11 بهمن 1399
احمد ساجدی
در مرور تاریخچه سازمان مجاهدین خلق و چهره‌های اصلی آن به نام‌هایی برمی‌خوریم که هر یک به دلیل نوع رفتار و عملکرد خود، در این سازمان شاخص شده‌اند. بعضی از آنها به دلیل نقشی که در تأسیس سازمان داشتند؛ برخی به دلیل نقشی که در نگارش و چاپ کتابهای آموزشی سازمان ایفا کردند؛ برخی به دلیل نقشی که در ایجاد و ارتباط میان رهبری سازمان با گروه‌های ملی یا مذهبی ایفا می‌کردند؛ و... مشهور شده‌اند.
در میان عناصر اصلی و تأثیرگذار سازمان مجاهدین خلق چهره‌ای به نام «تقی شهرام» وجود دارد که شهرت خویش را مرهون تلاش برای استحاله سازمان و تغییر ایدئولوژی آن و تبدیل سازمان به مجموعه‌ای با طرز تفکر مارکسیستی است.
تقی شهرام در ۱۳۲۶ متولد شد. در ۱۳۴۸ لیسانس خود را با رتبه اول در رشته ریاضی از دانشکده علوم دانشگاه تهران دریافت کرد و در اوایل سال ۱۳۴۹ توسط موسی خیابانی به عضویت سازمان مجاهدین خلق در‌آمد. شهرام در سال ۱۳۵۰ و در آستانه برگزاری آئین‌های موسوم به «جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی» به دلیل انهدام دکل‌های برق تهران و قطع برق پایتخت، همراه با ۱۱ نفر دیگر از اعضای سازمان مجاهدین خلق توسط مأموران ساواک دستگیر و به ۱۰ سال زندان محکوم شد. وی اندکی بعد به زندان ساری منتقل شد. ولی در اردیبهشت ۱۳۵۲ با تطمیع زندانبان موفق به فرار از زندان ساری شد.
تقی شهرام پس از فرار به تهران آمد و سپس به رهبری شاخه سیاسی سازمان مجاهدین خلق برگزیده شد. او در همین سمت بود که مارکسیسم را جایگزین گرایش‌های مذهبی در سازمان کرد. وی در آذر ۱۳۵۳ مقاله‌ای در صد صفحه زیر عنوان «پرچم مبارزه ایدئولوژیک را برافراشته‌تر سازیم» در نشریه داخلی سازمان مجاهدین خلق به چاپ رساند. سپس آن را میان اعضا در تهران و شهرستان‌ها و حتی در خارج از کشور توزیع کرد. در این مقاله وی با انتقاد صریح از گرایش‌های مذهبی بعضی بنیانگذاران سازمان، آن را مانع پیشبرد اهداف و مقاصد سازمان مجاهدین خلق دانست. در این مقاله آمده است: «مذهب دست و پای ما را بسته و به دلیل تکیه‌گاه‌های اخلاقی بی‌مورد، تحرک را از سازمان سلب کرده است».
این مقاله در واقع نخستین اعلام نیمه‌رسمی تغییر ایدئولوژیک در سطح سازمان بود و بیانیه «اعلام مواضع ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق» که در شهریور ۱۳۵۴ و با اقتباس از مقاله تقی شهرام نوشته شده، به منزله اعلام رسمی و علنی ارتداد در سازمان بود. این دو مقاله علاوه بر توجیه تفکر انتقادی در مواضع سازمان، بستری برای سرکوب همه متمایلین به مذهب در رهبری و سپس لایه‌های میانی سازمان مجاهدین خلق شد.
این تغییر ایدئولوژیک تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی سبب اخراج تدریجی ۵۰ درصد کادرها و اعضای اصلی و مؤمن سازمان و حذف خونین برخی از آنها مانند مجید شریف واقفی شد. به عبارت دیگر نام تقی شهرام برای کسانی که حرکت‌ها و مبارزات سازمان‌ها و گروه‌های مسلح در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ خورشیدی را پیگیرانه دنبال کردند فرایندی دو سویه را تداعی می‌کند، نخست پیشبرد استحاله در مبانی اعتقادی سازمان مجاهدین خلق تحت عنوان «تغییر ایدئولوژی از اسلام و تشیع به مارکسیسم – لنینیسم» و دوم حذف فیزیکی مخالفان فعال این روند به‌خصوص قتل فجیع مجید شریف واقفی و ترور مرتضی صمدیه لباف.
تقی شهرام در تیر ۱۳۵۸ در تهران دستگیر شد و پس از محاکمه به جرم تصفیه خونین چهره‌های مذهبی و مؤمن در سازمان مجاهدین خلق محکوم به اعدام شد و در 2 مرداد ۱۳۵۹ همراه با تعدادی از مجرمین پرونده کودتای نقاب اعدام شد.
برای شناساندن هرچه بیشتر چهره تقی شهرام اخیراً کتابی با عنوان «تقی شهرام به روایت اسناد» منتشر شده است. این کتاب که توسط احمدرضا کریمی گردآوری شده و در مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و منتشر شده، سیر تحولات زندگی تقی شهرام از تولد تا مرگ را در ده فصل بیان کرده است:
فصل اول: بازداشت و فرار از زندان
فصل دوم: ورود به مرکزیت و پروسه قدرت
فصل سوم: مارکسیست شدن شهرام و روند تغییر ایدئولوژی در سازمان
فصل چهارم: تغییرات اساسی در تشکیلات و سازماندهی
فصل پنجم: اختلاف‌های ایدئولوژیک و تصفیه‌های خونین
فصل ششم: دستگیری خلیل و وحید، انتشار بیانیه اعلام مواضع و تداوم ضربه‌ها
فصل هفتم: مرگ‌های سیاه و بحران آفرین
فصل هشتم: هسته یا هسته‌های مذهبی موازی با ماجراهای درون زندان/ آخرین ترور داخلی/ فاجعه خودکشی سرگرد محبی
فصل نهم: شمارش معکوس سقوط/ انشعاب‌ها و فرارها/ شهرام در پروسه خلع مسئولیت
فصل‌دهم: بقایای سازمان (خط مارکسیست شدگان) از خیابانهای پاریس تا اوین.
کتاب «تقی شهرام به روایت اسناد» بیش از ۲۰۰ صفحه سند و ۳۰ صفحه عکس و همچنین گاه‌شمار جامعی از زندگی تقی شهرام و تحولات درونی و بیرونی سازمان مجاهدین خلق نیز دارد. کتاب در حجم ۷۰۲ صفحه در بهار ۱۳۹۸ چاپ و منتشر شده است. مطالعه این کتاب نشان می‌دهد که میان رفتارها و مواضع ضد اسلامی و ضد شیعی مسعود رجوی و تقی شهرام چه شباهت‌هایی وجود دارد و سازمان اولیه توسط چه کسانی به فساد و انحراف کشیده شد.
تعداد بازدید: 1087
