24 خرداد 1399
احمد ساجدی
انقلاب اسلامی ایران به عنوان مهمترین انقلاب قرن بیستم میلادی، در شرایطی شکل گرفت که نظام بین‌الملل به صورت دو قطبی تحت سلطه دو بلوک شرق و غرب قرار داشت. این بلوک‌بندی‌ها به سلطه فکری و فرهنگی دو بلوک بر جهان نیز منجر شده بود و اجازه شکل‌گیری هویت و فرهنگ جدیدی خارج از این دو مجموعه فکری را نمی‌داد. در چنین فضایی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 با رهبری امام خمینی و همراهی مردم ایران شکل گرفت. ویژگی این انقلاب، تکیه بر مبانی اسلامی و گشودن راه سومی غیر از دو بلوک شرق و غرب بود. آرمان این بلوک سوم، نفی آن دو بلوک و شعار آن «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» بود. شعاری که مورد قبول و پذیرش بسیاری از ملل جهان قرار گرفت. از آنجا که این تفکر جدید در فاصله کوتاهی منجر به تأسیس یک نظام سیاسی برای به چالش کشیدن کمونیسم و مارکسیسم شرقی، و سرمایه‌داری و لیبرالیسم غربی شد، دو بلوک خود را در یک جبهه واحد در برابر انقلاب احساس کردند و این احساس زمینه توافق آنان برای تحمیل یک جنگ هشت ساله علیه انقلاب اسلامی گردید. هدف اصلی از تحمیل این جنگ، جلوگیری از تثبیت جناح سومی بود که با اندیشه اسلامی برای ملت‌های مسلمان و تحت سلطه، جذابیت داشت و الگویی برای رفتار آنان شده بود. پیروزی در جنگ هشت ساله تثبیت نظام سیاسی جدید را به همراه آورد. از این‌رو در مرحله بعد مجموعه‌ای از راهکارهای نرم (شامل تهاجم فرهنگی، ایران هراسی، اسلام هراسی و ...) و سخت (شامل کودتا، ترور، تحریم اقتصادی و...) را برای جلوگیری از کارآمدی و تحکیم این نظام در دستور کار خود قرار دادند. این مجموعه اقدامات، هرچند مشکلاتی را در مرحله تأسیس، تثبیت و تداوم نظام اسلامی به وجود آورد اما نتوانست این اندیشه آرمانی را که مردم ایران با رهبری امام خمینی بر اساس مبانی اسلامی آغاز کرده بودند، از بین ببرد.
گذشت بیش از چهل سال از تداوم انقلاب نشانگر ناکارآمدی استراتژی‌های دشمنان است. از سویی طبیعی است انقلابی که به لحاظ فکری، راه سومی را بر اساس مبانی اسلامی و بومی خود دنبال می‌کند، با چالش‌های زیادی مواجه شود و مجموعه‌ای از محدودیت‌ها و محرومیت‌ها نیز از سوی بازیگران خارجی علیه آن اعمال شود؛ اما این نظام سیاسی با رهبری امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای و همراهی مردم مسیر خود را با موفقیت طی کرد و طراحی‌های مختلفی از جمله کودتا و تحریم نتوانست با آن مقابله نماید. هرچند مجموعه این تهدیدات می‌توانست هر نظام سیاسی دیگری را با ناکامی مواجه نماید. در جمهوری اسلامی این محدودیت‌ها در برخی بخش‌ها موانعی را در مسیر رسیدن به اهداف ایجاد کرد، اما نتوانست از توفیقات داخلی و تأثیرگذاری‌های فراملی این نظام بکاهد.
اکنون در آغاز دهه پنجم عمر انقلاب اسلامی ایران، به نظر می‌رسد که این انقلاب در عرصه‌های مختلف فکری و زیرساختی به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافته است.
در این رابطه اخیراً پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی مجموعه‌ای را با عنوان «پرسش‌هایی در باب چیستی و عملکرد انقلاب اسلامی» منتشر کرده و در آن به سؤالات مختلفی درباره علل دوام و بقای انقلاب اسلامی و تفکر حاکم بر آن در همه عرصه‌ها پاسخ داده است. این کتاب که توسط مختار شیخ‌حسینی و جمعی از پژوهشگران حوزه مطالعات سیاسی به رشته تحریر درآمده، به سه فصل مجزا تقسیم گردیده است.
