14 تیر 1391
مجموعه حاضر حاوی اسنادی در زمینه نقش سفارت انگلستان در تهران در ترویج سانسور در رسانه‌های گروهی ایران است. سند‌ها عمدتاً حاوی دستورات وزیر مختار یا سفیر انگلیس در تهران به وزارت امور خارجه كشورمان است كه هدف سرپوش نهادن بر اقدامات نیرو‌های متفقین به طور اعم و انگلیسی‌ها به طور اخص در سالهای حضور نظامی اشغالگرانه‌شان در ایران را دنبال می‌كند.
سند شماره 1
مكاتبه سفارت انگلیس در تهران با وزارت امور خارجه درباره تخطی روزنامه‌ها از مقررات سانسور و اقدام به دریافت و درج مستقیم اخبار بی‌سیم
سفارت انلگیس
طهران، 6 اسفند 1320، شماره 136
سفارت اعلی حضرت پادشاه انگلستان تعارفات خود را به وزارت امور خارجه شاهنشاهی اظهار و محترماً توجه اولیای آن وزارت خانه را به این موضوع متوجه می‌سازد كه بعضی از روزنامه‌های محلی مستقیماً اخبار بی‌سیم را به وسیله دستگاه‌های شخصی خود از ممالك خارجه دریافت نموده و بدون سانسور آنها را در روزنامه‌های خود درج می‌نمایند. این عمل نه فقط منافی با كلیه مقررات سانسور بوده بلكه به جهات عدیده واضحی نامطلوب می‌باشد.
از قرار معلوم در حقیقت به روزنامه‌نگاران طهران شفاهاً گفته شده است كه فقط اخباری را كه از طرف آژانس پارس تهیه می‌شود منتشر نمایند، لیكن سفارت اعلی حضرت پادشاه انگلستان پیشنهاد می‌نماید كه بهتر است دولت شاهنشاهی موافقت نمایند به اینكه دستور رسمی در این باب صادر نمایند تا عذری برای انحراف به عنوان این كه مقرراتی راجع‌به این موضوع وجود ندارد باقی نما ند.
[حاشیه پایین، اول:] به اداره انتشارات و تبلیغات اجمالاً نوشته شود كه به روزنامه‌ها تذكر دهند رعایت كنند. [امضاء:] علی سهیلی
[حاشیه پایین، دوم:] آقای برومند اقدام شود.
سند شماره 2
مكاتبه وزیر مختار انگلیس در تهران (آر.دبلیو. بولارد) با نخست‌وزیر (علی سهیلی) درخصوص غیبت و اهمال كاری متصدی ایرانی سانسور مطبوعات و لزوم اتخاذ تصمیمات مناسب در این زمینه
سفارت انگلیس در تهران
23فروردین 1321، شماره 1073
آقای نخست‌وزیر عزیزم
آن جناب به خاطر دارید كه چند بار به جناب عالی تذكر داده‌ام كه قسمت سانسور ایرانی مطبوعات دول سه گانه رضایت بخش نمی‌باشد.
در دفعه اوّل و عده فرمودید كه یك نفر مأمور كارآزموده را متصدی سانسور قرار دهید كه بتواند بدون مراجعه به مقام مافوق فوراً تصمیم اتخاذ نماید و رفع این شكایت را كه اخبار روزنامه‌ها مورد تأخیر غیر‌موجهّی واقع می‌شود بنماید. چند روز قبل به آن جناب اطلاع دادم كه روزنامه‌نگاران انگلیسی و خارجی دیگر شكایت داشته‌اند از اینكه با وجود این كه متصدیان سانسور انگلیسی و روسی همیشه در مواقع معینه حضور دارند متصدی سانسور ایرانی اغلب غایب است و تا اینكه مشارالیه را حتّی پیدا كنند چندین ساعت از وقت تلف می‌گردد. گذشته از این كه پس از پیدا شدنش حاضر كردن او به این كه رأی فوری بدهد كاری است مشكل. بنابراین دوستدار متشكر خواهم شد كه به مأمور سانسور ایرانی دستور داده شود كه در همان ساعاتی كه مأمورین سانسور انگلیسی و روسی حضور می‌یابند، یعنی از ساعت هشت صبح الی یك بعد‌ازظهر و از ساعت 3 الی 5 بعد‌ازظهر در اداره خود حاضر گردد. چنانچه روزنامه‌نگاران خارجی كه متصدیان سانسور انگلیسی و روسی را در دست دارند در بین ساعات مزبور به دفتر متصدی سانسور ایرانی بروند و مشارالیه را در آنجا نیابند در این صورت چنانچه اخبار مزبور از محل‌هایی در خارج از ایران فرستاده شود، برای دولت ایران هیچ جای شكایت نخواهد داشت. در واقع دوستدار جداً در این فكر می‌باشم كه به دولت متبوعه خود پیشنهاد طریقه [ای] را بنمایم كه بر طبق آن از موافقت متصدی سانسور ایرانی با اخبار مطبوعاتی صرف‌نظر گردد مگر این كه مشارالیه با اخذ دستور مافوق‌های خود مجبور گردد كه در انجام وظایف مهمه خود بیشتر جدیت نماید.
