26 اردیبهشت 1396
احمد سروش‌نژاد
در دسامبر 1978 (آذر 1357) گزارشی محرمانه، فوری و جامع در مورد سیاست فرانسه در قبال امام خمینی(ره) از سفارت آمریکا در پاریس به وزارت امور خارجه این کشور در واشنگتن مخابره شد. متن گزارش مؤید چالش دولت‌هایی چون فرانسه و آمریکا در برابر ایشان است:
«به تازگی گزارش جامعی در مورد سیاست فرانسه در قبال [آیتالله] خمینی، از کاخ الیزه دریافت نموده‌ایم... آنها اخیراً اعمال فشارهای خویش را بر [آیتالله] خمینی افزایش داده‌اند، اما گمان نمی‌کنند که این کارشان وی را خاموش سازد.
آنها مسئله اخراج وی را از نظر دور نداشته‌اند، ولی در حال حاضر معتقدند که این عمل تأثیر مصیبت‌باری بر اوضاع داخلی ایران خواهد داشت، چون در آن صورت جناح مخالف شاه ادعا خواهد کرد که دولت ایران به فرانسه فشار آورده تا [آیتالله] خمینی را از آن کشور اخراج نماید. نگرانی دیگر فرانسوی‌ها این است که اگر [آیتالله] خمینی از آن کشور اخراج شود ممکن است وارد کشوری شود که به او در انجام تحریکات خویش آزادی عمل بیشتری بدهد. به‌طور خلاصه باید گفت که از نظر فرانسوی‌ها معمای موجود عبارت از ضرورت اعمال فشار بیشتر بر [آیتالله] خمینی به منظور ساکت ماندن است، بدون اینکه موجبات تحریک ناآرامی‌های بیشتر در ایران پدید آید. منبع ما در کاخ الیزه شخصاً و به‌طور غیررسمی اظهار داشت در صورتی که دولت آمریکا هر پیشنهادی در زمینه اینکه فرانسه چگونه عمل نماید داشته باشد کاخ الیزه از شنیدن آن استقبال میکند. (پایان خلاصه)
با توجه به تشنج‌های فزاینده در ایران، مشاور سیاسی از عضو امور بین‌الملل کاخ الیزه خواست تا در رابطه با طرز برخورد فرانسه با [آیتالله] خمینی مطالبی را در اختیار وی قرار دهد... مقام الیزه گفت سیاست فرانسه در قبال [آیتالله] خمینی دارای سه مرحله بوده است. مرحله اول زمانی آغاز شد که دولت فرانسه از طریق تلکس خبری اطلاع حاصل نمود که [آیتالله] خمینی وارد فرانسه شده است. منبع ما با به یاد آوردن مورد ابوداوود[1]، ابتدا قصد داشت راهی برای اخراج فوری [آیتالله] خمینی از فرانسه بیابد. وی در آن زمان با ژیسکارد[2] که سرگرم بازدید رسمی از برزیل بود در همین رابطه تماس گرفت و ژیسکارد نیز عکس‌العمل مشابهی را از خود نشان داد. اما بنا به گفته منبع ما که به تلخی این مطلب را اظهار می‌داشت، متأسفانه دولت ایران پاسپورت و مدارک منظمی در اختیار [آیتالله] خمینی قرار داده بود، و به همین دلیل دولت فرانسه نمی‌توانست تحت پوشش یک بهانه قضایی... خلاصی یابد. دستور بعدی ژیسکارد که آن هم از برزیل صادر شده بود، این بود که اگر [آیتالله] خمینی بخواهد در فرانسه بماند باید ساکت شود. بنابراین مرحله اول که تنها چند روز بیشتر دوام نیافت، اعمال فشار بر [آیتالله] خمینی به منظور ساکت نگاه داشتن وی بود.
بنا به گفته این منبع، اولین عکس‌العمل جناح مخالف دولت ایران پوشاندن سفارت فرانسه در تهران با دسته‌های گل بود، چون فرانسه به آنها رسید و جناح مخالف نیز در همین رابطه یک عکس‌العمل شدیداً ضد فرانسوی از خود نشان داد. در نتیجه وزیر دربار شاه به سفیر فرانسه گفت که این عکس‌العمل مشکلاتی برای دولت ایران پدید آورده است، وزیر از فرانسوی‌ها خواستار نشان دادن «انعطاف پذیری» بیشتر در برخورد با [آیتالله] خمینی شد. فرانسوی‌ها نیز موافقت نموده مرحله دوم سیاست خویش را که تا هفته گذشته ادامه یافت آغاز کردند که شاخص اصلی آن تلاش‌های فرانسه در جهت مجاز شمردن سخن گفتن [آیتالله] خمینی... بود.
