27 اسفند 1390
تحريم حزب رستاخيز
رستاخيز نام حزبي است كه توسط محمد‌رضا پهلوي تأسيس شد. در 11 اسفند 1353 شاه در حضور نخست‌وزير، نمايندگان مجلسين شوراي ملي و سنا، رهبران احزاب و مقامات كشوري، تأسيس «حزب رستاخيز ملت ايران» را اعلام كرد و دستور داد تا همه مسئولين، رؤساي احزاب و مردم به عضويت حزب درآيند. همچنين امير‌عباس هويدا، نخست‌وزير را به دبير كلي حزب برگزيد.
او در مورد كساني كه مخالف عضويت در حزب بودند گفت: « كسي كه وارد حزب جديد نشود... وابسته به يك سازمان غير‌قانوني است... چنين فردي جايش در يكي از زندانهاي ايران است، يا اگر مايل باشد مي‌تواند همين فردا كشور را ترك كند.» اين در حالي بود كه شاه يك دهه قبل در اولين كتابش (مأموريت براي وطنم) با دفاع از فعاليت گسترده احزاب در ايران، كشور‌هاي داراي نظام تك حزبي را مورد انتقاد قرار داده بود.
يكي از دلايل تغيير فكر شاه را بايد در شكست نظام دو حزبي ديد. تا آن تاريخ دو حزب دولتي «مردم» به رهبري امير‌اسد‌الله علم و «ايران نوين» به رياست امير‌عباس هويدا نتوانسته بودند مشاركت سياسي مردم را در جهت اهداف حكومت به دست آورند.
پس از اعلام تأسيس حزب رستاخيز از سوي شاه، نخستين كنگره حزب تشكيل و كميسيوني براي تدوين اساسنامه و مرام‌نامه حزب برپا شد. طبق اساسنامه، اعتقاد به نظام شاهنشاهي، اصول انقلاب شاه و ملت و قانون اساسي به عنوان اهداف حزب رستاخيز اعلام شد. در اين حزب كنگره بالاترين ركن بود و با شركت شوراهاي حزب، كميته ملي و نمايندگان مجلسين تشكيل و خط‌مشي حزب تعيين مي‌شد. برخلاف روش احزاب سياسي كه وابسته به كمك مالي اعضا هستند، حزب رستاخيز براي امور جاري خود از بودجه عمومي دولت استفاده مي‌كرد.
براي نشان دادن وجود فضاي بحث و انتقاد، دو جناح درون حزب رستاخيز شكل گرفت. جناح اول «روشنفكران مترقي» به رهبري جمشيد آموزگار وزير كشور و جناح دوم «روشنفكران سازنده» به رهبري هوشنگ انصاري وزير دارايي تشكيل شد. البته در اواخر عمر حزب، جناح سومي به نام «گروه انديشمندان» به رياست هوشنگ نهاوندي رئيس سابق دانشگاه تهران به وجود آمد.
با تبليغات گسترده، از مردم دعوت شد تا به عضويت حزب درآيند. پس از مدتي دولت اعلام كرد كه حدود پنج ميليون نفر در شعبه‌هاي مختلف محلي به عضويت حزب درآمده‌اند. همچنين حزب رستاخيز يك سازمان زنان و يك كنگره كارگري تشكيل داد و به علاوه پنج نشريه به نامهاي رستاخيز، رستاخيز كارگران، رستاخيز روستا، رستاخيز جوان و انديشه‌هاي رستاخيز را به مرور منتشر كرد.
تنها مخالفت جدي با تأسيس حزب رستاخيز از سوي امام خميني صورت گرفت كه در نجف به حالت تبعيد به سر مي‌برد. امام خميني در پيام روز 21 اسفند 1353 خود، ضمن محكوم كردن اقدام شاه در تأسيس حزب رستاخيز، اظهار داشت: « نظر به مخالفت اين حزب با اسلام و مصالح ملت مسلمان ايران، شركت در آن بر عموم ملت حرام و كمك به ظلم... است و مخالفت با آن از روشن‌ترين موارد نهي از منكر است.» با انتشار اين اعلاميه، دولت تعداد زيادي از روحانيون از جمله آيت‌الله انواري، آيت‌الله رباني شيرازي و آيت‌الله سيد‌علي خامنه‌اي را دستگير و يا به تبعيد فرستاد.
حزب رستاخيز از زمان تأسيس تا انحلال، نقش مهمي در تحولات سياسي، اقتصادي و اجتماعي كشور ايفا كرد. اولين اقدام حزب برپايي انتخابات مجلس بيست و چهارم شوراي ملي بود. حزب رستاخيز براي هر حوزه انتخابيه سه نفر را با تأييد ساواك به عنوان كانديدا معرفي مي‌كرد و مردم مي‌بايست به يكي از نمايندگان منتخب حزب رأي مي‌دادند. اين انتخابات در تابستان 1354 ش برگزار شد و براساس آمار رسمي 1/5 ميليون نفر به كانديدا‌هاي منتخب رأي داده بودند. مجلسي كه اعضاي آن برگزيده حزب رستاخيز بود، در پايان همان سال لايحه تغيير تقويم ايران از هجري شمسي به شاهنشاهي را تصويب كرد. بدين ترتيب سال 1355 هجري شمسي به سال 2535 شاهنشاهي تغيير يافت. تغيير تقويم رسمي يكي از نمونه‌هاي آشكار حمله حكومت پهلوي به نمادهاي ديني بود.
از ديگر اقدامات حزب رستاخيز، دعوت زنان به نداشتن حجاب اسلامي در دانشگاهها و فرستادن بازرساني براي بررسي موقوفه‌هاي مذهبي بود. همچنين حزب اعلام كرد كه تنها اداره اوقاف مجاز به انتشار كتابهاي مذهبي است.
از آغاز تأسيس حزب رستاخيز تا مهر 1355 هويدا دبير كلي حزب را برعهده داشت. در اين تاريخ جمشيد آموزگار جانشين او شد. در مرداد 1356 محمد باهري معاون وزارت دربار به عنوان دبير كل حزب برگزيده شد. در 14 دي 1356 شاه دوباره جمشيد آموزگار را به دبير كلي حزب رستاخيز انتخاب كرد. پنج روز بعد به دنبال انتشار مقاله «ايران و استعمار سرخ و سياه» و توهين به امام خميني در روزنامه اطلاعات، تظاهرات ضد حكومت پهلوي در شهر قم به وقوع پيوست. در جريان حوادث انقلاب، حزب رستاخيز در امور سياسي ايران هيچ نقش مهمي ايفا نكرد و دفاتر حزب يكي از مكانهايي بود كه مورد حمله ناراضيان قرار مي‌گرفت. سرانجام در زمان نخست‌وزيري شريف امامي، حزب رستاخيز در 8 مهر 1357 به طور رسمي منحل شد.
بعد از تشكيل رستاخيز، شاه به نزديكان خود گفته بود: «حزب رستاخيز آخرين برگه است، اگر موفق نشويم راه‌حل ديگري براي ادامه حكومت وجود ندارد.» جالب اينكه شاه پس از ترك ايران در آخرين كتابش، پاسخ به تاريخ نوشت: «ايجاد حزب رستاخيز يك اشتباه بود.»
منبع: ماهنامه الکترونیکی دوران - شماره 65
به نقل از:دايرة المعارف انقلاب اسلامي، سوره مهر، دفتر ادبيات، ج 2 ص 94 و 95
تعداد بازدید: 922