دوست صمیمی
[امضاء:] (آر. دبلیو. بولارد)
[حاشیه بالا:] جواب داه شود دستور مؤكد داده شد ترتیبی اتخاذ كنند كه در آتیه متصدی سانسور بتواند به سرعت وظیفه خود را انجام دهد. [امضاء:] علی سهیلی
[مهر:] ورود به دفتر ریاست وزرا
شماره: 1484
تاریخ: 27/1/21
سند شماره 3
درخواست وزیر مختار انگلیس در تهران (آر. دبلیو. بولارد) از نخست‌وزیر (احمد قوام) مبنی بر عمل به وعده جلوگیری از درج گزارش نطق‌های نمایندگان مجلس شورای ملی علیه متفقین در مطبوعات
تاریخ: 30 شهریور 1321
شماره: 1276
آقای نخست‌وزیر عزیزم
مقصود از نگارش این نامه به خاطر آوردن وعده [ای] است كه آن جناب شفاهاً در تاریخ 20 سپتامبر فرموده‌اند، مبنی بر اینكه اوامر لازمه صادر خواهند فرمود كه از درج گزارش نطق‌هایی كه بر علیه متفقین از طرف نمایندگان مجلس شورای ملّی در مجلس به عمل می‌آید در مطبوعات جلوگیری شود. بدیهی است این قبیل نطق‌ها اصلاً نباید ایراد گردد و این هم باعث تعجب دوستدار و هم باعث تعجب دولت متبوعه دوستدار گردیده كه موجوداتی كه در طيّ سالهای متمادی هیچ كاری انجام نداده‌اند جز این كه حقوقی به عنوان نمایندگی دریافت و با هر اقدامی كه شاه سابق به آنها تكلیف می‌نمود موافقت نمایند، حال به این اندازه نطق‌های شجاعت‌آمیزی می‌نمایند كه منظور آن خلل وارد كردن به مساعی دولت دموكراسی انگلیس در پیكار آنها بر علیه رژیم خود سر آلمان‌ها می‌باشد.
در هر حال چنانچه قرار باشد فعلاً این قبیل نطق‌ها گاه گاهی هم ایراد شود، تا موقعی كه دولت متحد ما ایران اقدامات لازمه دایر به جلوگیری از آنها بنماید نمی‌توان استدلال نمود كه گزارشات مزبور در مطبوعاتی كه مجاز نیستند این قبیل مطالب را به شكل مقاله درج نمایند، منتشر گردد. دوستدار یك شماره از روزنامه «مهر ایران» را كه حاوی گزارشی از یك نطق بسیار خصمانه ضدانگلیسی بود و از طرف یكی از نمایندگان، یعنی نوبخت ایراد شده بود، به جناب آقای وزیر امور خارجه تسلیم نمودم. یك چنین گزارشی نباید هیچ‌وقت در كشوری كه مدعی است به این كه متحد بریتانیای كبیر و روسیه شوروی می‌باشد اشاعه یابد. لیكن از آنجایی كه در چندین روزنامه كه بعضی از آنها دارای شهرت خوبی می‌باشند درج گردیده است، چنین به نظر می‌رسد كه علاج واقعی آن این است كه دستور صادر گردد در آتیه اگر نطقی بر علیه متفقین در مجلس ایراد گردد نباید در مطبوعات درج شود. امیدوارم هر چه زودتر اطلاع حاصل نمایم كه دستور فوق از طرف جناب عالی صادر گردیده است. این اقدام نه فقط از حیث حفظ منافع متفقین و دولت ایران لازم می‌باشد، بلكه از لحاظ تأمین وجهه روزنامه‌هایی كه مایل به طرفداری از سیاست دولت در مقابل رقابت‌های غیر‌موجه روزنامه‌نگاران بی‌قید كه به درج موضوعات هیجان‌آمیز مبادرت می‌نمایند نیز لازم خواهد بود.