در پایان هفته گذشته دولت ایران برای اولین بار از دولت فرانسه خواست تا فعالیت‌های [آیتالله] خمینی را محدود سازد. منبع ما در مورد نحوه طرح این درخواست چندان مطلع نبود، وی تنها به گفتن این مطلب اکتفا کرد که این درخواست به‌طور غیرمستقیم ولی به نحوی مطرح گردید که در مورد ماهیت اعتباری آن جای هیچ شک و تردیدی را باقی نمی‌گذاشت. پس از درخواست دولت ایران، دولت فرانسه مرحله سوم و کنونی سیاست خویش در قبال [آیتالله] خمینی را آغاز کرد که شاخص اصلی آن افزایش اعمال فشار بر [آیتالله] خمینی می‌باشد. آنها مدیر کل امور کنسولی (ژان چاپه) را نزد [آیتالله] خمینی فرستادند تا موضع رسمی دولت را به اطلاع وی برساند.
اعزام چاپه دو علت داشت: یکی اینکه دولت ایران خواستار انجام اقدامی در این زمینه شده بود و دیگر اینکه میزان درخواست‌‌های [آیتالله] خمینی از پیروانش افزایش چشمگیری یافته بود. بنا به گفته منبع ما این اعلام مواضع حاوی همان مطالبی بود که توسط دولت فرانسه به‌طور علنی بیان شده بود. اهمیت آن در بیان آن نهفته بود. پس از تماس چاپه، دولت ایران تماس مستقیمی با فرانسوی‌ها نداشته است، اما ظاهراً به تشویق دولت مطالب تشکرآمیزی در همین رابطه در مطبوعات ایران درج شده، که بنا به گفته منبع ما بدون ظرافت و مهارت بوده است. منبع ما در کاخ الیزه افزود که جناح مخالف در ایران اکنون می‌گوید که فرانسه سیاست سخت‌تری را در قبال [آیتالله] خمینی اتخاذ نموده است، وی این گفته را انکار نمود، چون در محتوای مواضع چاپه مطلب جدیدی گنجانده نشده بود.
علاوه بر موضع‌گیری چاپه، فرانسوی‌ها انجام هرگونه مصاحبه توسط [آیتالله] خمینی را ممنوع اعلام کرده و برای کاهش میزان ارتباط وی با پیروانش در چهارچوب نظام دموکراتیک خویش روش‌های مختلفی به کار گرفته‌اند... فرانسوی‌ها مسئله اخراج وی از این کشور را از نظر دور نداشته‌اند... لیکن بنا به گفته این منبع فرانسوی‌ها می‌ترسند که مبادا این راه چاره یعنی اخراج بیش از خود مشکل، به وخامت اوضاع بینجامد. در رابطه با اخراج، دو موضوع سبب ترس و نگرانی فرانسوی‌ها شده است. موضوع اول این است که شاید مخالفان موجود در ایران چنین ادعا کنند که دولت ایران به فرانسوی‌ها فشار وارد آورده... که این موضوع می‌تواند به تضعیف موضع شاه منتهی شود. موضوع دوم این است که [آیتالله] خمینی بتواند به سهولت در کشور دیگری مستقر شود که شاید یکی از کشورهای عربی تندرو باشد و به این ترتیب بیش از فرانسه برای ایراد بیانات خویش آزادی عمل به دست آورد. رابط ما در کاخ الیزه تأکید نمود که مهم‌ترین موضوع از نظر فرانسه حفظ آرامش داخلی در ایران است و دولت فرانسه نمی‌خواهد اقدامی در جهت در تنگنا قرار گرفتن دولت ایران انجام دهد. با این وصف این منبع از نحوه برخورد دولت ایران با این مسئله انتقاد می‌کرد. وی گفت دولت ایران با ارائه تمام مدارک حقوقی مورد نیاز [آیتالله] خمینی از جمله پاسپورتی برای ورود و اقامت وی در فرانسه اشتباه بزرگی را مرتکب شده است.
بدین ترتیب فرانسه قربانی ماهیت دموکراتیک نظام حکومتی خویش گردیده است. از طرف دیگر، بنا به گفته منبع ما، دولت ایران تمام امکانات لازم برای ممانعت از رسیدن نظریات [آیتالله] خمینی به پیروانش در ایران را مانند سانسور مطبوعاتی و طرق دیگر در اختیار دارد. او به عنوان یک نمونه بارز الجزایر را مطرح کرد که از زمان بیمار شدن بومدین، تمام نسخ نشریه لوموند را جمع‌آوری کرده است. وی با اظهارات ما مبنی بر اینکه دولت ایران از عکس‌العمل جناح مخالف در صورت مبادرت به این اقدام ترس دارد، موافقت نمود و گفت اظهارات وی در مورد ایران تنها جنبه اظهار نظر داشته و نمی‌تواند به عنوان پیشنهاد تلقی گردد.