فصل اول: چیستی انقلاب
در این فصل به 13 سؤال درباره ماهیت انقلاب اسلامی پاسخ داده شده است. این سؤالات عبارتند از:
1ـ انقلاب اسلامی به چه معناست و مهمترین مؤلفه‌های موثر در وقوع آن چه بوده است؟
2ـ بر اساس چه استدلالی امام خمینی به سوی تشکیل حکومت اسلامی سوق پیدا کرد؟
3ـ آیا موضوع ولایت فقیه در ادبیات فقهای قبل از امام خمینی(ره) مطرح بوده است؟
4ـ انقلاب اسلامی بر اساس چه بنیادهای فلسفی بنا شده است؟
5ـ انقلاب اسلامی بر اساس چه بنیادهای اخلاقی بنا شده است؟
6ـ مهمترین شاخص‌های اندیشه سیاسی امام خمینی چیست؟
7ـ نسبت جمهوریت و اسلامیت در الگوی نظام جمهوری اسلامی چگونه قابل تحلیل است؟
8ـ آیا قانون اساسی جمهوری اسلامی به مسئله حقوق شهروندی پرداخته است؟
9ـ آیا قدرت همیشه منفی است؟ ماهیت قدرت در اندیشه اسلامی از چه الزاماتی برخوردار است؟
10ـ آیا انقلاب ایران باعث تغییر ساختارها و نگرش‌های کلان شده یا صرفاً به تغییر کارگزاران منجر شده است؟
11ـ حکم حکومتی چیست؟ بر اساس چه مبنایی ولی فقیه می‌تواند حکم حکومتی صادر کند؟
12ـ آیا انقلاب ایران کودتای روحانیون علیه شاه بود؟ روحانیون چه نقشی در این انقلاب داشتند؟
13ـ منظور از قید مطلقه در «ولایت مطلقه فقیه» چیست؟
فصل دوم: عملکرد داخلی جمهوری اسلامی ایران
در این فصل نیز به 10 سؤال درباره عملکرد داخلی جمهوری اسلامی ایران پاسخ داده شده است. این سؤالات عبارتند از:
1ـ وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟
2ـ در قانون اساسی جمهوری اسلامی حقوق اقلیت‌های مذهبی چگونه ترسیم شده است؟
3ـ جمهوری اسلامی ایران در برابر اقلیت‌های مذهبی به ویژه اهل سنت چه عملکردی داشته است؟
4ـ جمهوری اسلامی ایران چه حقوقی برای اقلیت‌های دینی در نظر گرفته است؟
5ـ جمهوری اسلامی ایران درباره اقلیت‌های دینی چه عملکردی داشته است؟
6ـ در دین اسلام و قوانین جمهوری اسلامی ایران، زنان از چه حقوقی برخوردارند؟
7ـ آیا خرده هویت‌های قومی، دینی، زبانی در جمهوری اسلامی ایران تنش‌زا بوده‌اند؟
8ـ احزاب در قانون اساسی ایران و اندیشه رهبران جمهوری اسلامی چه ویژگی‌هایی دارند؟
9ـ جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته در زمینه‌های علمی چه دستاوردهایی داشته است؟
10ـ جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته در زمینه‌های اقتصادی و زیرساختی چه عملکردی داشته است؟
فصل سوم: عملکرد خارجی جمهوری اسلامی ایران
در این فصل نیز به 12 سؤال درباره عملکرد خارجی نظام جمهوری اسلامی پاسخ داده شده که این سؤالات عبارتند از:
1ـ مهمترین اصل در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست؟
2ـ صدور انقلاب که توسط رهبران انقلاب اسلامی مطرح شد، به چه معناست؟
3ـ چرا جمهوری اسلامی ایران با رژیم صهیونیستی در منطقه اختلاف دارد؟
4ـ دلیل حمایت جمهوری اسلامی ایران از فلسطین چیست؟
5ـ چرا ایران در برخی کشورها مانند سوریه حضور نظامی دارد؟
6ـ آیا حمایت ایران از گروه‌هایی مانند حشدالشعبی در عراق، به معنای گسترش شیعه نیست؟
7ـ مبانی حرمت تولید سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران چیست؟
8ـ مهمترین زمینه‌های اختلاف در روابط ایران و عربستان در سال‌های اخیر کدامند؟
9ـ آیا نوسازی‌های دولت جدید عربستان با مدیریت بن‌سلمان می‌تواند رقیبی برای الگوی جمهوری اسلامی باشد؟
10ـ آیا مذاکره با آمریکا در برخی موضوعات، نفی رویکرد استکبارستیزی جمهوری اسلامی ایران نیست؟
11ـ آیا ممنوعیت اهانت به اهل سنت از سوی مراجع تقلید در قالب فتوا اعلام شده است؟
12ـ آیا همکاری ایران و روسیه نقض الگوی «نه شرقی، نه غربی» نیست؟
کتاب «پرسش‌هایی در باب چیستی و عملکرد انقلاب اسلامی» در سال 1397 به مناسبت بزرگداشت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران منتشر شد. این کتاب در قطع رقعی، جلد گالینگور و با بهای 28 هزار تومان وارد بازار نشر شده است.
تعداد بازدید: 857