دوست صمیمی
[امضاء:] آر. دبلیو. بولارد
[مهر:] ورود به دفتر نخست وزیر
شماره 17520
به تاریخ: 29/7/21
سند شماره 4
مكاتبه وزیر مختار انگلیس در تهران (آر.دبلیو.بولارد) با نخست وزیر (احمد قوام) در خصوص جلوگیری از درج مقالات و تفاسیر مضر به مصالح متفقین در روزنامه‌های تهران براساس روح پیمان سه گانه، به انضمام جوابیه نخست‌وزیر
تاریخ: 24 دی 1321
شماره: 1013
آقای نخست وزیر عزیزم
1. هر كسی به دقت مقالات و یا تفاسیر مربوط به جنگ و یا راجع‌به به مساعی جنگی متفقین را در ایران، در جراید طهران قرائت نماید به این نكته بر می‌خورد كه نویسندگان آنها یا بر اثر نادانی و یا به علت سوء نيّت غالباً حقایق را واژگون و اظهارات و یا تفاسیری مضر به مصالح متفقین درج می‌نمایند. آن جناب تصدیق می‌فرمایند كه از این ترتیب كه بر خلاف روح پیمان سه گانه است باید جلوگیری شود. به علاوه به هیچوجه معقول نیست كه سانسور اخبار مربوط به جنگ وجود داشته باشد و در عین حال به روزنامه‌نگاران اجازه داده شود بدون رعایت هیچ گونه قیدی نسبت به اطلاعات مربوط به جنگ تفاسیری بنگارند تنها راه اصلاح این امر آن است كه مقرر شود كلیه این قبیل مقالات و تفاسیر به اداره سانسور فرستاده شود و تا از سانسور نگذرد طبع و منتشر نشود. متصدی سانسور باید یك نفر ایرانی باشد كه راجع به كلیه مسائلی كه مربوط به منافع نظامی انگلیس می‌باشد، با مقامات مربوطه انگلیس تماسی نزدیك داشته باشد.
2. نظر به اینكه این موضوع دارای جنبه فوری است، امیدوارم آن جناب هر چه زودتر دستور لازم را صادر خواهند فرمود.
دوست صمیمی
[امضاء:] آر.دبلیو. بولارد
[مهر:] ورود به دفتر نخست‌وزیر
شماره: 34628
به تاریخ: 3/2/21
[حاشیه پائین:] آقای دكتر نخعی در این زمینه با آقای غفاری رئیس تبلیغات و با حضور آقای بایندر رئیس تبلیغات سفارت كبری مذاكره شد. جواب تهیه نمائید اقدام می‌شود و فوراً شرحی به رئیس اداره تبلیغات نوشته شود به امضای جناب آقای... كه دقت و مراقبت لازم در انجام این منظور به عمل آورند و با مدیران جراید هم مذاكره و تذكر لازم بدهند.
[امضاء:] احمد قوام
سند شماره 1/4
دفتر نخست‌وزیر
تاریخ نوشتن: 12/11/21 [13] فوری است
آقای وزیر مختار عزیزم
عطف به نامه شماره 1013 مورخه 24 دی 1321 زحمت می‌دهد. به طوری كه تقاضا فرموده بودند، دستور داده شد در آتیه تمام مقالات و تفاسیر مربوط به جنگ را مقید به سانسور نموده و بدون طيّ جریان آن، مقاله و تفسیری در موضوع‌هایی كه اشاره فرموده بودند منتشر نگردد.