در خاتمه منبع ما تأکید کرد که فرانسه (در رابطه با خواست دولت ایران و تجزیه و تحلیل خویش از اوضاع جاری) حداکثر تلاش خود را انجام می‌دهد تا علاوه بر کمک به دولت ایران مانع از آن شود که [آیتالله] خمینی برای تحقق مقاصد خویش از فرانسه استفاده کند. وی در خاتمه اظهارات خویش صریحاً گفت که دولت فرانسه در این مرحله از سیاست خویش نمی‌داند از کجا باید کار خویش را آغاز کند. و شخصاً افزود که کاخ الیزه آماده پذیرش و استماع پیشنهادات دولت آمریکا در همین زمینه می‌باشد... هارتمن»[3]
همچنین مایرسون از سفارت آمریکا در پاریس اظهارات تلویزیونی ژیسکاردستن، رئیس‌جمهور فرانسه در مورد امام خمینی (ره) را به وزارت امور خارجه در واشنگتن چنین گزارش میکند: «روز 22 نوامبر با معاون مدیرکل امور خاورمیانه (سروانت) در مورد سخنان تلویزیونی ژیسکاردستن رئیس‌جمهور فرانسه در شب گذشته مبنی بر اینکه خاک فرانسه نبایستی برای درخواست اقدامات خشن استفاده گردد به گفت‌وگو نشستیم. سروانت گفت در واقع در موارد متعددی عباراتی به [آیتالله] خمینی رسانده شده تا لحن سخنان خود را ملایم‌تر نماید. (وی اظهار نداشت که شخصی به صورت مستقیم با [آیتالله] خمینی گفت‌وگو کرده باشد.) وی افزود که حضور [آیتالله] خمینی یک مشکل واقعی برای فرانسه ایجاد کرده است. دولت فرانسه، نمی‌تواند اقدامات حادی به منظور مهار کردن [آیتالله] خمینی اتخاذ نماید زیرا چنین کاری... احتمالاً عکس‌العمل شدیدی در ایران به وجود خواهد آمد. وی اظهار داشت که دولت ایران به دلیل نگرانی در مورد عکس‌العمل در ایران از دولت فرانسه نخواسته است تا فعالیت‌های [آیتالله] خمینی را شدیداً محدود نماید. (سروانت علیرغم سمت مسئولانه‌اش لزوماً در مورد ارتباطات بین ژیسکاردستن و شاه در این مورد آگاه نیست.)
به هنگام بحث در مورد اوضاع ایران، ما و سروانت با دیدگاه سفارت آمریکا در تهران (پاراگراف اول تلگرام مرجع الف) موافق هستیم مبنی بر اینکه ماه محرم می‌تواند زمان یک آزمایش و نقش مهمی که [آیتالله] خمینی و پیروانش در چنین شرایطی ایفا می‌کنند باشد. ظاهرا سروانت در مورد اینکه ماه آینده می‌تواند بسیار بحرانی باشد آگاهی چندانی ندارد با این حال گفت اگر [آیتالله] خمینی علناً خواستار قیام شود در این صورت دولت فرانسه در مورد انعکاس بسیار جدی آن در ایران کاملاً آگاه است.
در این رابطه آژانس خبری فرانسه در 22 نوامبر گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه فاروق قدومی، مسئول امور سیاسی ساف [سازمان آزادی‌بخش فلسطین] که از پاریس عبور می‌کرد پیام حمایت یاسر عرفات را به [آیتالله] خمینی رسانده است. بر اساس این گزارش ساف حمایت خود را از نهضت وی اعلام کرد، و تمامی حمایت‌های ممکنه را در اختیار ملت ایران قرار داد... مایرسون[4]»
واقعیت آن است که امام خمینی (ره) هم از حیث نظرى، هم از حیث آرمانى و هم از حیث عملى، تأثیرات شگرف و قابل توجهى بر جهان غرب داشته‌اند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. سخنگوی پلیس فرانسه تاکید کرد که ابوداوود معروف به ابوعوده، رهبر چریک‌های فلسطین و طراح اصلی عملیات کماندویی حمله به ورزشکاران اسرائیلی در بازی‌های المپیک سال ۱۹۷۲ مونیخ توسط سازمان ضد جاسوسی فرانسه در هتل محل اقامتش در پاریس دستگیر شده است. بازداشت ابوعوده بار دیگر یک موج اعتراض شدید در کشورهای عربی و سازمان‌های فلسطینی به وجود آورده و دولت فرانسه را در وضع بسیار دشواری قرار داده است. (روزنامه اطلاعات روز دوشنبه ۲۰ دی ماه ۱۳۵۵)
[2]. والِری ماری رُنه ژرژ ژیسکار دِستَن، بیستمین رئیس‌جمهور فرانسه.
[3]. اسناد لانه جاسوسی آمریکا: کتاب نهم، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1386، صص 516 الی 518، سند شماره 275: 8 دسامبر 1978 ـ 17 آذر 1357
[4]. همان، ص 349، سند شماره 203: 22 نوامبر 1978 ـ 1 آذر 1357
تعداد بازدید: 1216
