17 مهر 1391
پیدایش و گسترش اعتیاد در ایران از جمله شگردهای استعماری بوده است که توسط انگلیس و از سوی «برادران شرلی» در دوره صفویه رواج داده شد. در دوران قاجار، از زمان ناصرالدین شاه در اطراف دارالخلافه در تهران، زمین های وسیعی به کشت خشخاش اختصاص یافت و سطح کشت آن به حدی زیاد شد که صرف نظر از کفاف مصرف داخلی ، سالیانه مقادیر زیادی تریاک به مستعمرات انگلیس صادر می شد. دولت انگلیس برای معتاد کردن مردم و گسترش اعتیاد در سطح ایران، ابتدا عوامل خود را مأمور کرد و این افراد با تبلیغ این که تریاک درمان تمامی دردهاست، مردم ایران را که در آن زمان به دلیل فقر و کمبود پزشک از بیماری ها رنج می بردند، به این ماده مخدر معتاد کردند. دیری نپایید که تریاک به عنوان یک داروی خانگی جای خود را در میان ایرانیان باز کرد و پس از مدتی دولت انگلیس اعلام کرد که سوخته تریاک را با قیمت مناسب از افرادی که از این ماده استفاده می کنند، می خرد.
بدین ترتیب عده بیشماری از افراد این مملکت به منظور کسب درآمد، تریاک را که به مقدار فراوان و به قیمت ارزان در دسترس بود، می خریدند و پس از کشیدن، سوخته آن را به قیمت چند برابر می فروختند، به طوری که این شیوه جزء مشاغل روزانه بعضی افراد شده بود، اما زمانی که متوجه شدند، عده زیادی گرفتار اعتیاد شده اند، این داد و ستد را متوقف کردند. دید حکومت وقت نسبت به تریاک به عنوان یک منبع درآمد بود و به مضرات و عواقب آن در اعتیاد و استمرار آن در دوره های بعد توجه ای نمی کرد تا جایی که روز به روز به تعداد معتادان افزوده می شد. مثلاً در سال 1314 شمسی تعداد معتادان به رقمی حدود 5/1 میلیون نفر و نزدیک به هفت درصد کل جمعیت ایران بالغ می شد.
تا پیش از سال 1300 شمسی، خرید و فروش انواع مواد مخدر در ایران آزاد بود و از خارج نیز به عنوان دارو به ایران وارد می شد. دولت هیچ گونه نظارتی بر تریاک نداشت. تا نیمه دوم قرن 19 استعمال تریاک در ایران به آزادی صورت می گرفت و رواج کامل داشت. ولی به مرور زمان، آگاهی مردم از مضرات اعتیاد سبب شد تا اقدامات همه جانبه ای در این خصوص انجام پذیرد. فتوای علمای دینی در این زمان مبنی بر تحریم تریاک و هماهنگی ادبا، شعرا و رسانه های گروهی آن دوره، مردم را به بسیج عمومی علیه اعتیاد تشویق کرد و آنگاه که مبارزه علیه اعتیاد با مشروطیت مقارن شد، لایحه تحدید تریاک برای اولین مرتبه در ایران به عنوان یک قانون از تصویب مجلس شورای ملی گذشت.
سرانجام با دخالت و نظارت سازمان ملل، دولت ایران طی یک برنامه ده ساله اقدام به ریشه کن کردن تریاک کرد و وجود تمام مکان های عمومی استعمال تریاک را غیرقانونی اعلام کرد، اما عوارض ناشی از جنگ دوم جهانی و فشارهای اقتصادی، دولت را مجبور ساخت تا با در نظر گرفتن عایدات خود، دسترسی به تریاک را برای معتادان و مردم آزاد کند.
نابسامانی های جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به اعتیاد دامن زد تا این که بالاخره در سال 1334 شمسی مجدداً قانون منع کشت خشخاش به تصویب رسید و تریاک که از انحصارات وزارت دارایی بود، زیرنظر وزارت بهداری قرار گرفت. اما به دلیل کشت خشخاش و نیز سودآوری آن با وضع مالیات سنگین و نیز در انحصار دولت قرار داشتن آن، تحدیدهایی که به عمل آمده بود چندان اثربخش نبود.
به هر حال با تصویب قانون منع کشت خشخاش که مشتمل بر پنج ماده بود، مبارزه با تریاک جدی تر شد و مجازات قاچاقچیان تریاک و تحویل پرونده به دادگاه های نظامی از اقدامات دیگر دولت در داخل مملکت بود و مهلت برای درمان معتادان شش ماه تعیین شد. در آن زمان تعداد مصرف کنندگان تریاک در ایران حدود 5/1 میلیون نفر و مصرف روزانه دو تن تریاک بود. وزارت بهداری که مکلف به درمان معتادان بود هیچ گونه اقدام موثری برای ترک اعتیاد آنان به عمل نیاورد. فقط تجارت غیرقانونی قاچاق تریاک از خارج به ایران به منظور ارضای تقاضای شدید معتادان به تریاک افزایش یافت.
منبع: هفته‌نامه صبح صادق
تعداد بازدید: 903
