16 اسفند 1390
آزاد شدن اسناد جاسوسي در انگليس
139 پرونده از اسناد سازمان‌هاي امنيت داخلي و خارجي بريتانيا (m.i.6 m.i.5) از جمله همكاري آنها با شبكه‌رسانه‌اي بي. بي. سي، از طبقه‌بندي آزاد و در روز سه‌شنبه 21 اسفند 1386 در اختيار عموم محققان قرار گرفت.
پرونده ها بيشتر شامل فعاليت‌هاي جاسوسي و امنيت مأموران بريتانيايي در حدود سال‌هاي جنگ جهاني دوم و عمدتاً عليه افراد يا مؤسسات مظنون به همكاري‌با حكومت آلمان نازي يا نيروهاي كمونيست متمايل به دولت اتحاد جماهير شوروي است.
بسياري از پرونده‌ها به تعقيب و تجسس سياستمداران، هنرمندان و نويسندگان چپگراي متمايل به كمونيسم در دهه‌هاي 50 ـ 1940 اختصاص دارد.
براساس اين اسناد، دواير امنيتي بريتانيا، به شركت‌هاي نفتي فعال در روسيه نيز مظنون بوده و اين شركت‌ها را پوششي براي فعاليت‌هاي جاسوسي كارمندانش مي‌دانستند.
پرونده‌ها و اسناد ديگري نيز درباره همكاري‌هاي نهادينه مؤسسه بي. بي. سي با دستگاههاي امنيتي بريتانيا وجود دارد كه از آن جمله مي‌توان به همكاري راديوي «بي. بي. سي» با دواير امنيتي بريتانيا براي شناسايي، دستگيري و بازجويي «همايون فرزاد» برادر «مسعود فرزاد» يكي از كاركنان سرشناس بخش فارسي آن به اتهام همكاري با نيروهاي امنيتي آلمان نازي اشاره كرد.
مسعود فرزاد يكي از ادباي سرشناس تاريخ معاصر ايران، يكي از حافظ‌پژوهان به نام و همكار و نسل صادق هدايت، بزرگ علوي و پرويز ناتل خانلري است.
اين پرونده‌ها نشانگر نكات مهمي از روند فعاليت‌هاي جاسوس و امنيتي در بريتانيا، اروپا، خاورميانه و جنوب شرقي آسيا هستند. فعاليت‌هايي كه گاه به تعقيب و ايجاد محدوديت طي چندين دهه براي افراد بي‌گناه و عاري از هر خطاي سياسي منجر مي‌شده است.
آرشيو ملي بريتانيا پيش از اين و در فاصله بين مه 2001 تا سپتامبر 2007 دهها پرونده امنيتي مرتبط با تحولاتي كه به نوعي با رخدادهاي ايران و ايرانيان در سال‌هاي 1953 ـ 1914 مربوطند را از طبقه‌بندي خارج كرده و در اختيار پژوهشگران تاريخ معاصر قرار داده است.
موضوعات شماري از پروندههاي آزاد شده قبلي درباره ايران از اين قرارند: فعاليت‌هاي جاسوسي ديپلمات‌هاي اروپايي در تهران در طول و فاصله بين دو جنگ جهاني، چند دهه تعقيب و مراقبت «تئودور روتشتين» نخستين وزير مختار شوروي در تهران و خانواده وي در بريتانيا، فعاليت‌هاي جاسوسان آلماني و روسي در ايران، ورود چتربازان جاسوس آلماني به ايران، فعاليت‌هاي ضد انگليسي و آلمان دوستانه ملك منصور و محمدحسين‌خان دو پسر «اسماعيل‌خان صولت‌الدوله» ايلخان سابق ايل قشقايي و مراقبت جاسوسان بريتانيايي از آنان و فعاليت‌هاي ضد بريتانيايي و آلمان‌دوستانه بازرگانان ايراني مقيم خارج از كشور.
پروفسور آندرو از دست‌اندركاران اين پرونده‌ها درباره اسناد امنيتي مربوط به ايران به خصوص درباره دو واقعه كودتاي 1299 (1921) و 1332 (1953) مي‌گويد به نظر نمي‌رسد امكان آزادسازي اين اسناد حتي در چند دهه آينده وجود داشته باشد.
با اين همه پروفسور اندرو با تأكيد گفت: «هر چند خود من هم با وجود خودي و محرم بودن و قبول عضويت كامل و رسمي در سازمان ام. آي. فايو امكان دسترسي آزادانه به همه اسناد امنيتي كشورم را ندارم، ولي در كتاب در دست تأليف خود، فصلي را به تاريخچه دخالت دواير امنيتي بريتانيا در امور ايران اختصاص داده‌ام.»
برخلاف اسناد ديگر دواير دولتي، براي آزادسازي يا انتشار اسناد امنيتي در بريتانيا هنوز قانون قطعي و ضمانت اجرايي مشخصي وجود ندارد و پرونده‌ها صرفاً براساس صلاح ديد و سليقه مسئولان ناشناخته دواير امنيتي به آرشيوهاي عمومي سپرده مي‌شوند . مساله آزادسازي اسناد امنيتي در بريتانيا براثر فشار افكار عمومي پس از پايان دوران جنگ سرد و فروپاشي حكومت شوروي به صورت محدود و تدريجي از ابتداي قرن بيست و يكم آغاز شده و با وجود روند كند آن به نظر مي‌رسد در سال‌هاي آينده به تدريج آهنگ سريع‌تري به خود گرفته و سال‌هاي پس از جنگ جهاني دوم را نيز شامل شود.
اسناد آزاد شده توسط دواير امنيتي بريتانيا شامل فعاليت‌هاي غيرقانوني مأموران انگليسي نيست و حتي در بين پروندههاي آزاد شده پس از شش دهه، اوراقي خارج و يا سطوري از آنها تعمداً محو و ناخوانا شده‌اند.
سنت آزاد نكردن اسناد امنيتي در بسياري از كشورها وجود دارد، ولي اين كشورها مدعي داشتن قانون دسترسي آزادانه به اسناد نيستند و ادعا ندارند كه پس از مدتي مشخص همه اسرار خود را براي مردم خود برملا مي‌سازند.
منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 29
تعداد بازدید: 968