دوست صمیمی
جناب آقای سر . ر . و . بولارد وزیر مختار اعلی حضرت پادشاه انگلستان. تهران
سند شماره 5
مكاتبه وزارت پست و تلگراف و تلفن با نخست وزیر (علی سهیلی) درباره معرفی مسئولین شعبه سانسور در خرمشهر به اداره پست و تلگراف اهواز
وزارت پست و تلگراف و تلفن
اداره مركزی تلگراف
به تاریخ: 21/11/1321
شماره: 61/4178
محرمانه و مستقیم
جناب آقای نخست‌وزیر
با كمال احترام به عرض می‌رساند:
طبق اطلاعی كه از سانسور قسمت انگلیسی رسیده قریباً شعبه سانسور در خرمشهر تأسیس خواهد شد و برای انجام این منظور آقایان J.S.Shashoua و F uad Alam از طرف سانسور نامبرده به خرمشهر عزیمت خواهند نمود. بنابر تقاضای سانسور قسمت انگلیسی، مأمورین مزبور به اداره پست و تلگراف و تلفن اهواز معرفی شدند.
به جای وزیر پست و تلگراف و تلفن
[امضاء:] محمد حكیمی
[حاشیه بالا:] آیا سابقه در موارد مشابه این گزارش هست. در صورت مثبت ضمیمه نمایید. 21/11
[مهر:] ورود به دفتر محرمانه نخست‌وزیر
شماره: 34020
تاریخ: 24/11/21
سند شماره 6
مكاتبه رئیس اداره انتشارات و تبلیغات (امیر سهام‌الدین غفاری) با نخست‌وزیر (علی سهیلی) درباره نحوه كنترل مندرجات مطبوعات بدون تأسیس دایره سانسور
نخست‌وزیر
به تاریخ: 11 اسفند 1321
شماره: 71/م
محرمانه
جناب آقای سهیلی نخست‌وزیر
پاسخ نامه شماره 34628 مورخ 3/12/21 خاطر مبارك را تصدیع می‌دهد.
چون موضوع تشكیل یك دائره سانسور برای رسیدگی به مندرجات جرائد درباره سیاست خارجی و تفسیر اخبار در نخستین روزهای تشكیل هیأت دولت جدید و در هنگامی واصل شد كه هنوز بحرانی در جرائد وجود داشت و صلاح نبود با ملاحظه قانون مطبوعات سانسور دائر شود، به نظر این جانب رسید كه چنان كه حضوراً عرض شد و موافقت فرمودید قبل از اقدام به تأسیس این دائره و ابلاغ به جرائد، در نزد نمایندگان مطبوعات متفقین اقداماتی به عمل آورم. در نتیجه مذاكراتی كه با نامبردگان انجام یافت و تذكراتی كه به ایشان داده شد موافقت به عمل آمد كه فعلاً از اقدام به این امر چشم‌پوشی شود و مراتب نیز به طور خصوصی به مدیران مطبو عات تذكر داده شد كه در نگارش تفسیر خبر‌های جهان از حدود اخباری كه توسط خبرگزاری پارس منتشر می‌شود تجاوز نكنند و مقتضیات كنونی جنگ را مراعات نمایند و نیز به نمایندگان مطبوعات متفقین تذكر داده شد كه هر گاه موردی پیش آمد كه روزنامه‌ای بر خلاف این روش چیزی نگاشت همان مورد تعیین گردد تا اقدام به تعقیب به عمل آید.
بنابراین موضوع خاتمه یافته است و مراتب را به این وسیله به عرض می‌رساند كه هر طور مقتضی به نظر می‌رسد دستور فرمایند تا اقدام شود.
رئیس كل اداره انتشارات و تبلیغات كشور
[امضاء:] امیر سهام‌الدین غفاری
[حاشیه پایین:] بایگانی شود.
[مهر:] ورود به دفتر ریاست وزرا
شماره: 35670
تاریخ: 13/12/21
سند شماره 7
مكاتبه وزیر مختار انگلیس در تهران (آر. دبلیو. بولارد) با نخست‌وزیر (علی سهیلی) در خصوص درخواست توقیف روزنامه تهران مصور به اتهام چاپ كاریكاتور وزیر مشاور و نماینده انگلیس در تهران
سفارت انگلیس
طهران
شماره: 1060
تاریخ: 2 اردیبهشت 1322
خیلی فوری است
آقای نخست‌وزیر
1. می‌خواهم نظر آن جناب را به تهران مصور هفتگی كه حاوی كاریكاتوری است كه هم به مستر كیسی وزیر مشاور دولت انگلیس در خاورمیانه و هم به نماینده اعلی حضرت پادشاه انگلستان در طهران توهین وارد می‌آورد معطوف سازم.
