27 اسفند 1390
همايش پژوهشي اسناد دفاع مقدس
به همت پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، نخستين همايش پژوهشي اسناد دفاع مقدس در ساختمان گنجينه اسناد ملي برگزار شد. در اين همايش كه با هدف ايجاد ارتباط و هماهنگي ميان مراكز دست‌اندركار حفظ و حراست از اسناد جنگ تحميلي و فراهم‌سازي زمينه عرضه اسناد به محققان و پژوهشگران تشكيل شد، كارشناسان و صاحب‌نظران و اساتيد دانشگاه به طرح ديدگاه‌هاي خود راجع به اهميت اسناد و چگونگي دسترس‌پذير كردن آنها بيان كردند.
آقاي ابوالفضل حسن‌آبادي دانشجوي دكتراي تاريخ محلي و سرپرست گروه اسناد كتابخانه مركز آستان قدس در مقاله خود تحت عنوان «نقش آرشيو‌هاي منطقه‌اي در نگهداري اسناد و مدارك جنگ نوشت:
آرشيو‌ها عنوان مكاني براي نگهداري و اسناد، نقش تأثيرگذاري بر روند تحولات فرهنگي جامعه دارند. وي در اين مقاله به موضوع آرشيو‌هاي محلي جنگ پرداخته است. در اين بررسي و براي روشن شدن اهميت موضوع، ابتدا به دسته‌بندي انواع آرشيو‌ها و مراكز جنگ در داخل و خارج پرداخته شده و بررسي مقايسه‌اي كاركردي بين آنها، نقاط ضعف عملكرد مراكز در ايران را مي‌نماياند. ايشان در ادامه با پرداختن به موضوع اهميت كاركردي آرشيو‌هاي منطقه‌اي و محلي در جنگ، پيشنهاداتي به منظور بهبود عملكرد مراكز درگير در اسناد جنگ ارائه كرده است.
آقاي سيدكاظم حافظيان رضوي عضو هيأت علمي سازمان آموزش، تحقيقات و ترويج جهاد كشاورزي در مقاله خود تحت عنوان «پاسداري منابع اطلاعات و مدارك جنگ در خدمت صلح پايدار» نوشت:
جنگ تحميلي هشت ساله عراق عليه ايران در قرن بيستم به ارتش، سپاه، بسيج و جهاد سازندگي و حمايت و پشتيباني نيروهاي مردمي در سراسر ايران، حماسه‌اي به يادماندني رقم زد. تاريخ‌نگاران، وقايع‌نويسان، شاعران و نويسندگان مي‌توانند صحنه‌هاي اين دلاورمردي‌ها را به ثبت رسانند. در اين مقاله آمده است:
اطلاعات، اسناد و مدارك به جا مانده از دفاع مقدس، ماده خام باارزشي براي پژوهشگران و نويسندگان علاقه‌مند به اين حوزه است. دست‌اندركاران گردآوري، سازماندهي و اشاعه اين آثار براي انجام هر چه بهتر رسالت و وظيفه خود، بايد جنبهها و ابعاد گوناگون را در اين مسير در نظر بگيرند.
اين مقاله با توجه به تجربيات نگارنده، توجهاتي به رعايت اين جنبهها داشته است.
دكتر مرتضي نورائي دانشيار گروه تاريخ دانشگاه اصفهان و آقاي مهدي ابوالحسني دانشجوي دوره دكتراي تاريخ شفاهي دانشگاه اصفهان مقاله مشتركي تحت عنوان «رابطه شواهد شفاهي و اسناد مكتوب در تاريخ‌نگاري معاصر» ارائه كردند. در اين مقاله آمده است:
سرعت و تنوع رويدادها در جهان معاصر، ضرورت بهره‌گيري از انواع شواهد و مدارك را دوچندان كرده است. به رغم كثرت وسايل ضبط و ثبت رويدادها، همچنان نيروهاي پشت صحنه و موضوعاتي فراوان در پرده سكوت مي‌مانند. در اين ميان، تاريخ شفاهي با نشان دادن حيطه‌هاي جديد تاريخ‌نگاري و توجه به حاشيه‌هاي تاريخ رسمي و مكتوب، مدارك و شواهد باارزشي را به ميدان تحقيقات تاريخي آورده است. رسالت متصور براي تاريخ و علم تاريخ، ماهيت منابع تاريخي، به ويژه شواهد شفاهي و جايگاه آن در تحقيقات تاريخي، ارتباط ميان شواهد شفاهي و اسناد مكتوب در تاريخ‌نگاري معاصر، موضوعات اصلي اين مقاله است.
