخالفان تمام رهبران مذهبی اصفهان دستگیر شده و به مقصد نامعلومی اعزام شده‌اند.» 2
خبرنگار یونایتدپرس نیز از اصفهان گزارش داد:
«به دنبال برخوردهای خشونت‌آمیز بین تظاهر‌کنندگان مذهبی و سربازان در اصفهان، مقامات دولتی در این شهر محافظه‌کار مذهبی، حکومت نظامی اعلام کرده‌اند. مقررات نظامی از ساعت 13 (به وقت گرینویچ) به مورد اجرا گذارده شده است.»
نخستین گزارشها حاکی است که پس از برخوردهای پی‌در پی بین تظاهر‌کنندگان و سربازان که طی آن چندین نفر کشته و تعداد زیادی زخمی شدند، تانکها و خودروهای زرهی وارد خیابانهای شهر شدند. شب گذشته ( پنجشنبه شب) پس از ایراد نطقهای تحریک‌آمیز و ضد‌شاه در جریان یک اجتماع مذهبی در محل اقامت روحانی برجستة محلی آیت‌الله حسین خادمی، به دنبال تیراندازی، بین تظاهر‌کنندگان و نیروهای پلیس زد و خورد درگرفت. آیت‌الله خادمی یکی از هواداران آیت‌الله خمینی است که بیش از یک هفته است در خانة خود اجتماع مذهبی برگزار می‌کند.
شب گذشته جمعیت زیادی به خیابانهایی که به خانة آیت‌الله خادمی منتهی می‌شد، سرازیر شدند. این جمعیت برای استماع سخنرانی‌هایی که طی آن دولت را محکوم می‌ساخت و خواستار تأسیس یک دولت اسلامی بود، به طرف خانة آیت‌الله خادمی هجوم بردند.
بر تمام قسمتهای خانه پوسترها و شعارهایی آویخته شده بود که دولت را شدیداً مورد انتقاد قرار می‌داد. عکسهای کسانی که در جریان حوادث اخیر کشته شده بودند، بردیوارها آویزان بود و در کنار آنها نوشته‌هایی به چشم می‌خورد که خواستار انتقام برای کشته‌شدگان بود. به دنبال تیراندازی‌های دیشب، حداقل یک تظاهر‌کننده که روی بام خانة آیت‌الله خادمی بود، به ضرب گلوله کشته شد، همچنین چندین نفر دیگر در خیابانها کشته شدند. واحدهای امنیتی سراسر دیشب تا سحرگاه امروز به تیراندازی ادامه دادند. بعد از اینکه مسلمانان پس از انجام مراسم سحر ماه رمضان به رختخواب رفتند، صبح امروز آرامش برقرار بود، ولی قبل از ظهر امروز بار دیگر آشوب و ناآرامی آغاز شد و صدها تظاهر کننده تأسیسات خیابانی و بانکها را به آتش کشیدند. بعد‌از ظهر به دنبال ادامة شورشهای متناوب، حکومت نظامی اعلام شد.» 3
در گزارش آسوشیتدپرس هم آ‌مده بود:
«امروز بعد‌از ظهر و امشب که دولت مقرارت حکومت نظامی وضع کرد و در آن عبور و مرور به ده ساعت محدود شد، شش هزار امریکایی مستقر در اصفهان ساعات آرامی را گذرانیدند. این حکومت نظامی به منظور حفظ جان و مال مردم صورت گرفته است. شورشها در مرکز شهر اصفهان و در پنج کیلومتری شهر کوچک و نوبنیاد «خانه» که شش‌هزار تن از امریکاییها با خانواده‌های خود در آنجا اقامت دارند صورت رفت. این امریکاییها که اکثراً کارشناس و مربی هلیکوپتر هستند و از ویتنام به ایران آمده‌اند، هیچ یک آسیبی ندیده‌اند، لیکن آنها نیز باید مانند مردم اصفهان مقررات منع رفت و آمد را رعایت کنند. در میان دیگر اتباع خارجی که درشهر صنعتی اصفهان اقامت دارند، بیش از سیصد نفر روس با خانواده‌هایشان هستند که در طرح توسعة کارخانه دو میلیون تنی ذوب آهن ایران کار می‌کنند. طبق یک نظر سنتی، اصفهان همواره مرکز شورشهای کارگران دست چپی بوده است. 4
-----------------
پانوشت‌ها:
1ـ بورس ـ ش 4125 ـ 22/5/57 ـ ص 4 و 1.
2ـ بولتن رادیو و تلویزیون ملی ایران ـ ش 122 ـ 24/5/57 ـ‌ص 17.
3ـ بولتن خبرگزاری پارس (محرمانه) ـ ش 145 ـ 21/5/57 ـ صص 16 و 15.
4ـ بولتن خبرگزاری پارس (محرمانه) ـ ش 146ـ 22/5/57 ـ ص 8ـ 6.
--------------------
منابع:
ـ روزشمار انقلاب اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی جلد چهارم.
ـ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، جلد هشتم.
منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 7
تعداد بازدید: 1202