2. طبع و انتشار این كاریكاتور نتیجه مستقیم عدم فعالیت دولت ایران است كه باعث جسور شدن بدترین عناصر كشور و دشمنان ملل متفق گردیده است. گذشته از توقیف روزنامه مزبور كه یقین دارم به عمل آمده است، فقط تنبیه شدید و فوری صاحب روزنامه و سردبیر آن و كسی كه كاریكاتور را تهیه كرده و طبع‌كننده روزنامه، مجازات كافی برای این توهین شدید به دولت اعلی حضرت پادشاه انگلستان بوده و جلوگیری از هر شخصی خواهد نمود كه در آتیه بخواهد چنین مطالب موهنی را طبع و منتشر نماید.
هر گاه با سر دبیر نبرد درست معامله شده بود، شاید به این جسارت نوین حال مبادرت نمی‌شد.
3. مسرور خواهم شد كه جواب خیلی فوری با پوزش مناسبی از آن جناب دریافت دارم كه بتوانم به دولت متبوعه خود ابلاغ نمایم.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تجدید می‌نمایم.
[امضاء:] آر.دبلیو. بولارد
سند شماره 8
مكاتبه وزیر مختار انگلیس در تهران (آر. دبلیو. بولارد) با نخست وزیر (مرتضی قلی بیات) در خصوص مراقبت استانداران و فرمانداران جهت عدم درج مطالبی در روزنامه‌های محلی علیه متفقین، به انضمام پاسخ نخست‌وزیری
سفارت كبرای انگلیس
طهران
تاریخ: 10 اسفند ماه 1323
شماره: 1012
آقای نخست‌وزیر
1. در موقعی كه فرماندار نظامی طهران مقررات قانون حكومت نظامی را به مطبوعات اعلان نمود، آن جناب به دوستدار اطلاع دادند كه به كلیه استانداران و فرمانداران ولایت دستور داده شده است كه مواظب روزنامه‌های محلی بوده، اقدام به توقیف هر یك از آنها كه بر علیه دولت شاهنشاهی و یا متفقین ایران حملاتی بنمایند نموده و با مقصرین به نحوی كه شایسته است معامله نمایند.
2. سه نفر از مأمورین كنسولی اعلیحضرت پادشاه انگلستان در ولایات به دوستدار گزارش داده‌اند كه استانداران ولایات مربوطه آنها، اظهار می‌دارند كه چنین دستوری به آنها نرسیده است. اینك مراتب را به اطلاع آن جناب می‌رساند تا بتوانند در این باب تحقیقاتی به عمل آورند.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تجدید می‌نمایم.
[امضاء:] آر. دبلیو. بولارد
[حاشیه پائین:] جناب آقای معاون در هیئت مطرح شود.
[امضاء:] مرتضی قلی بیات
سند شماره 1/8
دفتر نخست‌وزیری
شماره خصوصی: 12751
تاریخ پاكنویس: 24/12/[23]
تاریخ ثبت: 28/12/23
آقای سفیر‌كبیر
نامه شماره 1012 مورّخ 10 اسفند ماه جاری آن جناب راجع‌به مراقبت استانداران و فرمانداران نسبت به مندرجات جراید محلی زیب وصول داد. لزوماً اشعار می‌دارد:
1. به طوری كه آن جناب استحضار دارند، مقرّرات حكومت نظامی فقط در پاره‌ای از نقاط كشور اعلام شده و در سایر نقاط جریان تعقیب بوسیله محاكم دادگستری خواهد بود و مدعیان خصوصی هم بر طبق موازین قانون به دادگاههای مزبور مراجعه و در مطالب مورد نظر تقاضای تعقیب و رسیدگی می‌نمایند.
2. در اوایل ماه جاری وزارت كشور و وزارت دادگستری بطور بخشنامه دستور مؤكّدی به كلیه مأمورین خود در شهرستانها داده‌اند كه از نظر رعایت مصالح دولت شاهنشاهی، اشخاصی را كه بر خلاف امنيّت داخلی یا خارجی اقدامی نمایند یا به اختلال نظم عمومی تهییج كنند، در حدود مقرّرات قوانین كیفری جدّاً مورد تعقیب قرار داده و گزارش آن را به مركز بفرستند. با این ترتیب تصور نمی‌رود هیچ گونه جای نگرانی باقی بوده باشد.