آقاي سيدميثم مطهري دانشجوي كارشناسي ارشد كارگرداني در مقاله خود تحت عنوان «اعتبارسنجي مقالات تئاتر دفاع مقدس از نظر قابليت به سند» نوشت: در حوزه فرهنگي – هنري ايران، نمايش و تئاتر همواره مورد توجه نخبگان و روشنفكران جامعه بوده است. نمودار تحولات موضوعي اين هنر پس از انقلاب اسلامي به نحو چشمگيري تصاعدي بوده است. چرا كه با وقوع انقلاب و پس از آن جنگ تحميلي، ارزش‌ها و باورهاي ناشي از تمايلات بياني فروخورده مردم، بروز نموده و راه را براي آفرينش‌هاي هنري جديد در مسيري كه تازه و ناشناخته مي‌نمود باز كردند. از نمونه‌هاي بارز اين خلاقيت‌ها، شكل‌گيري كاملاً مردمي جرياني به نام تئاتر دفاع مقدس است كه در جبهه‌هاي جنگ ظهور يافت و تاكنون اوج و فرودهاي بسياري تجربه كرده است. به فاصله اندكي از اين جريان، فعاليت پژوهشي گسترده‌اي نيز به صورت موازي در حال شكل‌گيري است كه پس از جنگ به صورت جدي داعيه نقد و آسيب‌شناسي آثار نمايشي دفاع مقدس را با هدف ارتقاء سطح كيفي پي‌مي‌گيرد و به صورت مستقيم در نشريات تخصصي تئاتر ايران خودنمايي مي‌كند. با اين وجود پس از گذشت بيش از دو دهه از اين فعاليت‌ها، هنوز در سطح كيفي آثار و سطح علمي اين پژوهش‌ها با چالش جدي روبه‌رو هستيم. بي‌ترديد مي‌توان علت اين نابساماني را در عدم پژوهش مستند و روش‌مند جستجو كرد. يكي از مهم‌ترين علل عدم اعتبار مقالات منتشره در زمينه تئاتر دفاع مقدس، عدم استناد محكم آنها به اسناد باقي‌مانده جنگ تحميلي است.
آقاي اميرحسين مرداني كارشناس ارشد علوم كتابداري و اطلاع‌رساني در مقاله خود تحت عنوان «تحليل پايان‌نامه‌هاي دفاع مقدس سال‌هاي 1359 تا 1389» با استفاده از روش تحليل محتوا به بررسي پايان‌نامه‌هاي دفاع مقدس موجود در پژوهشگاه علوم و فناوري اطلاعات ايران پرداخته است . جامعه مورد مطالعه اين پژوهش 323 عنوان پايان‌نامه دانشگاه‌هاي كشور در فاصله سال‌هاي 1359 تا 1389 است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه 73 درصد از پايان‌نامه‌هاي دفاع مقدس مربوط به مقطع كارشناسي ارشد بوده و در كليه مقاطع تحصيلي پديدآورندگان مرد بيشترين تأليف را داشته‌اند. طبق اين مقاله يك سوم پايان‌نامه‌هاي ارائه شده مربوط به رشته‌هاي پزشكي است و دانشگاه‌هاي تهران و شهيدبهشتي بالاترين سهم را در تدوين پايان‌نامه‌هاي دفاع مقدس به خود اختصاص داده‌اند. سير تدوين پايان‌نامه‌ها در اين حوزه حركتي صعودي نشان مي‌دهد؛ در فاصله اين سال‌ها، موضوعات آسيب‌شناسي پزشكي و ادبيات دفاع مقدس پراستفاده‌ترين موضوعات هستند. در نهايت مشخص مي‌شود كه 42 درصد پايان‌نامه‌ها از روش پژوهش پيمايشي بهره برده‌اند.
آقاي غلامرضا عزيزي مسئول پژوهشكده اسناد ملي در مقاله خود تحت عنوان «ملاحظاتي در دسترسي به اسناد» نوشت:
يكي از وظايف مهم آرشيو‌ها، به ويژه آرشيو‌هاي ملي، دسترس‌پذير ساختن اسناد و اشاعه اطلاعات براي كاربران است.
با اين وجود مواردي وجود دارد كه آرشيو‌ها را در انجام اين مهم با ممانعت‌هايي مواجه مي‌كند. آرشيو‌هاي ملي با توجه به ميزان كم‌تر مراجعانشان نسبت به ساير مراكز و نهادهاي اطلاع‌رساني، با بهره‌گيري از روش‌هاي گوناگون مي‌كوشند بر ميزان كاربران خويش بيفزايند. اما همواره، شماري از مراجعان به آرشيو‌ها، از ميزان و نحوة خدمات ارائه شده ابراز نارضايتي مي‌كنند. اين دوگانگي از كجاست؟
اين مقاله در تلاش است تا ضمن پاسخگويي به اين پرسش و اشاره به محدوديت‌هاي استفاده از اسناد، برخي موارد مربوط به سياست دسترسي به اسناد دفاع مقدس را بنماياند.