با تجدید احترامات فائقه
[امضاء:] دبیران
22/12/ 23
[حاشیه پایین:] جناب آقای سرریدر بولارد، سفیر كبیر دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان، سفارت انگلستان ـ تهران
سند شماره 9
مكاتبه دی. دبلیو. لاسلز از سفارت انگلیس در تهران با وزیر امور خارجه (نصر‌الله انتظام) در خصوص فعالیت روزنامه دعوت، تحت اسامی مختلف و لزوم جلوگیری از اینگونه اقدامات روزنامه‌ها
سفارت كبرای انگلیس
طهران
شماره: 1019
تاریخ: 23 اسفند ماه 1323
فوری است
آقای وزیر
1. جناب آقای نخست‌وزیر طی نامه شماره 2739 خود مورخه 10 مارس، لطفاً به سفیر كبیر اعلیحضرت پادشاه انگلستان اطلاع دادند كه روزنامه «دعوت» توقیف گردیده و به مقامات صلاحیت‌دار ایرانی نیز دستور داده شده است كه نویسنده مقاله مندرجه در آن روزنامه را كه اظهارات وی بكلی عاری از حقیقت و افترا آمیز بوده است تحت تعقیب قرار دهند.
2. به فاصله چند ساعت پس از وصول این نامه به دوستدار اطلاع داده شد كه «دعوت» دوباره به نام «هراز» منتشر شده است، به این ترتیب در طی یك یا دو هفته همان روزنامه كه اصلاً به نام «آزاد» شناخته می‌شد، در تحت دو اسم مختلف توقیف گردیده و باز تحت اسم سومی انتشار یافته است.
3. البته محتاج به تذكر خاطر آن جناب نیست كه این نوع عمل در این ایام دیگر كاملاً معمولی شده است. برای ذكر فقط یك مثال دیگر تصور می‌نمایم كه روزنامه «داریا» نیز كه لحن آن به همان درجه فحش‌آمیز است، در طی چند ماهه اخیر لااقل متنابعاً سه اسم عوض كرده است. یقین دارم آن جناب تصدیق خواهند فرمود كه این رویه نوعی است كه قدرت و حاكمیت دولت شاهنشاهی و بالاخص فرماندار نظامی طهران را مورد تحقیر و استهزاء قرار می‌دهد. در واقع اینطور به نظر می‌رسد كه هر یك از عده كثیر روزنامه‌های سم‌پاشی كه هتك آبروی مطبوعات ایران را می‌نمایند، تا وقتی كه مدیر آن بتواند اسم جدیدی را فكر كند كه تحت آن روزنامه خود را انتشار دهد و یا در هر حال تا زمانی كه بتواند یك امتیاز استفاده نشده را بدست آورد، قادر است بر اینكه كنترل دولت را پایمال گرداند و از این قبیل امتیاز‌ها ظاهراً یك مقدار تمام‌نشدنی موجود است.
4. دوستدار مجبورم از آن جناب تقاضا نمایم كه دستور فرمایند اقدامات فوری برای توقیف روزنامه «هراز» بعنوان اینكه صرفاً همان روزنامه «دعوت» بوده كه رسماً توقیف گردیده و حال به نام دیگری منتشر شده است به عمل آید. ضمناً باید خواهش نمایم كه به آقای دادستان هم دستور داده شود كه بر علیه مدیر مسئول آزاد دعوت [و] هراز به علت مقاله [ای] كه نسبت به آن جناب سر ریدر بولارد شكایت نموده‌اند، اقدامات قانونی بعمل آورد.
بدیهی است كه فقط با تعقیب مدیران مسئول كه متمایز از نویسندگان این قبیل مقالات می‌باشند می‌توان به اینگونه سوء‌استفاده‌های غیر‌قابل تحمل خاتمه داد.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه خود را تجدید می‌نمایم.
[امضاء:] دی. دبلیو. لاسلز
برگرفته از:اسنادی از مطبوعات ایران، اداره كل آرشیو اسناد و موزه دفتر ریاست جمهوری، تهران 1378، ص 1 تا 16
منبع:سایت جامع تاریخ معاصر ایران
تعداد بازدید: 933