خانم نسرين نگاهبان كارشناس رشته علوم سياسي از دانشگاه تهران و كارشناس ارشد برنامه‌ريزي و بررسي اسناد و مدارك در مقاله خود تحت عنوان «اسناد دفاع مقدس و فعاليت‌هاي آرشيوي مرتبط با آن» نوشت:
جنگ تحميلي عراق عليه ايران به طور رسمي در 29 شهريور 1359 آغاز شد. متعاقب آن در 31 شهريور 192 هواپيماي جنگنده بمب‌افكن، براي حمله به فرودگاه‌هاي ايران، از مرزهاي دو كشور عبور كردند و بيست دقيقه بعد از اين اقدام، وزير دفاع كشور عراق اين موضوع را به صدام‌حسين گزارش كرد و بدين ترتيب جنگ بين دو كشور آغاز شد. هم‌اكنون پس از گذشت 22 سال از اين جنگ، نمي‌توان منكر آثار و نشانه‌هايي شد كه از آن در حوزه‌هاي مختلف نظامي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي بر جاي مانده است. شناخت واقعيت جنگ، بدون شناخت آثار و نشانه‌هاي آن، غيرممكن است. نقش اسناد در تحليل موضوعات تاريخي و بررسي چيستي و چگونگي آنها امري آشكار است. اهميت بررسي اسناد براي كشف واقعيت‌ها، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس را بر آن داشته تا با فراهم آوردن آرشيوي از اسناد مربوط به اين حادثه، مكاني را براي مراجعه پژوهشگران فراهم آورد و زمينه را براي آشكارسازي حقايق مستعد سازند.
آقاي احمديار محمدي كارشناس ارشد مديريت امور دفاعي و مسئول سابق واحد پرسنلي لشكر در دوران دفاع مقدس در مقاله خود تحت عنوان «مديريت منابع انساني در دوران دفاع مقدس با توجه به اسناد» نوشت.
اين نوشتار در پي بررسي نحوه مديريت منابع انساني يكي از يگان‌هاي سپاه در دوران دفاع مقدس بوده تا بتواند شيوه‌هاي كاشت (اطلاع‌رساني، شناسايي، گزينش و استخدام تا ساماندهي و آموزش)، داشت (معرفي و به كارگيري، ارائه خدمات مختلف روحي، رواني، مادي، بهداشتي و درماني، ارزشيابي عملكرد و...) و برداشت (جبران خدمات و ايثارگري و...) را در فضايي كاملاً واقعي و بومي، احصاء و مستند كند. در تهيه و تدوين اين مجموعه، بخش قابل توجهي از مديران سابق لشكر 17 علي‌ابن ابي‌طالب (ع) نقش مؤثري داشته‌اند.مختصر اين كه با بررسي عملكرد مديريت منابع انساني در اين لشكر كه به راحتي قابل تعميم به ديگر لشكرهاي سپاه در دوران دفاع مقدس است مي‌توان به شرط اراده اصحاب قلم و عمل، به عرصه مديريت كشور و حتي جهان، جان تازه‌اي بخشيده و در متون علمي، پژوهشي يا كرسي‌هاي نظريه‌پردازي تحول ايجاد كرد.
در اين مقاله ابتدا تعاريفي از آرشيو و سند و سپس تعاريفي از اسناد دفاع مقدس آمده است. در نهايت به بررسي فعاليت‌هاي آرشيوي متصور در زمينه اسناد دفاع مقدس پرداخته شده است.
اين نوشته با بكارگيري روش كتابخانه‌اي و نيز استفاده از تجارب كاري نويسنده شكل گرفت.
دكتر كيانوش كياني هفت‌لنگ معاون اسبق سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران و مهندس مازيار پرويزي مدير آرشيو ديجيتال كتابخانه ملي مقاله مشتركي را ارائه كردند.
اين مقاله تحت عنوان «مديريت الكترونيكي اسناد و مديريت اسناد الكترونيك» به بررسي اهميت و ضرورت مديريت الكترونيكي اسناد و مديريت اسناد الكترونيك به عنوان دو رويكرد به مديريت اسناد در شرايط كنوني پرداخته و با بررسي پيشينه و خاستگاه موضوع و استفاده از روش‌هاي تحقيق مناسب، به بيان راه‌حل مسائل و مشكلات فعلي و آتي سازمان‌ها در خصوص مديريت اسناد پرداخته است . از اين رهگذر پيشنهادها و رهيافت‌هاي تصميم‌ساز ارائه مي‌گردد و مديريت اسناد الكترونيك و مديريت الكترونيكي اسناد و نگاه تلفيقي به آنها در كنار فناوري‌هاي ديگري مانند ميكروفيلم‌سازي و نظاير آن به منظور رفع موانع حقوقي و همچنين راهكارهاي مديريتي مانند برنامه‌ريزي‌ها و پيش‌بيني‌هاي مرتبط مورد بحث قرار مي‌گيرند. فرايندي كه اسناد دفاع مقدس را نيز شامل مي‌شود.
در بخش دوم و پاياني اين نوشتار، مجموعه‌اي از سرفصل‌هاي بررسي شده توسط تعدادي از خبرگان مديريت منابع انساني در دوران دفاع مقدس و دانشگاه‌ها، در قالب 12 موضوع كلي و بالغ بر 150 سرفصل قابل توسعه بررسي و آماده طرح در محافل علمي – پژوهشي و كرسي‌هاي نظريه‌پردازي است.
منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 59
تعداد بازدید: 988
